Τηρώντας τη δέσμευση της περασμένης Παρασκευής, το σημερινό editorial θα προσπαθήσει στο μέτρο του δυνατού, να σκιαγραφήσει το τι μπορεί τελικά να σημαίνει ένα νέο δόγμα εξωτερικής πολιτικής για την Ελλάδα, αυτή την ιστορική στιγμή που ζούμε.
Για να είναι προσοδοφόρα μια τέτοια προσπάθεια θα πρέπει να δει ξεκάθαρα πως το στρατηγικό πρόβλημα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής έχει να κάνει με μια εγγενή ανασφάλεια που οδηγεί διαρκώς σε αμυντικές τακτικές υποχωρητικότητας. Πράγμα που σημαίνει πως το ζητούμενο είναι να διαμορφωθεί ένα νέο πλαίσιο εθνικής εμπιστοσύνης. Εθνικής εμπιστοσύνης στον εαυτό μας και στις δυνατότητές μας. Εθνικής εμπιστοσύνη στην Ελλάδα.
Η απώλεια της εθνικής εμπιστοσύνης στο μέτωπο της εξωτερικής πολιτικής σχετίζεται ευθέως με τέσσερις σοβαρές παραδοχές.
Η πρώτη παραδοχή είναι πως με το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου και το μοίρασμα του κόσμου, έτσι όπως τον γνωρίσαμε σχεδόν μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 90, η Ελλάδα ανήκε στη σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ. Η γεωπολιτική σημασία της Ελλάδας είχε να κάνει πρωτίστως με το γεγονός πως συνιστά διαχρονικά μαζί με το ευρωπαϊκό τμήμα της Τουρκίας ένα γεωγραφικό ανάχωμα στην ρωσική έξοδο προς τη Μεσόγειο και τη Μ. Ανατολή.
Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου η σημασία αυτή αποδυναμώθηκε αισθητά και σε συνδυασμό με την πρόοδο της λεγόμενης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την Ελλάδα περιορίστηκε σε μερικά τηλέφωνα. Όπως έγινε και τη νύχτα των Ιμίων. Όπως κάνει και ο Ομπάμα σήμερα. Μέχρι εκεί όμως. Αυτή είναι η δεύτερη παραδοχή που πρέπει να κάνουμε.
Όσο η «ευρωπαϊκή οικογένεια» ζούσε με δανεικά από τις αγορές, δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. Όλα πήγαιναν ρολόι. Έτσι η ελληνική εξωτερική πολιτική βρήκε το τέλειο άλλοθι αδράνειας. Για τα πάντα παρέπεμπε στις Βρυξέλλες. Παραιτήθηκε από την στοιχειώδη έστω επεξεργασία μιας εθνικής εξωτερικής πολικής και εκχώρησε την εκπροσώπηση των εθνικών συμφερόντων της στην Ε.Ε. Για αυτό και σε κάθε πρόκληση των Τούρκων απαντούσαμε πως θα τη βρουν μπροστά τους στο δρόμο τους προς την Ευρώπη. Τώρα που η Τουρκία προφανώς δεν έχει αυτοκτονικές τάσεις για να θέλει να μπει στην Ε.Ε, ποια ακριβώς είναι η στρατηγική της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής έναντι της Τουρκίας; Καμία. Ακόμη τα ίδια τους λέμε, τους φοβερίζουμε πως δεν θα μπουν στην Ε.Ε και λογικά θα πρέπει να γελάνε πολύ μαζί μας.
Άλλωστε ποιους ακριβώς όρους να εκπληρώσει η Τουρκία; Όταν η Ε.Ε έχει αποδεχθεί να έχει στους κόλπους της κράτος– μέλος που το μισό σχεδόν τμήμα του είναι υπό την κατοχή τρίτης χώρας, για ποια Ευρώπη της δημοκρατίας, του πολιτισμού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αξίζει πραγματικά να μιλάμε; Η Ευρώπη δεν έχει αξίες. Αυτή είναι η τρίτη παραδοχή που πρέπει να κάνουμε.
Αυτό υποκρυπτόταν άριστα όσο η «ευρωπαϊκή οικογένεια» ήταν μονιασμένη γιατί έτρωγε τα δανεικά από τις αγορές. Μόλις ξέσπασε η κρίση το 2008 κι έπεσε στο παγκόσμιο σύστημα το σύνθημα «κομμένα πια τα δανεικά», αντί αλληλεγγύης οι «εταίροι» μας έβγαλαν στη σέντρα σαν το τσοπάνη που πετάει ένα πρόβατο στο λύκο για να σώσει τα υπόλοιπα.
