Στην τελική ευθεία για τη διεξαγωγή του πρώτου γύρου των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών, η Ολομέλεια της Βουλής αποφασίζει σήμερα επί του σχεδίου νόμου του υπουργείου Εσωτερικών που επιφέρει σημαντικές αλλαγές στον τρόπο διακυβέρνησης των ΟΤΑ. Η κυβέρνηση διαβεβαιώνει ότι με τις νέες διατάξεις «θα βελτιωθεί το μοντέλο οργάνωσης και διακυβέρνησης των ΟΤΑ», «θα δημιουργηθούν αποτελεσματικότερες οργανωτικές και διοικητικές δομές» και «θα είναι αποτελεσματικότερη και διαφανέστερη η διαχείριση των πόρων και του προσωπικού». Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ωστόσο, κάνουν λόγο για ανεπίτρεπτη παρέμβαση στο «παρά πέντε» των αυτοδιοικητικών εκλογών και ζητούν την απόσυρσή του, προκειμένου το νέο πλαίσιο να τεθεί σε διαβούλευση μετά την ανάδειξη των δημοτικών αρχόντων που θα κληθούν να το εφαρμόσουν.
Τρεις αρμόδιοι για ένα φρεάτιο
Πέραν, όμως, της κοινοβουλευτικής «αντιμαχίας» για τους νέους όρους διακυβέρνησης των ΟΤΑ και τις λεπτομέρειες των διατάξεων, η σημερινή συζήτηση επαναφέρει αναπότρεπτα το μεγάλο ζητούμενο που δεν είναι άλλο από τον επαναπροσδιορισμό των αρμοδιοτήτων της αυτοδιοίκησης και τελικά ποιος θα ελέγχει τη νομιμότητα των πράξεών της. Αυτό το ζήτημα αναδείχθηκε μετά τις δραματικές εξελίξεις στη Θεσσαλία και επανέρχεται σήμερα εμφατικά. Είναι αξιοσημείωτος ο τρόπος με τον οποίο ο εκπρόσωπος της ΚΕΔΕ περιέγραψε την κατάσταση, μιλώντας την προηγούμενη Παρασκευή στη Βουλή. «Είναι γνωστό το παράδειγμα με τα φρεάτια επί των εθνικών δικτύων. Ο δήμος πρέπει να καθαρίσει τη σχάρα, η περιφέρεια τον λαιμό και η ΕΥΔΑΠ τους αγωγούς. Το πρόβλημα είναι ακόμα πιο δύσκολο στον καθαρισμό των ρεμάτων. Η περιφέρεια έχει αρμοδιότητα στην κοίτη, ο δήμος στα πρανή. Είναι πράγματα, τα οποία κάποια στιγμή θα πρέπει να τα ρυθμίσουμε ολιστικά», ανέφερε ο δήμαρχος Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης, πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος, Γρηγόρης Κωνσταντέλλος.
Ενιαίος Κώδικας Αυτοδιοίκησης και Εποπτεία
Ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών, Θοδωρής Λιβάνιος, ενημέρωσε ήδη την Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, για την απόφαση του υπουργείου να προχωρήσει και να έχει ολοκληρώσει μέχρι το καλοκαίρι τον Ενιαίο Κώδικα Αυτοδιοίκησης. Παράλληλα, θα αρχίσει η επεξεργασία των ρυθμίσεων για την εποπτεία των ΟΤΑ, προκειμένου μία αυτοτελής υπηρεσία να ελέγχει τη νομιμότητα των πράξεών τους. «Θα κάνουμε μία πολύ σκληρή και εντατική διαδικασία προκειμένου μέχρι το καλοκαίρι να έρθει ο νέος κώδικας της αυτοδιοίκησης. Υπενθυμίζω, ότι οι περιφέρειες κλείνουν 13 χρόνια λειτουργίας, κάποιοι άνθρωποι θα εκλεγούν για 4η φορά περιφερειάρχες, και η περιφέρεια δεν έχει καν κώδικα, δεν έχει πουθενά τις διατάξεις της. Πραγματικά δεν ξέρουμε τι γίνεται. Δεν υπάρχει κώδικας κατάστασης υπαλλήλων των περιφερειών», δήλωσε χθες ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών.
