Γράφει ο Ceteris Paribus
Το προσύμφωνο για το ελληνικό πρόγραμμα στο Eurogroup αποκτά την πλήρη του σημασία αν συνδυαστεί με ένα άλλο βαρυσήμαντο γεγονός: τη σύνοδο των 4 ισχυρότερων χωρών της Ευρωζώνης (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) με αντικείμενο τη διερεύνηση των δυνατοτήτων για από κοινού σχεδιασμό της Ευρωζώνης των δύο «ταχυτήτων».
Η σύνοδος θα πραγματοποιηθεί στις 6 Μαρτίου στις Βερσαλίες (είναι άραγε συνειδητός ο συμβολισμός;..), συνοδευόμενη από τη συναίνεση και τις… ευχές των χωρών της BeNeLux (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο), χωρών που «αυτοδίκαια» κατατάσσονται επίσης στην πρώτη «ταχύτητα» της Ευρωζώνης. Η σύνοδος των «4» θα προετοιμάσει το έδαφος ώστε να υπάρξει κάποιου είδους επίσημη σηματοδότηση της πορείας προς την Ευρωζώνη των δύο «ταχυτήτων» στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής Συνόδου Κορυφής της 25ης Μαρτίου, στην 60ή επέτειο των συνθηκών της Ρώμης.
Τα προανακρούσματα
Την ύπαρξη σχεδίου και διεργασιών για την Ευρωζώνη των δύο «ταχυτήτων» αποκάλυψε με κάθε επισημότητα η αυτής εξοχότης καγκελάριος της Γερμανίας κ. Άνγκελα Μέρκελ με δηλώσεις της μετά την ολοκλήρωση της άτυπης ευρωπαϊκής συνόδου κορυφής στη Μάλτα στις αρχές Φεβρουαρίου. Αφού σημείωσε ότι «έχουμε διδαχθεί πολλά τα τελευταία δύο χρόνια», η Γερμανίδα καγκελάριος πρόσθεσε ότι «δεν είναι απαραίτητο όλα τα μέλη της Ένωσης να συμμετέχουν με τον ίδιο ρυθμό στα διάφορα στάδια της ενοποίησης». Δεν απέκλεισε μάλιστα το ενδεχόμενο να υπάρξει κάποιου είδους κοινή δήλωση με ανάλογο περιεχόμενο ύστερα από την ευρωπαϊκή σύνοδο στις 25 Μαρτίου στη Ρώμη.
Ταυτόχρονα σχεδόν με τη δήλωση της κ. Μέρκελ, στις 3 Φεβρουαρίου οι χώρες της BeNeLux εξέδωσαν ανακοίνωση με την οποία τάσσονται επίσης με την «ιδέα» της Ευρώπης των πολλών «ταχυτήτων». Σε ρεπορτάζ της βελγικής εφημερίδας De Standaard, επισημαινόταν ότι χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Αυστρία και η Δανία «αντέδρασαν θετικά» σε αυτές τις δηλώσεις.
Για να στηρίξει την ανάγκη για Ευρώπη πολλών «ταχυτήτων», η εφημερίδα ανέφερε το παράδειγμα των χωρών του Βίσεγκραντ (Πολωνία, Ουγγαρία, Σλοβακία και Τσεχία), οι οποίες αποτελούν ήδη άτυπα μια διαφορετική ταχύτητα, αφού συντονίζονται σε ζητήματα μετανάστευσης και θεμάτων κυριαρχίας γενικότερα. Ωστόσο, πρέπει να είναι προφανές ότι τέτοια μείζονα σχέδια για τις ευρωπαϊκές προοπτικές δεν αφορούν τις «ζαβολιές» χωρών ήσσονος δυναμικής όπως οι χώρες του Βίσεγκραντ, αλλά δομικά προβλήματα της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) εν συνόλω. Επίσης πρέπει να είναι προφανές ότι δεν μιλάμε για «ταχύτητες» μόνο εντός Ε.Ε., αλλά και εντός Ευρωζώνης – διότι απλούστατα το ευρώ είναι το σημείο μη επιστροφής της ευρωπαϊκής ενοποίησης και ταυτόχρονα η πηγή μειζόνων αποκλίσεων και ρηγμάτων στην ευρωπαϊκή «αρχιτεκτονική».
Αν λοιπόν η De Standaard μας αποκάλυψε μια «ταχύτητα» εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης (χώρες του Βίσεγκραντ), πρέπει να σκεφτούμε (μέχρι να αρχίσει να λέγεται ανοιχτά) ποιες μπορεί να είναι οι διαφορετικές «ταχύτητες» εντός Ευρωζώνης και τι μπορεί να σημαίνει η υπαγωγή μιας χώρας-μέλους στη δεύτερη «ταχύτητα». Δεν χρειάζεται πάντως ιδιαίτερη φαντασία για να καταλάβουμε ότι η Ελλάδα δεν θα απουσιάζει από τη χορεία των «κολασμένων»…
Οι αιτίες
Τα ρήγματα στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα είναι πλέον τόσο εμφανή (Brexit, ενίσχυση του ακροδεξιού λαϊκισμού και του ευρωσκεπτικισμού, ανισόμετρη ανάπτυξη, διαρκώς εντεινόμενες οικονομικές αποκλίσεις, διεύρυνση των ανισοτήτων κ.λπ.), ώστε τίθεται ευθέως το δίλημμα: είτε άμεση αναδόμηση σε νέα βάση είτε παράδοση στις δυνάμεις της αποσύνθεσης και διάλυσης, που ήδη αποκτούν ανησυχητικά μεγάλη δυναμική. Εντελώς λογικά και αναμενόμενα, οι κυρίαρχες δυνάμεις προσανατολίζονται στο πρώτο. Μάλιστα, είναι φανερό ότι οι ενέργειές τους διέπονται από ιδιαίτερη σπουδή, εξαιτίας της αίσθησης ότι πρέπει να υπάρξουν γρήγορες κινήσεις, πριν η δυναμική της αποσύνθεσης γίνει μη αναστρέψιμη. Το Brexit, ακόμη περισσότερο όμως η πολιτική του νέου Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, υπογραμμίζουν ακόμη περισσότερο το επείγον του διαβήματος.