Η τέταρτη παραδοχή λοιπόν που πρέπει να κάνουμε είναι ότι αυτή την ώρα η Ελλάδα είναι ένα «πρόβατο» στο στόμα του «λύκου» των αγορών. Τι διαπραγματευτική δυνατότητα έχει ένα «πρόβατο»; Μεγάλη! Πολύ μεγάλη! Στο βαθμό βέβαια που καταφέρει να πείσει τον «λύκο» πως θα ήταν χαζό εκ μέρους του, να φάει το πιο αδύνατο και το πιο ασθενικό πρόβατο, όταν μπορεί να ευχαριστηθεί πολύ περισσότερο με μερικά «πολύ παχουλά», τα οποία θα προσπαθήσει εν τω μεταξύ ο «τσοπάνης» να φυγαδεύσει από το «μαντρί», όσο ο «λύκος» θα είναι απασχολημένος με την Ελλάδα.
Αλλά για να πείσεις τον οποιονδήποτε πρέπει να μιλήσεις μαζί του. Όπως επίσης πρέπει να έχεις και μια στρατηγική για το τι θα του πεις. Μιλάει αλήθεια η ελληνική κυβέρνηση με τα capital markets και τι τους λέει; Μη με δαγκώσετε δυνατά και πονέσω;
Είναι σαφές ότι το πρόβλημα της Ελλάδας αυτή τη στιγμή είναι οι αγορές και η στάση της Ε.Ε απέναντί τους. Το να εξαρτάται η τύχη μας από το πώς μας διαπραγματεύεται ερήμην μας η Ε.Ε, είναι εθνικά επιζήμιο. Ευρώπη σήμερα σημαίνει «ο σώζων εαυτόν σωθείτο». Το πλοίο βυθίζεται, οι σωσίβιες λέμβοι έχουν πέσει και όπως έδειξε θαυμάσια η περίπτωση του Τιτανικού (Γιώργο, τι κάνεις;) ποτέ δεν την πληρώνουν όσοι ταξιδεύουν Α θέση.
Κατ’ αυτή την έννοια, το εθνικό δόγμα της εξωτερικής πολιτικής δεν μπορεί να είναι «Η Ελλάδα ανήκει στην Ευρώπη». Αυτό όχι μόνο δεν μας σώζει αλλά μας εκθέτει περισσότερο στον κίνδυνο. Το νέο δόγμα ελληνικής εξωτερικής πολιτικής είναι «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες». Ναι, αυτό το πολυχρησιμοποιημένο και φθαρμένο σλόγκαν είναι η ουσία της κατεύθυνσης που πρέπει να ακολουθήσει η ελληνική εξωτερική πολιτική αυτή την ώρα. Διότι είναι αυτό που κωδικοποιεί το τι σημαίνει εθνική εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας. Όμως δεν φτάνει να το λέμε, πρέπει να το εννοούμε και πολύ περισσότερο να το κάνουμε πράξη.
Με την πρώτη ευκαιρία, σε ένα επόμενο editorial, θα περιγραφούν οι βασικές συνιστώσες αυτού του δόγματος, που αφορά πρωτίστως στο πως μας βλέπουν εκτός συνόρων σήμερα και πως θα πρέπει να μας βλέπουν από δω και πέρα, αν θέλουμε να γιορτάσουμε το 2021 τα διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση.
ΥΓ: Οι πτυχές αυτού του δόγματος είναι πολλές. Επειδή όμως δεν υπάρχει πολύς χρόνος για αναλύσεις, θα πρέπει μέχρι τις 13 Δεκεμβρίου να μιλήσουμε με τις «αγορές», χωρίς μεσάζοντες. Για να τους πούμε με όρους «οικονομικής διπλωματίας» πόσα δισεκατομμύρια θα χάσουν, αν από την πολύ πίεση τρελαθούμε κι αποφασίσουμε αύριο το πρωί να στείλουμε μια ταξιαρχία στη κεντρική πλατεία των Σκοπίων, με μόνη αποστολή τη μεταφορά του αγάλματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη γενέτειρά του.
