Γράφει ο Κώστας Ζωγράφος
Η ελληνική κρίση ήταν η πρώτη κρίση φερεγγυότητας και αξιοπιστίας κράτους μέλους της Ευρωζώνης. Η οικονομία της χώρας το 2009 είχε χρεοκοπήσει και οι κυβερνώντες εμφανίζονταν καθησυχαστικοί στις δηλώσεις τους τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο. Μία σειρά ολέθριων λαθών επέβαλλε πρωτόγνωρα ερωτήματα οικονομικής διακυβέρνησης που έπρεπε να απαντηθούν συλλογικά και με εκτενή συνεργασία. Σε οικονομικούς όρους η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα ασταθές τρίγωνο:
1. τη δημοσιονομική ασφυξία (όχι το σημαντικότερο σημείο της κρίσης),
2. το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας και
3. την απουσία ικανότητας και τεχνογνωσίας να λειτουργεί σε συνθήκες ύφεσης, σε αντίθεση με άλλες χώρες που ήταν καλύτερα προετοιμασμένες για έξοδο από μια τέτοια κατάσταση.
Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της κρίσης ήταν ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν είχε κανένα οικονομικό εργαλείο που να αντιμετωπίζει ταυτόχρονα με θετικό τρόπο όλα τα ως άνω προβλήματα. Την ίδια στιγμή, δημόσιος και ιδιωτικός τομές παρουσίαζαν τεράστια ποσοστά αύξησης του δανεισμού τους από το εξωτερικό.
Πιο συγκεκριμένα το 75%-80% του δανεισμού τους προερχόταν από ξένες τράπεζες. Αυτή η εξαιρετικά μεγάλη έκθεση στον εξωτερικό δανεισμό είναι κάτι που δημιούργησε τεράστιο άγχος στις μεγάλες διατραπεζικές αγορές. Το μόνο θετικό σημείο ήταν και είναι το γεγονός ότι στην Ελλάδα υπάρχει μεγαλύτερη ισορροπία εισοδηματικών ροών και ρευστών ή άμεσα ρευστοποιήσιμων στοιχείων του ενεργητικού των οικονομικών μονάδων και συγκριτικά λιγότεροι δανειολήπτες σε σχέση με άλλες χώρες.
Στο άμεσο μέλλον θα δοκιμαστούν τα όρια της αποτελεσματικότητας του σχεδίου της ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης. Είναι επιτακτικό να σπάσει σε πρώτη φάση η ισχυρή διασύνδεση τραπεζικού δανεισμού-δημοσίου χρέους, γεγονός που θα ωφελήσει τους φορολογούμενους, αλλά και την οικονομική διακυβέρνηση σε όρους αντιμετώπισης του λεγόμενου «ηθικού κινδύνου» (“moral hazard”) που είναι εντεθειμένος στη διάσωση χρηματοπιστωτικών διαμεσολαβητών από το Κράτος. Μένει όμως να αποδειχθεί αν το σύνολο των σχετικών δράσεων, ρυθμίσεων και μέτρων θα είναι ικανό να απαμβλύνει την ένταση της ανατροφοδότησης της κρίσης σε αυτό το επίπεδο. Για τους πολίτες ακόμη και σήμερα η οικονομική λαίλαπα, τα χαρακτηριστικά και τα αίτιά της είναι σημεία που παραμένουν αδιευκρίνιστα εν πολλοίς. Αυτό δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο τις πιθανότητες έγκαιρης εξαγωγής μαθησιακών αποτελεσμάτων από την κρίση και άρα αναπροσαρμογής των οικονομικών τους πλάνων.
