Νέες αυξήσεις στα στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια

Νέες αυξήσεις στις μηνιαίες δόσεις, ακριβότερο χρήμα και νέο «πακέτο προκλήσεων» για νοικοκυριά και επιχειρήσεις φέρνει η νέα αύξηση των βασικών επιτοκίων της ΕΚΤ. Στη Φρανκφούρτη, δεν ανακοινώθηκε μόνο μία ακόμα αύξηση των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κατά 75 μονάδες βάσης, αλλά έγινε σαφής και η πρόθεση του Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να συνεχίσει με αυξήσεις επιτοκίων για όσο χρειαστεί μέχρι να επιτευχθεί ο στόχος για πληθωρισμός 2%.

Εξελίξεις που μπορεί να έχουν πλήθος θετικών επιπτώσεων, όπως τη μείωση των τιμών στα ομόλογα, αλλά φέρνουν έντονη ανησυχία στους δανειολήπτες, ειδικά όσους έχουν δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο, καθώς η άμεση αύξηση των ποσών στις μηνιαίες τους δόσεις είναι η πρώτη βέβαιη επίπτωση που θα γίνει αισθητή από τις δόσεις του Νοεμβρίου.

Στη μεγάλη εικόνα της αγοράς, το 90% καταναλωτικών, στεγαστικών και επιχειρηματικών δανείων συνδέεται με το euribor 3μήνου ή μηνός. Οσο αυξάνεται ο επιτοκιακός δείκτης τόσο αυξάνονται και τα ποσά που πρέπει να πληρώνουμε στις δόσεις. Για να καταλάβουμε το πόσο έχει ήδη επιδεινωθεί η κατάσταση από τη στιγμή που ξεκίνησε ο χορός των αυξήσεων της ΕΚΤ, το euribor 3μήνου από -0,57% στην αρχή του έτους (03.01.2022), ανέβηκε στο -0,18% στις αρχές Ιουλίου, για να περάσει σε θετικό επίπεδο στο 0,25% τον Αύγουστο, στο 0,712% τον Σεπτέμβριο και τέλος στο 1,605% την Πέμπτη 27.10.2022.

Το euribor 3μήνου αναμένεται να «σκαρφαλώσει» κοντά στο 2,5% στο τέλος του 2022 και οι αναλυτές το τοποθετούν πάνω από το 3,1% το 2023. Το νούμερο αυτό είναι πολύ σημαντικό, καθώς μας δείχνει και το τι περιμένει η αγορά στις αυξήσεις των δόσεων που ήδη πληρώνονται αυξημένες για τέσσερις μήνες. Οι μόνοι που δεν έχουν τη μεγάλη ανησυχία των αυξήσεων είναι όσοι έχουν σταθερά «κλειδωμένα» επιτόκια για όλη τη διάρκεια αποπληρωμής των δανείων τους, όσοι είχαν επιλέξει ένα πιο ακριβό σταθερό επιτόκιο, οι οποίοι τώρα επιβεβαιώνονται για τις επιλογές τους, καθώς είναι τόσο μεγάλες οι αυξήσεις στα κυμαινόμενα, που τελικά το δάνειό τους βγαίνει φθηνότερο… Σε παρόμοια κατάσταση και όσοι έχουν δάνεια σε προχωρημένη ωρίμανση, που έχει περάσει η τοκοχρεωλυτική περίοδος και πλέον οι δόσεις τους είναι σχεδόν ολόκληρες πληρωμή κεφαλαίου. Αυτό γιατί στα δοσολόγια των τραπεζών τα πρώτα χρόνια πληρώνεις περισσότερο τόκους και λιγότερο κεφάλαιο και το αντίθετο γίνεται όσο πλησιάζεις προς τη λήξη τους.

