Ενώ η κυβέρνηση δέχεται πιέσεις για την επανάληψη των διαπραγματεύσεων με στόχο την κατάπαυση του πυρός, το ζήτημα των 115 αιχμαλώτων, που εξακολουθούν να βρίσκονται στα χέρια της Χαμάς για περισσότερες από τριακόσιες ημέρες, συνεχίζει να κατακερματίζει τη χώρα.
Του Samuel Forey
Στους δρόμους του Ισραήλ, οι αφίσες με τους ομήρους έχουν αλλάξει από τότε που τυπώθηκαν για πρώτη φορά. Τα ονόματα και τα πρόσωπα παραμένουν τα ίδια, αλλά μετά από τριακόσιες και πλέον ημέρες κράτησης, οι ηλικίες έχουν διορθωθεί: 40 αντί για 39 για έναν από τους ομήρους, 20 αντί για 19 για έναν άλλο. “Θέλουμε μια συμφωνία. Θέλουμε η κυβέρνησή μας να κάνει το καθήκον της. Έχουν χαθεί πολλές ευκαιρίες. Αλλά κάθε φορά, ελπίζουμε. Οι όμηροι δεν θα μπορέσουν να αντέξουν για πολύ ακόμα…” ανησυχεί η Naomi Sappir, εθελόντρια του Φόρουμ Οικογενειών Ομήρων και Αγνοουμένων, μιας ισραηλινής μη κυβερνητικής οργάνωσης που προσπαθεί να κρατήσει την προσοχή της κοινής γνώμης στραμμένη σε αυτόν τον αγώνα. Το βράδυ της Δευτέρας 12 Αυγούστου, διοργάνωσε την τελετή Tisha Beav στην Ιερουσαλήμ, που φέτος είναι αφιερωμένη στους εναπομείναντες 115 από τους 240 αιχμαλώτους της Χαμάς που κρατήθηκαν όμηροι στις 7 Οκτωβρίου 2023.
Το πλήθος ήταν μεγάλο, περίπου 2.000 άτομα, και μικτό. Το συνηθισμένο κοσμικό πλήθος αναμειγνύονταν με οικογένειες που έμοιαζαν πιο θρησκευόμενες. Μια εκδήλωση μνήμης για τις συμφορές που έπληξαν τον εβραϊκό λαό, η Tisha Beav υπενθυμίζει, μεταξύ άλλων, την καταστροφή των ναών στην Ιερουσαλήμ, την εκδίωξη από την Ισπανία και τη Shoah. Ίσως η σφαγή της 7ης Οκτωβρίου 2023 να προστεθεί σε αυτόν τον τρομερό κατάλογο. Ή, πιο συγκεκριμένα, η ομηρία που ακολούθησε, η μεγαλύτερη στην ιστορία του Ισραήλ.
Την Πέμπτη 15 Αυγούστου, το εβραϊκό κράτος ετοιμάζεται να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις της τελευταίας ευκαιρίας στη Ντόχα. Πιεζόμενος από τον Αμερικανό σύμμαχό του, ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου συμφώνησε να στείλει απεσταλμένους στην πρωτεύουσα του Κατάρ. Οι συνομιλίες έχουν αποτύχει μετά την πρώτη εκεχειρία τον Νοέμβριο του 2023, η οποία οδήγησε στην απελευθέρωση 80 Ισραηλινών.
Αν αποτύχουν και πάλι, η περιοχή θα οδηγηθεί σε μια επικίνδυνη κλιμάκωση με το Ιράν και τους συμμάχους του, ιδίως τη Χεζμπολάχ, μετά τη στοχευμένη δολοφονία ενός από τους ηγέτες του σιιτικού κόμματος, του Fouad Chokr, και εκείνη του επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς, του Ismaïl Haniyeh, που αποδίδονται στο Ισραήλ και διαπράχθηκαν την ίδια ημέρα, 31 Ιουλίου, στη Βηρυτό και την Τεχεράνη.
