Γράφει η Όλγα Γρηγοριάδου*
Με τον κίνδυνο να σημειώνεται το προφανές, το 2016 ήταν μια καταπληκτική χρονιά από άποψη σεισμικών-απροσδόκητων πολιτικών αποτελεσμάτων και εξελίξεων. Εκτός από το Brexit και οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, προκάλεσαν “πονοκέφαλο” σε διεθνείς επαγγελματίες του φόρου τόσο σε επίπεδο επιχειρηματικό όσο και σε κυβερνητικό. Αλυσιδωτά επιτεύχθηκε ταχύτατα συναίνεση μεταξύ των ηγετικών εθνών του κόσμου να αλλάξουν οι διεθνείς κανόνες φορολόγησης.
Για να αναφερθούν μόνο μερικοί από αυτούς: Τον Οκτώβριο του 2015, λίγο περισσότερο από 2 χρόνια μετά το σχέδιο δράσης BEPS (BaseErosion and ProfitShifting) που παραδόθηκε στο G20 (Group of Twenty), επιτεύχθηκε συμφωνία μεταξύ του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), G20 και ορισμένων άλλων αναπτυσσόμενων χωρών και τα τελικά έγγραφα BEPS είχαν παραδοθεί. (Πρόγραμμα για την καταπολέμηση της «Διάβρωσης Φορολογικής Βάσης και Μετακίνησης Κερδών», σχεδιασμός κοινών κριτηρίων για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των φορολογικών αρχών από διαφορετικές χώρες ώστε να μπορεί να υπάρχει ένα παγκόσμιο δίκτυο των πολυεθνικών δραστηριοτήτων. Επιπλέον, η υιοθέτηση μέτρων αποσκοπεί στην αποφυγή εταιρικών πρακτικών που διοχετεύουν επενδύσεις μέσω περίπλοκων καναλιών οι οποίες μέσω αυτής της οδού φοροδιαφεύγουν, ενώ οι συμφωνίες για την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών με την προϋπόθεση την αύξηση των διακρατικών συμφωνιών εξυπηρετούν ως προς την ανταλλαγή πληροφοριών.)
Στις 21 Ιουνίου 2016, η οδηγία της ΕΕ για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής εγκρίθηκε ομόφωνα. Επιπλέον, μεγάλης σημασίας είναι ότι στις 24 Νοεμβρίου 2016, ο ΟΟΣΑ κυκλοφόρησε το ευρέως αναμενόμενο κείμενο της πολυμερούς σύμβασης με τα σχετικά μέτρα για την εφαρμογή της φορολογικής συνθήκης. Περισσότερες από 100 χώρες συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις του. Μια σημαντική ομάδα χωρών αναμένεται να υπογράψει την παρούσα σύμβαση, στις 5 Ιουνίου 2017 και περισσότερες από 2.000 συμβάσεις αποφυγής διπλής φορολογίας (περίπου τα δύο τρίτα του συνόλου σε παγκόσμιο επίπεδο) θα μπορούσαν να τροποποιηθούν μέσω αυτής της νέας σύμβασης. Οι πρώτες αλλαγές μετά από αυτή τη σύμβαση είναι πιθανό να έχουν ισχύ ήδη από την 1η Ιανουαρίου το 2018.
Αν υπάρχει ένα σαφές μήνυμα από τα παραπάνω, είναι ότι υπάρχει ισχυρή παγκόσμια πολιτική στήριξη για τη μεταρρύθμιση του τρέχοντος παγκόσμιου φορολογικού συστήματος. Αυτές οι πολύπλοκες διεθνείς φορολογικές αλλαγές έχουν επιφέρει προκλήσεις αλλά και αβεβαιότητα για όλες τις επιχειρήσεις.
Κοιτάζοντας μπροστά, με το έργο BEPS ουσιαστικά να έχει ολοκληρωθεί με οδηγία για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, όπου συμφωνήθηκε στην ΕΕ, αυτό που μένει είναι η εφαρμογή των αναθεωρημένων φορολογικών κανόνων σε ορισμένες χώρες, με την αβεβαιότητα να παραμένει ως προς το πως ακριβώς διαφορετικές χώρες θα θεσπίσουν και θα ερμηνεύσουν τα μέτρα. Επιπλέον, η κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιρειών (ΚΕΒΦΕ) δρομολογήθηκε εκ νέου στην ΕΕ για εξέταση τον Οκτώβριο του 2016, αλλά με επιφύλαξη παραμένει σε υψηλά επίπεδα ως προς τις πιθανότητες επιτυχίας.
Πέρα από τον Ατλαντικό, οι εξελίξεις στη φορολογική μεταρρύθμιση των ΗΠΑ υπό τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο Trump θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά. Για να επαναλάβω ένα γνωστό απόφθεγμα του Winston Churchill, που φαίνεται ότι είναι πολύ ικανό να περιγράψει την κατάσταση της διεθνούς φορολογικής μεταρρύθμισης προς το παρόν: «Τώρα αυτό δεν είναι το τέλος. Δεν είναι καν η αρχή του τέλους. Αλλά είναι ίσως, το τέλος της αρχής».
Το σχέδιο δράσης BEPS του ΟΟΣΑ στην Ελλάδα θεωρείται απλώς σημαντικό. Από έρευνες για τη φορολογία στην Ελλάδα προκύπτει ότι παράγοντες που αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα είναι η περισσότερη βεβαιότητα (σχετικά με το μέλλον του φορολογικού συστήματος), η απλοποίηση του φορολογικού συστήματος, μία συνεργάσιμη φορολογική αρχή και βελτιωμένα φορολογικά κίνητρα.
Ως προς τις προκλήσεις για την επιχειρηματικότητα, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η φορολογική αβεβαιότητα. Οι δύο κύριες αιτίες φορολογικής αβεβαιότητας στην Ελλάδα είναι οι ασαφείς, αντιφατικές ή ελλιπείς οδηγίες των Φορολογικών αρχών και οι συνεχείς αλλαγές στη νομοθεσία όπως αναδρομικές αλλαγές, ασαφές ή αδύναμο ρυθμιστικό σύστημα για ατομικές λύσεις και μακρά διάρκεια στις φορολογικές διαμάχες.
Μένει η εφαρμογή του σχεδίου να ικανοποιήσει τις συνεχώς αυξανόμενες προκλήσεις της παγκόσμιας ανταγωνιστικής οικονομίας και να ανοίξει νέους δρόμους και σε κυβερνητικό επίπεδο για τα συμβαλλόμενα έθνη.
*Η Όλγα Γρηγοριάδου είναι γραμματέας Διοικητικής Μεταρρύθμισης του Κέντρου Αστικής Μεταρρύθμισης Αθηνών και πτυχιούχος της Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου.
