Το κώδωνα του κινδύνου για έναν νέο «ρυθμιστικό εφιάλτη» που αναμένεται να οδηγήσει σε αυξημένες εκπομπές CO₂ στην Ευρώπη και να προκαλέσει νέο άλμα στις τιμές για τους καταναλωτές στο μπλοκ, που ακόμα δεν έχουν συνέλθει από την ενεργειακή κρίση, κρούουν παράγοντες της ενεργειακής αγοράς.
Σύμφωνα με το βιομηχανικό λόμπι Energy UK, τα μέλη του οποίου παρέχουν σχεδόν το 80% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας του Ηνωμένου Βασιλείου και πάνω από το 95% της ενέργειας που παρέχεται σε σπίτια και επιχειρήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου, ο Μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ), που θα τεθεί σε ισχύ το 2026 εγκυμονεί κινδύνους: θα μειώσει την ενεργειακή συνεργασία στη Βόρεια Θάλασσα μεταξύ Βρετανίας και Ευρώπης και θα αποτρέψει τις επενδύσεις σε υποδομές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
«Το CBAM γίνεται ένας ρυθμιστικός εφιάλτης», αναφέρει χαρακτηριστικά στους Financial Times, ο Άνταμ Μπέρμαν, αναπληρωτής διευθυντής του Energy UK. «Η επιβολή αδικαιολόγητης τιμής άνθρακα στις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ στέλνει ένα σαφές αρνητικό επενδυτικό μήνυμα για τις υποδομές της Βόρειας Θάλασσας».
Οι ανησυχίες
Οι προειδοποιήσεις έρχονται να προστεθούν σε μια σειρά ανησυχιών ότι ο κίνδυνος νέας ενεργειακής κρίσης δεν έχει παρέλθει: η ευαίσθητη ισορροπία προσφοράς και ζήτησης μπορεί να ανατραπεί από απροσδόκητα κρύο καιρό (δημιουργώντας μια απότομη αύξηση στη ζήτηση) ή από ξαφνικές μειώσεις στη διαθεσιμότητα προσφοράς που προκαλούνται από γεωπολιτικές εντάσεις στις περιοχές προσφοράς.
Μία άλλη παράμετρος που προκαλεί ανησυχίες για την ενεργειακή επάρκεια της Ευρώπης είναι η κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα, με τις συνεχιζόμενες επιθέσεις των Χούθι, οι οποίες διακόπτουν μια από τις βασικές εμπορικές αρτηρίες του κόσμου, δημιουργώντας ένα ακόμα σημείο ασφυξίας για τις αποστολές ενέργειας με κατεύθυνση την Ευρώπη.
Οι μελέτες
Το «καμπανάκι» του λόμπι, έρχεται σε συνδυασμό με πρόσφατη μελέτη της εταιρείας συμβούλων AFRY, η οποία προειδοποιεί ότι ο ΜΣΠΑ κινδυνεύει να να μειώσει τις εισαγωγές πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ από τη Βρετανία, οδηγώντας σε πρόσθετες εκπομπές άνθρακα στην Ευρώπη που ισοδυναμούν με έως και 8,3 εκατομμύρια αυτοκίνητα ετησίως.
Η μελέτη έδειξε επίσης ότι ο ΜΣΠΑ, ο οποίος επιβάλλει φόρο σε μια σειρά προϊόντων έντασης άνθρακα, θα αυξήσει σημαντικά την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας που διακινείται μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ μέσω καλωδίων διασύνδεσης.
Η Energy UK προειδοποίησε ότι όπως έχει σχεδιαστεί επί του παρόντος ο μηχανισμός θα επιβάλει στην πραγματικότητα φόρο 40% στην ηλεκτρική ενέργεια που ρέει από το Ηνωμένο Βασίλειο στην ΕΕ, οδηγώντας σε άλμα στις τιμές για τους ευρωπαίους καταναλωτές.
Μετά το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ έχουν ξεχωριστά συστήματα τιμολόγησης άνθρακα, πράγμα που σημαίνει ότι οι βρετανικές εξαγωγές στην ΕΕ θα αντιμετωπίσουν φόρους στον ενσωματωμένο άνθρακα σε μια σειρά προϊόντων, όπως χάλυβας, τσιμέντο, λιπάσματα και ηλεκτρική ενέργεια.
Αυτά τα ζητήματα αυξάνουν αδικαιολόγητα το κόστος των εισαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ από τη Μεγάλη Βρετανία, παρουσιάζοντας τα ακόλουθα αρνητικά αποτελέσματα:
- Θέτουν σε κίνδυνο την ανάπτυξη υπεράκτιων δικτύων/διασυνοριακών υποδομών που απαιτούνται για την ενεργειακή μετάβαση.