Το σχέδιο νόμου για την αναμόρφωση του συστήματος διακυβέρνησης των ΟΤΑ, την κατάργηση των ΝΠΔΔ των δήμων και την παρακολούθηση των επιδόσεων της τοπικής αυτοδιοίκησης, έχουν δηλώσει ότι οι ψηφίζουν οι βουλευτές της ΝΔ. Ο ΣΥΡΙΖΑ, η Ελληνική Λύση, οι «Σπαρτιάτες» και η Νίκη έχουν δηλώσει επιφύλαξη για την τελική στάση τους στην Ολομέλεια. Το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ έχουν καταψηφίσει. Η Πλεύση Ελευθερίας έχει επιφυλαχθεί, αν και έχει προϊδεάσει ότι τηρεί αρνητική στάση για πολλές από τις τιθέμενες διατάξεις.
Nέα σελίδα στη διακυβέρνηση της Αυτοδιοίκησης-Οι σημαντικότερες αλλαγές στο σύστημα διακυβέρνησης των ΟΤΑ
«Θέλουμε ξεκάθαρους κανόνες ενόψει των εκλογών», έχει δηλώσει η κυβέρνηση για τον χρόνο που το νομοσχέδιο για τους ΟΤΑ έρχεται στη Βουλή. «Οι νέες αρχές οι οποίες θα εκλεγούν, είτε στις 8 είτε στις 15 Οκτωβρίου, πρέπει να έχουν πλήρη χρόνο να ετοιμάσουν και να αξιοποιήσουν τους 2,5 μήνες που υπάρχουν μέχρι να αναλάβουν καθήκοντα», έχει δηλώσει ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος. Στο κλίμα αυτό, ο ίδιος έχει τονίσει ότι «θα αξιοποιηθούν από τις νέες δημοτικές αρχές αυτοί οι 2,5 μήνες και θα γνωρίζουν εκ των προτέρων, τι πράγματα έχουν να λάβουν, τι θέσεις διαθέσιμες έχουν να κατανείμουν στους δημοτικούς συμβούλους και πώς θα είναι η οργανωτική δομή του δήμου τους». Έχει επίσης υπογραμμίσει ότι θα είναι δυνατό να αξιοποιηθεί το πρώτο εξάμηνο της νέας αυτοδιοικητικής θητείας, προκειμένου να απορροφηθούν όλες οι ρυθμίσεις του συγκεκριμένου νόμου, μεταξύ των οποίων η ενσωμάτωση των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου στον πυρήνα λειτουργίας του δήμου και ασφαλώς η σύνταξη του νέου οργανισμού εσωτερικής υπηρεσίας, που θα είναι μοχλός για τη λειτουργία του δήμου τον επόμενο καιρό.
Στην αιχμή των αλλαγών του τρόπου διακυβέρνησης των ΟΤΑ έχει βρεθεί η πρόβλεψη ότι οι αντιδήμαρχοι θα ορίζονται αποκλειστικά από την παράταξη του δημάρχου. Η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι θα επιμείνει στο νέο σύστημα προκειμένου να αποτρέψει φαινόμενα συναλλαγής, μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου γύρου των αυτοδιοικητικών εκλογών.
Με το σχέδιο νόμου καταργούνται νομοθετικές ρυθμίσεις που είχαν εισαχθεί ειδικά για τη μεταβατική αυτοδιοικητική περίοδο 2019- 2023, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που προέκυψαν από την εφαρμογή του συστήματος της απλής αναλογικής, προβλήματα που δεν επέτρεπαν επίτευξη πλειοψηφιών ικανών για να διοικήσουν.
Το νομοσχέδιο που τίθεται σήμερα στην κρίση της ολομέλειας:
– επαναφέρει τον ορισμό των αντιδημάρχων αποκλειστικά από την παράταξη του δημάρχου (άρθρο 3)
– προβλέπει τη δυνατότητα ανάκλησης του ορισμού των αντιδημάρχων από τον δήμαρχο οποτεδήποτε (άρθρο 3).
– τροποποιείται η διαδικασία ανάδειξης του προεδρείου του δημοτικού συμβουλίου. Για κάθε θέση του προεδρείου, πλέον υποδεικνύεται ένας υποψήφιος από τον επικεφαλής κάθε παράταξης, στον οποίο δίδεται η εξουσία να αποφασίσει, λαμβάνοντας υπόψη τη σύνθεση της παράταξής του. Η ψηφοφορία καθίσταται φανερή (άρθρο 4).
– Προβλέπεται ότι δεν είναι δυνατή η διαγραφή του επικεφαλής μιας δημοτικής παράταξης από τα μέλη της, με το σκεπτικό ότι, ως αρχηγός του συνδυασμού που πλειοψήφησε, διαθέτει την άμεση λαϊκή νομιμοποίηση για την εφαρμογή του προγράμματος που εξήγγειλε, το οποίο και «εγκρίθηκε» από την τοπική κοινωνία διά της ψήφου (άρθρο 5).
