Η αυξανόμενη υποστήριξη προς τα λαϊκιστικά κόμματα σε όλη την Ευρώπη τροφοδοτεί την πολιτική πόλωση, καθιστώντας πιο δύσκολο τον σχηματισμό σταθερών και αποτελεσματικών κυβερνήσεων σε πολλές χώρες, προειδοποιεί η Moody’s, κάτι που επηρεάζει αρνητικά τις πιστοληπτικές αξιολογήσεις. Ωστόσο, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία ότι οι κυβερνήσεις της λαϊκιστικής δεξιάς αποδυναμώνουν την οικονομική και δημοσιονομική εικόνα των χωρών, αν και ορισμένες από τις πολιτικές τους, όπως στο μέτωπο της μετανάστευσης, των σχέσεων με την Ε.Ε και τον πόλεμο στην Ουκρανία, συνεχίζουν να ενέχουν κινδύνους.
Τέτοια κόμματα ηγούνται των κυβερνήσεων της Ουγγαρίας και της Ιταλίας και αποτελούν μέρος των κυβερνητικών συνασπισμών στη Φινλανδία, τη Σλοβακία, τη Σουηδία και την Ολλανδία, όπως επισημαίνει ο οίκος. Η λαϊκιστική δεξιά σημείωσε επίσης κέρδη στις ευρωεκλογές και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν αυξανόμενη υποστήριξη στη Γαλλία και στην Αυστρία ενόψει των επερχόμενων εγχώριων εκλογών.
Moody’s: Τα μηνύματα, οι επιπτώσεις και οι κίνδυνοι από την άνοδο του λαϊκισμού στην Ευρώπη
Η άνοδος της λαϊκιστικής δεξιάς εγκυμονεί κινδύνους για την ποιότητα της κρατικής πιστοληπτικής ικανότητας, κυρίως επειδή θα μπορούσε να υπονομεύσει την ισχύ των θεσμών και της διακυβέρνησης, έναν από τους τέσσερις παράγοντες αξιολόγησης της μεθοδολογίας της Moody’s για την κρατική αξιολόγηση, όπως εξηγείται. Θα μπορούσε να εγείρει επίσης πολιτικούς κινδύνους, οι οποίοι αποτελούν μέρος του παράγοντα αξιολόγησης κινδύνου γεγονότων. Αντίθετα, η αυξανόμενη υποστήριξη προς τα λαϊκιστικά δεξιά κόμματα είχε μικρό αντίκτυπο στην οικονομική και δημοσιονομική ισχύ των κρατών, που είναι οι άλλοι δύο παράγοντες αξιολόγησης.
Κίνδυνοι από την αυξανόμενη πόλωση
Όπως σημειώνει η Moody’s, τα εκλογικά κέρδη της λαϊκιστικής δεξιάς είναι αντανάκλαση της πολιτικής πόλωσης σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η πόλωση καθιστά ολοένα και πιο δύσκολο για τα κράτη να σχηματίσουν σταθερές και αποτελεσματικές κυβερνήσεις και επίσης δυνητικά αποδυναμώνει τους θεσμούς τους με την πάροδο του χρόνου. Παρόμοιες δυναμικές κινδυνεύουν επίσης να παρακωλύσουν την αποτελεσματική λειτουργία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
Η πόλωση μπορεί εξίσου να οδηγηθεί από λαϊκιστικά αριστερά κόμματα, αλλά τα εκλογικά τους κέρδη είναι πολύ πιο περιορισμένα. Ειδικότερα, όπως αναφέρει ο οίκος, τα κέρδη της λαϊκιστικής αριστεράς ήταν σχετικά απομονωμένα σε χώρες όπως η Γαλλία, το Βέλγιο και η Ιρλανδία. Επίσης, μετά την ήττα του κόμματος του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του 2023 στην Ελλάδα, η λαϊκιστική αριστερά δεν ηγείται οποιασδήποτε κυβέρνησης στην Ευρώπη, αν και παρέχει κοινοβουλευτική υποστήριξη στην κεντροαριστερή κυβέρνηση της Ισπανίας.
Η πόλωση μπορεί επίσης να προκληθεί από πιο ιδιοσυγκρασιακούς παράγοντες, όπως στη Βρετανία όπου οι δυσκολίες του κοινοβουλίου να φτάσει σε μια συμφωνία σχετικά με τους όρους του Brexit είναι ένα παράδειγμα και όπου η αυξανόμενη πόλωση έχει οδηγήσει σε αποδυνάμωση των θεσμών και της διακυβέρνησης. Εντωμεταξύ, στη Βουλγαρία η αυξανόμενη πόλωση οφείλεται στην άνοδο τόσο της αντι-διαφθοράς όσο και των φιλορωσικών δυνάμεων, οδηγώντας τη χώρα να κυβερνηθεί από μια σειρά από ασταθείς κυβερνήσεις με έξι βουλευτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν από τον Απρίλιο του 2021.
Ορισμένα λαϊκιστικά κόμματα κινδυνεύουν να αποδυναμώσουν τους θεσμικούς ελέγχους και ισορροπίες. Οι θεσμοί της Πολωνίας και της Ουγγαρίας αποδυναμώθηκαν σημαντικά υπό τις αντίστοιχες λαϊκιστικές κυβερνήσεις τους. Δεν θα επιδιώξουν όλες αυτές οι κυβερνήσεις να αποδυναμώσουν τις θεσμικές διασφαλίσεις, αλλά οι πρόσφατες προσπάθειες στο Ισραήλ και τη Σλοβακία υποδηλώνουν ότι η αυξανόμενη επιρροή της λαϊκιστικής δεξιάς θα συνεχίσει να δοκιμάζει τη δύναμη των θεσμών των κρατών.