Το μεγάλο ενδιαφέρον όμως είναι στα υφιστάμενα δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου. Σε δάνειο που ήδη τρέχει και αποπληρώνεται, με αρχικό κεφάλαιο κοντά στις 100.000 ευρώ και κυμαινόμενο ονομαστικό επιτόκιο 3%, το οποίο έχει ακόμα 15 έτη αποπληρωμής, η μηνιαία δόση φτάνει σήμερα (μετά τις προηγούμενες αυξήσεις) σε 696,37 ευρώ. Μόλις υπολογιστεί επιτόκιο 3,75%, η δόση θα ανέβει κατά 36,82 ευρώ, στα 733,19 ευρώ. Καθώς όλα εξαρτώνται από τη διακύμανση του euribor, αν το επιτόκιο φτάσει στο 4%, η αύξηση σε σχέση με σήμερα θα φτάσει τη δόση στα 745,72 ευρώ, αυξημένη κατά 49,35 ευρώ.

Τέλος, αν το επιτόκιο σκαρφαλώσει στο 4,25%, η μηνιαία δόση θα αυξηθεί κατά 61,63 ευρώ περίπου, στα 758 ευρώ. Για όσους έχουν μικρότερα επιτόκια κοντά στο 2%, θα δούμε πώς διαμορφώνονται οι αυξήσεις για δάνειο 100.000 ευρώ, αν έχουν μείνει 20 έτη για αποπληρωμή. Αν τον Ιούλιο η δόση ήταν 505 ευρώ περίπου, τότε οι αυξήσεις που έχουν ενσωματωθεί διαμορφώνουν τις αυξήσεις σε +13 ευρώ στα 518 ευρώ τον Αύγουστο, +35 ευρώ στα 540 ευρώ τον Σεπτέμβριο, +75 ευρώ στα 580 ευρώ τον Οκτώβριο και τώρα στα +101 ευρώ, 606 ευρώ τον Νοέμβριο. Με λίγα απλά μαθηματικά φαίνεται το τεράστιο κόστος της επιβάρυνσης που ανάλογα το δάνειο, το χρόνο αποπληρωμής και το αρχικό επιτόκιο μπορεί να φτάσει, όπως είδαμε στο παράδειγμά μας, τα 100 ευρώ περίπου. Χιλιάδες είναι οι δανειολήπτες, κυρίως στεγαστικών, με ετήσιες επιβαρύνσεις από 1.000 έως 1.500 ευρώ.

Εκτός από τις αυξήσεις στα παλαιά δάνεια, αναμένεται ότι θα γίνουν ακριβότερα και όλα τα νέα δάνεια. Αυτό αφορά ακόμα και τα σταθερού επιτοκίου γιατί γίνονται ακριβότερα τα swaps τα οποία χρησιμοποιούν οι τράπεζες για να προφυλαχτούν από τις απότομες διακυμάνσεις.

Οι αυξήσεις δημιουργούν σημαντικό κίνδυνο για νέα «κόκκινα» δάνεια και, παρά τις διαβεβαιώσεις των τραπεζών ότι είναι «θωρακισμένα», οι δανειολήπτες δεν είναι… Ειδικά όσοι είναι χαμηλού εισοδήματος, 50 ή 100 ευρώ παραπάνω έξοδα εξυπηρέτησης δανείου μπορεί να είναι καταστροφικά. Ειδικά τώρα που η ακρίβεια «τρώει» το διαθέσιμο καταναλωτικό τους εισόδημα. Αυτό έχει επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα, καθώς πέρα από την ενδεχόμενη αύξηση των «κόκκινων» δανείων, τη συσσώρευση ιδιωτικού χρέους κ.λπ., κάνει τις τράπεζες πιο διστακτικές στη χορήγηση νέων δανείων, σε μια εποχή που οι ελληνικές τράπεζες έχουν σημαντικούς στόχους επέκτασης. Πάντως, έμπειρα τραπεζικά στελέχη επιμένουν ότι στα νέα δάνεια, παρά την άνοδο των κεντρικών επιτοκίων, οι τράπεζες έχουν μηχανισμούς να συγκρατήσουν μέρος των αυξήσεων. Δεν θέλουν να κάνουν τα νέα δάνεια πιο επικίνδυνα να «κοκκινίσουν», ούτε τόσο ακριβά ώστε να μην είναι ελκυστικά για τους καταναλωτές. Ο ανταγωνισμός και η ζήτηση είναι σημαντικές δυνάμεις που μπορούν να κρατήσουν τις αυξήσεις σε πιο διαχειρίσιμα επίπεδα.