- Βλάπτει την υλοποίηση των πολιτικών απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα με την παρουσίαση φραγμών σε έργα χαμηλών εκπομπών άνθρακα
- Απειλεί την αποτελεσματική λειτουργία της αγοράς μέσω του αδικαιολόγητου αποκλεισμού ροών που διαφορετικά θα ήταν οικονομικές.
Ο ΜΣΠΑ
Σύμφωνα με τον Μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα CBAM , οι χώρες που θέλουν να εξάγουν στην ΕΕ πρέπει από το 2026 να αποδείξουν ότι έχουν ισοδύναμη τιμή άνθρακα ή να πληρώσουν φόρο για να καλύψουν τη διαφορά. Στόχος είναι να εξισωθούν οι όροι ανταγωνισμού με τις χώρες που έχουν λιγότερο αυστηρούς ελέγχους εκπομπών.
Ένα συγκεκριμένο ζήτημα προκύπτει με τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας, λέει η ενεργειακή βιομηχανία, επειδή δεν είναι δυνατό να διαχωριστεί η ενέργεια που παράγεται με πράσινες μεθόδους, όπως η αιολική και η ηλιακή, από την ενέργεια που παράγεται από παραδοσιακούς σταθμούς φυσικού αερίου.
Αυτό σημαίνει ότι θα επιβληθεί ενιαίος φόρος στην ηλεκτρική ενέργεια του Ηνωμένου Βασιλείου με βάση τους απαρχαιωμένους υπολογισμούς της περιεκτικότητάς της σε άνθρακα, αναφέρουν οι επικριτές.
Η ανάλυση της AFRY αναφέρει ότι σύμφωνα με τις τρέχουσες προβλέψεις, ο φόρος της ΕΕ θα βασίζεται σε μια υπόθεση 463 γραμμαρίων CO2 ανά κιλοβατώρα το 2026, παρά το γεγονός ότι η ηλεκτρική ενέργεια του Ηνωμένου Βασιλείου παράγεται με λιγότερο από 80 g CO2/kWh για το ήμισυ του χρόνου και πάντα λιγότερο από 300 g CO2/kWh.
Αντίκτυπος
«Μέσα από τη μελέτη, δείχνουμε ότι οι εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ από τη Βρετανία θα μπορούσαν να μειωθούν σημαντικά, με την εξαγωγή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας από τη Βρετανία να είναι μεταξύ των αποκλεισμένων ροών. Η κλίμακα των πιθανών μειώσεων ροών θα μπορούσε να έχει μεγάλο αντίκτυπο στις επενδυτικές αποφάσεις για νέα διασυνοριακά έργα και στα οικονομικά αποτελέσματα για υφιστάμενα περιουσιακά στοιχεία», δήλωσε η Ασημίνα Καρακυριάκου, Διευθύντρια της AFRY Management Consulting.
«Ο ΜΣΠΑ τίθεται σε πλήρη ισχύ το 2026, αλλά η διαπραγμάτευση για αυτήν τη χρονική περίοδο και μετά γίνεται ήδη και λαμβάνονται επενδυτικές αποφάσεις για το μέλλον, επομένως οι επιπτώσεις γίνονται ήδη αισθητές. Απαιτείται δράση τώρα για την αντιμετώπιση των ζητημάτων που εντοπίστηκαν», δήλωσε ο Simon Bradbury, Ανώτερος Διευθυντής της AFRY Management Consulting.
«O ΜΣΠΑ στην τρέχουσα μορφή του θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα πολύ σημαντικό εμπορικό εμπόδιο για τις εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ, ακόμη και αν οι τιμές του άνθρακα στις τρίτες χώρες είναι ίδιες. Αυτό θα επηρέαζε αρνητικά όλες τις διαστάσεις του ενεργειακού τριλήμματος. Απαιτείται επειγόντως πολιτική βούληση για να αντιμετωπιστούν τα εντοπισμένα ζητήματα και θα πρέπει να εξεταστεί μια εξαίρεση για το Ηνωμένο Βασίλειο, π.χ. μέσω επανασύνδεσης των συστημάτων ETS», υπογράμμισε από την πλευρά του ο Bart Goethals, Chief Commercial Officer, Nemo Link Ltd.
Προειδοποιήσεις από τη Δανία
Ο δανέζικος διαχειριστής συστήματος μεταφοράς Energinet εκτιμά ότι οι εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας από το Ηνωμένο Βασίλειο θα «υποχωρήσουν σημαντικά» μόλις επιβληθεί ο φόρος στα άνθρακα.
«Αυτό θα απαιτήσει από την ΕΕ να βασιστεί περισσότερο στην εγχώρια παραγωγή, η οποία θα μπορούσε να δει τις τιμές να αυξάνονται καθώς και τη χρήση φυσικού αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας», ανέφερε, προσθέτοντας ότι μακροπρόθεσμα η συνεργασία με το Ηνωμένο Βασίλειο για την υπεράκτια ενέργεια στην Βόρεια Θάλασσα «θα είναι πολύ λιγότερο οικονομικά βιώσιμη».