Περιορισμένος ο αντίκτυπος στην οικονομική και δημοσιονομική ισχύ
Η Moody’s έχει επισημάνει στο παρελθόν ότι οι λαϊκιστικές κυβερνήσεις θα ήταν πιο επιρρεπείς να υιοθετήσουν επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές, με αρνητικές επιπτώσεις στα επίπεδα ελλείμματος και χρέους. Ωστόσο, οι συνέπειες για την οικονομική και δημοσιονομική ισχύ ενός κράτους όταν τα λαϊκιστικά κινήματα βρίσκονται στην εξουσία δεν είναι συστηματικές ή άμεσες.
Τα δημοσιονομικά ισοζύγια των λαϊκιστικών κυβερνήσεων της Ουγγαρίας και προηγουμένως στην Πολωνία ήταν γενικά παρόμοια ή ισχυρότερα από τον μέσο όρο, αν και η σχετική δημοσιονομική τους επίδοση έχει αποδυναμωθεί μετά την πανδημία. Το χρέος και των δύο κυβερνήσεων έχει επίσης εξελιχθεί πιο ευνοϊκά από αυτό πολλών άλλων χωρών, ενώ η μέση αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της θητείας τους ήταν σύμφωνη με τον ιστορικό μέσο όρο. Ομοίως, η δημοσιονομική ισορροπία των κυβερνήσεων στις Σκανδιναβικές Χώρες, την Αυστρία και την Ολλανδία, οι οποίες έχουν υποστηριχθεί από τη λαϊκιστική δεξιά τα τελευταία 15 χρόνια, έχει γενικά βελτιωθεί κατά τη διάρκεια της θητείας τους.
Το ιστορικό των λαϊκιστικών δεξιών κομμάτων στην εξουσία υποδηλώνει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις στο σημερινό ευρωπαϊκό πλαίσιο έχουν μικρό αντίκτυπο, θετικό ή αρνητικό, στην οικονομική και δημοσιονομική ισχύ ενός κράτους. Ωστόσο, ο κίνδυνος αυτές οι κυβερνήσεις να εμπλακούν σε πολιτικές που υπονομεύουν τη δημοσιονομική ισχύ δεν μπορεί να απορριφθεί εντελώς.
Αν και το βάρος του χρέους της Ιταλίας έχει αυξηθεί κατά λιγότερο από ό,τι οι στις χώρες με ίδια αξιολόγηση υπό μια σειρά λαϊκιστικών κυβερνήσεων από το 2018, το δημοσιονομικό της έλλειμμα ανακάμπτει πολύ αργά από το σοκ της πανδημίας. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο άκρως επεκτατικό “superbonus” που εισήχθη το 2020, αν και το υπερβολικό κόστος του ώθησε τις επόμενες κυβερνήσεις να περιορίσουν το πρόγραμμα αυτό. Οι επεκτατικές δημοσιονομικές προτάσεις του Ολλανδικού Κόμματος για την Ελευθερία (PVV) ήταν ένα σημείο τριβής στις διαπραγματεύσεις του κυβερνητικού συνασπισμού μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου 2023, αν και το PVV τελικά υποχώρησε σε πολλές από τις πιο δαπανηρές απαιτήσεις του.
Κίνδυνος από τις πολιτικές για τη μετανάστευση, τη σχέση με την Ε.Ε. και τον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας
Ορισμένες από τις πολιτικές που υποστηρίζονται συχνά από τη λαϊκιστική δεξιά ενέχουν ωστόσο ενδεχόμενους κινδύνους για την πιστοληπτική τους ικανότητα μακροπρόθεσμα, επισημαίνει η Moody’s. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες, για παράδειγμα, θα πρέπει να αυξήσουν, ή τουλάχιστον να διατηρήσουν, τα ποσοστά μετανάστευσης τα επόμενα χρόνια για να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες ελλείψεις εργατικού δυναμικού που προκαλούνται από τη μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας. Η οικονομική ισχύς θα εξασθενήσει εάν η αντίθεση στη μετανάστευση περιορίσει την εισροή εργαζομένων.
Επίσης, τα περισσότερα κόμματα της λαϊκιστικής δεξιάς επικρίνουν την ΕΕ και το μοντέλο της. Η αύξηση των εντάσεων με την ΕΕ θα ήταν επίσης πιστωτικά αρνητική και μπορεί να οδηγήσει σε αναστολή των εκταμιεύσεων των πόρων της ΕΕ. Αν και τα λαϊκιστικά κόμματα, δεξιά και αριστερά, έχουν υποστηρίξει την έξοδο από την ΕΕ ή και το ευρώ στο παρελθόν, η εμπειρία της εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από το μπλοκ το 2021 και οι συζητήσεις για την πιθανή έξοδο της Ελλάδας από το ενιαίο νόμισμα κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της ευρωζώνης έχουν οδηγήσει τα περισσότερα κόμματα να εγκαταλείψουν τέτοιες προτάσεις, οι οποίες θα ήταν πάρα πολύ αρνητικές πιστωτικά εάν πραγματοποιηθούν.
Τέλος, και η φιλορωσική στάση ορισμένων λαϊκιστικών κομμάτων θα μπορούσε να εμποδίσει την κοινή απάντηση της Ευρώπης στους γεωπολιτικούς κινδύνους.
Ελευθερία Κούρταλη
Πηγή capital.gr