Εθνική προτεραιότητα
Η μαζική απαγωγή στις 7 Οκτωβρίου 2023 θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει την τελική πράξη μιας αλλαγής δόγματος για το κράτος του Ισραήλ. Το τίμημα που πρέπει να καταβληθεί για την επιστροφή των ομήρων φαίνεται πολύ υψηλό για δύο υπουργούς, μέλη της άκρας δεξιάς, τον Bezalel Smotrich και τον Itamar Ben Gvir. Απαραίτητοι για τον κ. Νετανιάχου αν θέλει να παραμείνει στην εξουσία και να αποφύγει δίκες για διαφθορά, απάτη και απιστία, στις οποίες θα μπορούσε να καταδικαστεί σε ποινές φυλάκισης, οι κ. Smotrich και Ben Gvir αρνούνται οποιαδήποτε συμφωνία με τη Χαμάς, υπέρ της συνέχισης του πολέμου και της καταστροφής της Γάζας χωρίς επιστροφή. Ο κ. Smotrich χαρακτηρίζει οποιαδήποτε συμφωνία ως “επικίνδυνη παγίδα”, ενώ ο Ben Gvir πιστεύει ότι θα ήταν “σοβαρό λάθος”.
Η εγκατάλειψη των ομήρων έρχεται σε αντίθεση με μία από τις ιδρυτικές αξίες του κράτους του Ισραήλ: την επιστροφή όλων των Εβραίων πολιτών του, νεκρών ή ζωντανών. Από τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας το 1948, το παράδειγμα της “φάλαγγας των 35”, μιας διμοιρίας της Haganah, μιας σιωνιστικής παραστρατιωτικής οργάνωσης, που έπεσε σε ενέδρα που είχαν στήσει Παλαιστίνιοι μαχητές, έχει γίνει μέρος του μύθου του νέου κράτους. Το Ισραήλ έκανε ό,τι μπορούσε για να ανακτήσει τα πτώματα. Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε και στους επόμενους πολέμους, όπου η επιστροφή αιχμαλώτων και νεκρών πολέμου αποτελούσε εθνική προτεραιότητα.
Αλλά το τέλος των πολέμων μεταξύ κρατών υπέρ των ένοπλων ομάδων αύξησε τα διακυβεύματα. Το εμπόριο γινόταν όλο και πιο άνισο. Η συμφωνία Jibril το 1985 οδήγησε στην απελευθέρωση 1.150 Παλαιστίνιων κρατουμένων με αντάλλαγμα τρεις Ισραηλινούς στρατιώτες. Ο Ισραηλινός Elhanan Tannenbaum, που είχε συλληφθεί από τη Χεζμπολάχ στο Ντουμπάι, απελευθερώθηκε το 2004, συνοδευόμενος από τα λείψανα τριών στρατιωτών, σε αντάλλαγμα για 435 κρατούμενους. Όσο για τον Γαλλοϊσραηλινό στρατιώτη Gilad Shalit, που κρατούνταν από τη Χαμάς για πέντε χρόνια στη Γάζα, ανταλλάχθηκε το 2011 με 1.027 Παλαιστίνιους – μεταξύ των οποίων και ο Yahya Sinouar.
Αποτροπή της σύλληψης ζωντανών στρατιωτών
Αυτό που κάποιοι θεώρησαν ως αδύναμο σημείο οδήγησε στην εισαγωγή μιας μακρόχρονης μυστικής οδηγίας, γνωστής ως “Hannibal”, που προορίζεται για τον στρατό. Το πρώτο εμπόδιο στο δόγμα της διάσωσης πάση θυσία, στόχος της ήταν να αποτραπεί η σύλληψη Ισραηλινών στρατιωτών ζωντανών, ακόμη και αν αυτό σήμαινε τη θανάτωσή τους από απόσταση με τους απαγωγείς τους. Προφανώς δημιουργήθηκε στο αποκορύφωμα της κατοχής του νότιου Λιβάνου, το 1986. Και η εφημερίδα Haaretz αποκάλυψε τον Ιούλιο ότι είχε χρησιμοποιηθεί σε τουλάχιστον έξι περιπτώσεις μέχρι τις 7 Οκτωβρίου 2023.