– προβλέπεται ότι δημοτικός σύμβουλος που ανεξαρτητοποιήθηκε ή διαγράφηκε χάνει και τη θέση που κατείχε, λόγω της ιδιότητας του συμβούλου δημοτικής παράταξης, σε πάσης φύσης συλλογικά όργανα, επιτροπές και συμβούλια και δεν μπορεί να παραμείνει ή να οριστεί αντιδήμαρχος ως λογικό απότοκο της εφαρμογής πλειοψηφικού συστήματος (άρθρο 5).
– περιορίζεται η υποχρεωτική δια ζώσης διεξαγωγή της συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου σε μία φορά τον μήνα, καθώς η εμπειρία της πανδημίας του κορωνοϊού COVID – 19 την προηγούμενη αυτοδιοικητική περίοδο κατέδειξε ότι τα σύγχρονα μέσα τηλεδιάσκεψης διευκολύνουν τη διεξαγωγή συνεδριάσεων εξ αποστάσεως (άρθρο 6)
– απαλείφεται η υποχρέωση ενημέρωσης των μελών του δημοτικού συμβουλίου με φυσικό τρόπο, καθώς η ηλεκτρονική ενημέρωση πλέον έχει καταστεί συνήθης πρακτική που διευκολύνει την άμεση ενημέρωση όλων των μελών και ορίζει υποχρεωτική ελάχιστη προθεσμία δύο ημερών για την ενημέρωσή τους για τα θέματα των συνεδριάσεών του, προκειμένου να έχουν ικανό χρόνο ενημέρωσης και προετοιμασίας (άρθρο 6)
– ορίζεται η απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών του δημοτικού συμβουλίου ως προϋπόθεση για την έγκριση της συζήτησης κατεπειγόντων ή εκτός ημερησίας διάταξης θεμάτων (άρθρο 6)
– διευκρινίζεται ότι το δικαίωμα ψήφου προέδρων δημοτικών κοινοτήτων στα δημοτικά συμβούλια ασκείται επί θεμάτων που αφορούν αποκλειστικά τις δημοτικές κοινότητες που εκπροσωπούν (άρθρο 6)
– Εισάγεται ειδική μη – αποφασιστικού χαρακτήρα διμηνιαία συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου για τον έλεγχο των πεπραγμένων της δημοτικής αρχής. Σε αυτή τη συνεδρίαση γίνεται συζήτηση για έως δέκα (10) θέματα που θέτουν οι σύμβουλοι εγκαίρως και απαντάει ο εκπρόσωπος της δημοτικής αρχής (άρθρο 7)
– Καταργούνται η οικονομική επιτροπή και η επιτροπή ποιότητας ζωής, στη θέση των οποίων λειτουργεί εφεξής η δημοτική επιτροπή.
– καθιερώνονται δείκτες ποιότητας και παρακολούθησης των επιδόσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης με ανοιχτά διαθέσιμα δεδομένα σε όλους τους πολίτες και επιβράβευση των αποδοτικότερων. Στόχος είναι η δημόσια απεικόνιση κρίσιμων δεδομένων των δήμων και των περιφερειών, βασισμένων σε διεθνή πρότυπα. Με τον τρόπο αυτό, ο πολίτης θα μπορεί να βλέπει, σε ένα κεντρικό σημείο, κρίσιμα δεδομένα για τη λειτουργία των ΟΤΑ και να συγκρίνει τις επιδόσεις τους.
Με το νομοσχέδιο ομοίως, τροποποιείται το πλαίσιο που διέπει τη διακυβέρνηση των περιφερειών.
Τέλος τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου των δήμων – Αρμοδιότητες και μισθοδοσία μεταφέρονται στους ίδιους τους δήμους
Μια σημαντική, δομική αλλαγή στο σύστημα οργάνωσης και λειτουργίας των ΟΤΑ, περιλαμβάνει το νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών που συζητείται σήμερα στην Ολομέλεια. Με το νομοσχέδιο καταργούνται τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ), τα οποία ενσωματώνονται στον πυρήνα λειτουργίας των δήμων. Το πάσης φύσεως προσωπικό, συμπεριλαμβανομένου του προσωπικού ορισμένου χρόνου, μεταφέρεται πλέον στον δήμο. Ίδια λογική θα ισχύσει και για τη διαχείριση των σχολικών μονάδων, που σήμερα γίνεται από τις σχολικές επιτροπές, οι οποίες θα περάσουν στους δήμους. Τα χρήματα που θέλει ένα σχολείο για θέρμανση ή για βελτίωση του σχολικού κτιρίου θα τα διαχειρίζεται ο δήμος κεντρικά και όχι η σχολική επιτροπή.