Η σύνοδος των «4» αποδεικνύει ποιος θα είναι ο ηγετικός άξονας της πρώτης «ταχύτητας»: επικεφαλής η Γερμανία συν οι τρεις ισχυρότερες μετά απ’ αυτήν οικονομικές δυνάμεις της Ε.Ε. (ύστερα από την αποχώρηση της Μ. Βρετανίας) και της Ευρωζώνης: Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία. Τις χωρίζουν πολλά, όχι μόνο με την έννοια των ιδιαίτερων εθνικών συμφερόντων, αλλά και με κριτήριο τους οικονομικούς και κοινωνικούς δείκτες, από το χρέος μέχρι την ανεργία και από το επίπεδο της παραγωγικότητας μέχρι το εμπορικό ισοζύγιο. Ωστόσο, το εγχείρημα της αναδόμησης της Ευρωζώνης και Ε.Ε. με βάση τη φόρμουλα των πολλών «ταχυτήτων» δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς αυτή την ηγετική τετράδα.
Ταυτόχρονα, βεβαίως, δεν μπορεί να παραγνωριστεί ότι εξαιρουμένης της Γερμανίας, οι υπόλοιπες χώρες της «τετράδας» έχουν ιδιαίτερα και σχεδόν πανομοιότυπα «ζόρια», αν και όχι της ίδιας έντασης: το υψηλό χρέος και την υψηλή ανεργία. Η πρώτη «ταχύτητα» της Ευρωζώνης δεν μπορεί να υπάρξει αν η Γερμανία δεν αναλάβει να μοιραστεί μαζί τους αυτά τα ρίσκα και να συμφωνήσει σε πολιτικές διαχείρισής τους. Μέχρι τώρα, αρνούνταν να αναλάβει τέτοια βάρη για την Ευρωζώνη συνολικά με το επιχείρημα ότι στο σύνολο της Ευρωζώνης τα ρίσκα ήταν χαοτικά και πολύ μεγάλα. Στις εκκλήσεις διαφόρων Ευρωπαίων παραγόντων να μην επιδεικνύει τέτοια σκληρότητα για την Ελλάδα, ο Σόιμπλε απαντούσε ότι η Ευρωζώνη δεν θα επιβιώσει αν δεν μειώσει δραστικά τα ρίσκα – και η Ελλάδα ήταν πάντα ένας παράγοντας που τα διατηρούσε σε πολύ υψηλά επίπεδα…
Αν όμως τα «βαρίδια» όπως η Ελλάδα υποβιβαστούν σε μια δεύτερη ευρωπαϊκή κατηγορία, τότε οι Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία ή και άλλες χώρες της πρώτης ταχύτητας όπως το Βέλγιο κ.λπ., θα μπορούν να επωφεληθούν από μια πιο «αλληλέγυα» διαχείριση των δικών τους προβλημάτων στο πλαίσιο της πρώτης «ταχύτητας». Αυτό είναι προφανώς το δέλεαρ για να συμφωνήσουν με τη διαίρεση της Ευρωζώνης σε δύο «ταχύτητες». Οι διαδικασίες των χωρών του Νότου αποδεικνύεται έτσι ότι ήταν ένα προστάδιο διαπραγμάτευσης της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας για τη δική τους είσοδο στην πρώτη «ταχύτητα» – τώρα που ο στόχος επετεύχθη, η «φίλη» Ελλάδα μπορεί να υποβιβαστεί στη β’ κατηγορία…
Η Ελλάδα στη β’ κατηγορία της Ευρωζώνης
Όμως οι δύο κατηγορίες δεν θα καθοριστούν με συμβολικούς όρους, αλλά με πολύ-πολύ πρακτικούς. Μόνο τα μνημόνια δεν αρκούν γι’ αυτό. Πρέπει να σπάσει και το νόμισμα σε δύο «ταχύτητες»… Και μάλιστα, οι δύο ταχύτητες του νομίσματος να αυτοματοποιήσουν και υποκαταστήσουν τη διαδικασία των μνημονίων. Τι θα μπορούσαν να σημαίνουν όλα αυτά, θα μας απασχολήσει στο δεύτερο μέρος αυτού του άρθρου.
Προς το παρόν, να σημειώσουμε την έκπληξή μας για το συγκλονιστικό γεγονός ότι ενώ οι ειδήσεις για την προωθούμενη διαδικασία διαίρεσης της Ευρωζώνης και Ε.Ε. σε διαφορετικές «ταχύτητες» είναι σε κοινή θέα, η συζήτηση για το τι σημαίνει αυτό για την Ελλάδα δεν έχει καν ανοίξει!!! Αντίθετα, παρακολουθούμε ένα κακόγουστο επικοινωνιακό θέαμα για το «θρίαμβο» στο Eurogroup, τη «μεταλιτότητα» κ.λπ., που δοκιμάζει κάθε έννοια όχι μόνο ορθού λόγου, αλλά και στοιχειώδους σοβαρότητας…