Το δεύτερο εμπόδιο φαίνεται να είναι το τίμημα που καταβλήθηκε για την απελευθέρωση του Gilad Shalit. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος επικρίθηκε έντονα για την επιχείρηση αυτή, φαίνεται ότι αποφάσισε να εγκαταλείψει τους ομήρους από πολιτικό υπολογισμό ή ιδεολογική πεποίθηση. Το 2014, παρέσυρε τις συνομιλίες για την ανταλλαγή των σωμάτων δύο ισραηλινών στρατιωτών που είχαν συλληφθεί κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα, καθώς και δύο αμάχων, τους οποίους η Χαμάς, κυρίως ο Yahya Sinouar, προσπαθούσε να ανταλλάξει με αιχμαλώτους. “Υπάρχει ένα τίμημα για τη μη επίτευξη συμφωνίας. Μετά από εννέα χρόνια άκαρπων διαπραγματεύσεων, ο Sinouar συνειδητοποίησε ότι έπρεπε να ανεβάσει τους τόνους”, λέει ο έφεδρος συνταγματάρχης Doron Hadar, πρώην διαπραγματευτής που συμμετείχε στις συνομιλίες που οδήγησαν στην πρώτη εκεχειρία τον Νοέμβριο του 2023. Κατά την άποψή του, η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023 σχεδιάστηκε κυρίως ως μια τεράστια επιχείρηση ομηρίας.
Έκτοτε, ο πρωθυπουργός επιβραδύνει τις πολλές διαπραγματεύσεις που διεξάγονται, με πολεμικές προκλήσεις και συνεχή προσθήκη νέων όρων, όπως αποκαλύπτει έρευνα που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από τους New York Times. Ο κ. Νετανιάχου ανταπάντησε αιχμηρά στο κοινωνικό δίκτυο Χ ότι πρόκειται απλώς για “διευκρινίσεις”. Αλλά ήταν ιδιαίτερα προσεκτικός να επισημάνει ότι επιθυμεί την “καταστροφή” της Χαμάς, στόχος που απέχει ακόμη πολύ από το να επιτευχθεί, ενώ ο Yahya Sinouar μόλις διορίστηκε επικεφαλής του πολιτικού γραφείου του παλαιστινιακού ισλαμιστικού κινήματος, αντικαθιστώντας τον Ismaïl Haniyeh.
Ο Yahya Sinouar, ο αρχιτέκτονας της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου 2023 και ένας σκληροπυρηνικός ανάμεσα στους σκληροπυρηνικούς, μπορεί να μην είναι κλειστός στις διαπραγματεύσεις. “Τον έχω συναντήσει προσωπικά και νομίζω ότι ξέρω πώς σκέφτεται. Είναι ναρκισσιστής με μαξιμαλιστικούς στόχους, αλλά είναι επίσης ρεαλιστής που κατανοεί τα οφέλη μιας συμφωνίας”, λέει ο Doron Hadar.
Το παλαιστινιακό ισλαμιστικό κίνημα, από την πλευρά του, ζητά την αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Λωρίδα της Γάζας, την επιστροφή των εκτοπισμένων στα σπίτια τους, περισσότερη ανθρωπιστική βοήθεια και την έναρξη της ανοικοδόμησης. Πάνω απ’ όλα, θέλει την απελευθέρωση πολλών κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένων ηγετικών στελεχών όπως ο Marwan Barghouti, ο οποίος είναι πολύ δημοφιλής στους Παλαιστίνιους και υποστηρικτής της λύσης των δύο κρατών.
Λίγοι αναλυτές είναι αισιόδοξοι ότι οι συνομιλίες της Πέμπτης για την κατάπαυση του πυρός θα πετύχουν. Ωστόσο, ο Asa Kasher δεν πιστεύει ότι οι θεμελιώδεις αξίες του Ισραήλ θα τεθούν υπό αμφισβήτηση. Αυτός ο καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, ο οποίος βοήθησε στη σύνταξη του κώδικα δεοντολογίας του στρατού, πιστεύει ότι η εγκατάλειψη των ομήρων είναι έργο μιας ριζοσπαστικής κυβέρνησης και όχι του εβραϊκού κράτους: “Στο ρατσιστικό και φανατικό τους όραμα, τα υπερεθνικιστικά κόμματα θέλουν να δουν το Ισραήλ να κατακτά τη Λωρίδα της Γάζας. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου συμπεριφέρεται σαν αφεντικό της μαφίας. Οι οικογένειες των ομήρων δέχονται επίθεση μόλις μιλήσουν. Αγωνιζόμαστε μέσα σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο ενάντια σε αντιδημοκρατικές δυνάμεις”.