Στην αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου υπογραμμίζεται ότι η βελτίωση του μοντέλου οργάνωσης των δήμων, μέσω της κατάργησης των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου αυτών, καθώς και των κοινωφελών επιχειρήσεων και σχολικών επιτροπών, επέρχεται προκειμένου να εξασφαλισθούν οικονομίες κλίμακας, καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και συνεκτικότερη οικονομική και διοικητική διαχείριση.
Σήμερα με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, υπάρχουν 488 ΝΠΔΔ και κοινωφελείς επιχειρήσεις δήμων και 631 σχολικές επιτροπές. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα οικονομικά δεδομένα, από τα 488 νομικά πρόσωπα τα 133 (ποσοστό 27% επί του συνόλου) έχουν μέσο ετήσιο προϋπολογισμό την τελευταία πενταετία μικρότερο των 500.000 ευρώ, δηλαδή, μικρότερο από 41.600 ευρώ σε μηνιαία βάση. Ισάριθμα είναι τα νομικά πρόσωπα με μέσο όρο ετήσιου προϋπολογισμού μεγαλύτερο από 2.000.000 ευρώ, δηλαδή, περίπου 167.000 ευρώ σε μηνιαία βάση. Το συνολικό τους μέγεθος (με όρους προϋπολογισμού) ανέρχεται περίπου στα 870.000.000 ευρώ και αντιστοιχεί περίπου στο 6% του συνολικού μεγέθους των 271 δήμων που τα έχουν συστήσει (14,1 δισ. Euro). Για τους 75 εξ αυτών, η αναλογία είναι μικρότερη του 3%, ενώ για 44 δήμους η αναλογία είναι μεγαλύτερη του 10%. Επιπλέον, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία προσωπικού, σήμερα υπηρετούν σε αυτά τα νομικά πρόσωπα 16.978 υπάλληλοι (μόνιμοι, ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, με συμβάσεις μίσθωσης έργου, βάσει δικαστικών αποφάσεων κ.λπ.). Από τους συγκεκριμένους, 7.860, ήτοι ποσοστό 46% επί του συνόλου, είναι τακτικό προσωπικό. Τα 127 ΝΠΔΔ έχουν έως 5 μόνιμους εργαζόμενους, τα 81 έχουν μεταξύ 6 και 10 ατόμων ενώ μόλις σε 7 νομικά πρόσωπα υπηρετούν πάνω από 100 εργαζόμενοι. Αν αφαιρεθούν τα 7 μεγαλύτερα σε προσωπικό νομικά πρόσωπα, στα υπόλοιπα 481 υπηρετούν κατά μέσο όρο 12 εργαζόμενοι. «Αυτός ο αριθμός προσωπικού δεν κρίνεται επαρκής για να υποστηρίξει τις εξόχως σημαντικές αρμοδιότητες που έχουν ανατεθεί σε αυτές τις οντότητες, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο δήμος να υποχρεώνεται, συχνά, να διαθέτει προσωπικό σε αυτά, προκειμένου να διασφαλιστεί η άσκηση των αρμοδιοτήτων τους», σημειώνεται στην εισηγητική έκθεση του σχεδίου νόμου του υπουργείου Εσωτερικών.
Επισημαίνεται εξάλλου, αναφορικά με την οργάνωσή τους, ότι καθένα από τα 488 νομικά πρόσωπα οφείλει να διαθέτει αφενός οικονομική υπηρεσία επαρκώς στελεχωμένη και εφοδιασμένη με τους απαραίτητους πόρους -κυρίως σε επίπεδο πληροφοριακών συστημάτων και γνώσης- προκειμένου να είναι εφικτή η ορθή εφαρμογή των κανόνων χρηστής οικονομικής διαχείρισης και λειτουργίας που προβλέπονται στις ισχύουσες δημοσιονομικές διατάξεις και στην κείμενη νομοθεσία περί δημοσίων συμβάσεων, και αφετέρου ειδική οργανική μονάδα για τη διαχείριση του προσωπικού τους. Επιπλέον, οφείλουν να εφαρμόζουν το σύνολο των διατάξεων του Κώδικα Κατάστασης Δημοτικών και Κοινοτικών Υπαλλήλων, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων του Κώδικα Κατάστασης Δημοσίων Πολιτικών Διοικητικών Υπαλλήλων και Υπαλλήλων ΝΠΔΔ, σχετικά με την επιλογή προϊσταμένων οργανικών μονάδων.