Η βιομηχανία καλεί τόσο την ΕΕ όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο να λάβουν μέτρα, ώστε να αποτρέψουν τις δυσάρεστες συνέπειες του φόρου.
Βραχυπρόθεσμα, ο κλάδος επιθυμεί ο ΜΣΠΑ για την ηλεκτρική ενέργεια να υπολογίζεται με τρόπο που να αντικατοπτρίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια την περιεκτικότητά του σε άνθρακα.
Μακροπρόθεσμα, η βιομηχανία κάλεσε το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ να ανοίξουν συζητήσεις για τη νομική επανασύνδεση των αγορών άνθρακά τους, αποφεύγοντας την ανάγκη για φόρο στις εξαγωγές της Βρετανίας στην ΕΕ.
«Θα θέλαμε να δούμε το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ να ξεκινούν συζητήσεις για τη σύνδεση των αντίστοιχων συστημάτων εμπορίας εκπομπών τους», δήλωσε ο Sedler της National Grid Interconnectors.
Αξιωματούχοι της ΕΕ αρνήθηκαν να σχολιάσουν τη μελέτη της AFRY, αλλά δήλωσαν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει να συνεργάζεται με το Ηνωμένο Βασίλειο, όσο ο μηχανισμός βρίσκεται σε δοκιμαστική φάση πριν από την πλήρη ισχύ της από το 2026.
Μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ)
Από τις 1 Οκτωβρίου 2023, ο κανονισμός 2023/956 θέσπισε τον μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ) της ΕΕ με στόχο τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, την καθιέρωση δίκαιης τιμής για τον άνθρακα που εκπέμπεται κατά την παραγωγή αγαθών υψηλής έντασης άνθρακα που εισάγονται στην ΕΕ και την ενθάρρυνση μιας καθαρότερης βιομηχανικής παραγωγής μέσω μεθοδολογίας για τον υπολογισμό των ενσωματωμένων εκπομπών σύμφωνα με τη συμφωνία του Παρισιού και τη δέσμη μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 % της ΕΕ.
Ο μηχανισμός αυτός θα εφαρμοστεί σταδιακά και ευθυγραμμίζεται με τη σταδιακή κατάργηση της δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων που ορίζεται στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ).
Κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, οι υποχρεώσεις που απορρέουν από την εισαγωγή εμπορευμάτων που υπόκεινται στον ΜΣΠΑ περιορίζονται στα εξής:
- Υποβολή εκθέσεων ΜΣΠΑ σε τριμηνιαία βάση: Οι εισαγωγείς εμπορευμάτων (ή ο έμμεσος τελωνειακός αντιπρόσωπός τους) θα πρέπει να αναφέρουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που ενσωματώνονται στις εισαγωγές τους (άμεσες και έμμεσες εκπομπές) κατά τη διάρκεια ενός δεδομένου τριμήνου ενός ημερολογιακού έτους, χωρίς να προβαίνουν σε οικονομικές πληρωμές ή προσαρμογές. Η έκθεση υποβάλλεται το αργότερο ένα μήνα μετά το τέλος του εν λόγω τριμήνου. Η υποχρέωση υποβολής της έκθεσης ΜΣΠΑ σε τριμηνιαία βάση θα καλύπτει ολόκληρη τη μεταβατική περίοδο από το 01/10/2023 έως το 31/12/2025.
- Εγγραφή στο μεταβατικό μητρώο ΜΣΠΑ: Το μητρώο αυτό, το οποίο αναπτύχθηκε από την Επιτροπή της ΕΕ για να βοηθήσει τους εμπόρους να συντάξουν και να υποβάλουν την έκθεση ΜΣΠΑ, θα καταστήσει επίσης δυνατή την επικοινωνία μεταξύ της Επιτροπής, των αρμόδιων αρχών, των εθνικών τελωνειακών αρχών και των εμπόρων.
Η πρόσβαση και η καταχώριση στο μητρώο θα πρέπει να ζητούνται μέσω της πύλης ΜΣΠΑ (TAXUD).
Ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ) της ΕΕ αναμένεται να τεθεί πλήρως σε εφαρμογή από το 2026, αλλά αρχικά θα εφαρμόζεται μόνο σε ορισμένα προϊόντα με υψηλό κίνδυνο διαρροής άνθρακα, όπως:
- σίδηρος/χάλυβας
- τσιμέντο
- λιπάσματα
- αργίλιο
- υδρογόνο
- ηλεκτρική ενέργεια
πηγή: Ot.gr της Ναταλίας Δανδόλου