Το προσωπικό
Αναφορικά με την υπηρεσιακή κατάσταση του προσωπικού των καταργούμενων Νομικών Προσώπων στο νομοσχέδιο προβλέπεται ρητά ότι οι συμβάσεις μίσθωσης έργου υλοποιούνται από το δήμο μέχρι τη λήξη τους. Αποσαφηνίζεται ότι το μόνιμο προσωπικό και το προσωπικό Ιδιωτικού Δικαίου Ορισμένου Χρόνου κατατάσσεται σε αντίστοιχες θέσεις με αυτές που ήδη κατείχε, οργανικές ή προσωποπαγείς. Αποσαφηνίζεται για τις προσωποπαγείς θέσεις που συστήνονται, ότι καταργούνται κατά την με οποιονδήποτε τρόπο αποχώρηση του υπαλλήλου.
Τις προηγούμενες ημέρες, κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή, τα κόμματα της αντιπολίτευσης αναφέρθηκαν στον κίνδυνο να υπάρξει καθυστέρηση στη μισθοδοσία του προσωπικού που μεταφέρεται, από 1.1.2024 στους δήμους. Ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος διαβεβαίωσε τα κόμματα ότι έχει γίνει μια πολύ σοβαρή προετοιμασία και από τις υπηρεσίες του υπουργείου Εσωτερικών θα βγουν αμέσως οι κατάλληλες οδηγίες. «Ουσιαστικά γίνεται αυτόματη μεταφορά και μάλιστα με αναδρομική ισχύ ώστε να μην υπάρξει κανένα πρόβλημα, 26-27 Ιανουαρίου, όλοι υπάλληλοι θα πληρωθούν κανονικά, από το νέο τους εργοδότη, τον δήμο δηλαδή και όχι από το νομικό πρόσωπο. Η μισθοδοσία του Ιανουαρίου θα καταβληθεί κανονικά από τα καταργούμενα νομικά πρόσωπα, στο τέλος Δεκεμβρίου, κατά την περίοδο των Χριστουγέννων», έχει διαβεβαιώσει ο κ. Λιβάνιος.
Σχολικές επιτροπές
Με το νομοσχέδιο, από την 30ή/6ου/2024 οι αρμοδιότητες των σχολικών επιτροπών και των δημοτικών επιτροπών μεταφέρονται στους οικείους δήμους προκειμένου να βελτιωθεί η διαχείριση των σχολικών μονάδων σε κεντρικό επίπεδο. Επίσης συστήνεται πάγια προκαταβολή με διαχειριστή το διευθυντή κάθε σχολικής μονάδας για τη στήριξη της λειτουργίας της. Προβλέπεται επίσης η λύση των δημοτικών κοινωφελών επιχειρήσεων την 31η/12ου/2023, τελευταία ημέρα της τρέχουσας δημοτικής περιόδου, που μεταφέρονται στους δήμους. Το δημοτικό συμβούλιο δύναται να συγκροτεί επιτροπές για τη βέλτιστη διαχείριση των θεμάτων των νομικών προσώπων που καταργούνται. Στις επιτροπές θα συμμετέχουν και μη αιρετά μέλη.
Οι δήμοι θα κάνουν τους διαγωνισμούς για επισκευές, συντηρήσεις και κυλικεία
Ιδίως για τις σχολικές επιτροπές που επίσης το έργο τους μεταφέρεται στους δήμους, ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών διευκρίνισε ότι τα έξοδα για πετρέλαιο, για επισκευές και συντήρηση θα προβλέπονται εφεξής στον Ενιαίο Δημοτικό Προϋπολογισμό. Είναι αξιοσημείωτη δε και η αιχμή που διατύπωσε για τα φαινόμενα αδιαφάνειας, ο Θοδωρής Λιβάνιος. «Μπορεί ο δήμος να κάνει διαγωνισμό για επισκευές και συντηρήσεις. Μπορεί ο δήμος να κάνει διαγωνισμό για εκμίσθωση κυλικείου. Ο δήμος, όμως, όχι η σχολική επιτροπή. Διαβάστε δημοσιεύματα στο διαδίκτυο, που κατά καιρούς έχουν βγει για συγγενικές σχέσεις, αυτών, που κερδίζουν διαγωνισμούς κυλικείων, με μέλη σχολικών επιτροπών, με αναθέσεις μεταξύ τους κ.λπ. Κάποια στιγμή είχε ακουστεί, ότι μέχρι και σε στοίχημα, σε τζόγο, είχαν παιχτεί χρήματα σχολικών επιτροπών», ανέφερε ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών.