Μετά τα στεγαστικά, είναι τα επιχειρηματικά, όπου οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο. Τα επιτόκια βραχυχρόνιων χορηγήσεων κινούνται ήδη πάνω από το 9% και τα κεφάλαια κίνησης πάνω από το 8,5%. Για ένα μέσο δάνειο 300.000 ευρώ με αρχικό επιτόκιο 5,5% και διάρκεια αποπληρωμής τα 10 χρόνια, η δόση σήμερα είναι 3.273,66 ευρώ, αλλά με την αύξηση του καλοκαιριού κατά 75 μονάδες βάσης η αύξηση της μηνιαίας δόσης ανέβηκε κατά 112 ευρώ το μήνα. Αυτό δίνει μία πολύ καλή εικόνα για το τι περιμένουμε τον Νοέμβριο, με την ετήσια επιβάρυνση να φτάνει άνω των 1.000 ευρώ το 2022 και άνω των 2.000 ευρώ το 2023, αν δεν υπάρξουν θετικές εξελίξεις.

Στο ναδίρ οι αποδόσεις των προθεσμιακών καταθέσεων

Στις καταθέσεις, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι αποδόσεις των προθεσμιακών παραμένει στο ναδίρ, σε 0,11%, αρκετά χαμηλότερο από το 0,35% της ευρωζώνης. Οι τράπεζες έχουν κάνει γνωστό ότι θα περάσουν τη μισή αύξηση της ΕΚΤ, μειώνοντας σημαντικά τα πιθανά οφέλη για τους καταθέτες. Αυτό από μόνο του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πρόβλημα, καθώς οι καταθέτες βλέπουν τον πληθωρισμό να μειώνει την αξία των κεφαλαίων τους. Εδώ οι αναλυτές υπολογίζουν το πραγματικό επιτόκιο διάβρωσης καταθέσεων κοντά στο 10%. Ηδη δύο τράπεζες είχαν αναπροσαρμόσει τα επιτόκια προθεσμιακών καταθέσεων ανεβάζοντας την απόδοση στο +0,2% και αναμένεται να ακολουθήσουν αυτή την πορεία και οι υπόλοιπες. Η εκτίμηση των ειδικών είναι ότι το επόμενο έτος οι προθεσμιακές θα φτάσουν κοντά στο 0,6%. Πολύ μικρή αύξηση σε σχέση με αυτή των δανείων, αλλά οι τράπεζες δεν έχουν ισχυρό κίνητρο να αυξήσουν πολύ τα επιτόκια καταθέσεων, καθώς έχουν ήδη πολύ φθηνό χρήμα. Οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα έχουν φθάσει τα 183,091 δισ. ευρώ στο τέλος Αυγούστου 2022. Δηλαδή, οι τράπεζες έχουν πολύ φθηνό χρήμα από τους καταθέτες που μετά το δανείζουν ακριβά στο καταναλωτικό κοινό μέσω των νέων ακριβότερων δανείων. Η διαφορά με τον ανοιχτό δανεισμό είναι τεράστια, καθώς τα δάνεια του ιδιωτικού τομέα ήταν στο τέλος Αυγούστου 2022, στα 113,345 δισ. ευρώ. Υπάρχει πολύ φθηνό χρήμα και μικρό κίνητρο για αυξήσεις επιτοκίων…

Πώς θα «κουρέψετε» τις δόσεις

Λύσεις για ελαφρύτερες δόσεις αναζητούν οι καταναλωτές και στις περισσότερες περιπτώσεις οι τράπεζες έχουν προτάσεις, όπως η επαναδιαπραγμάτευση δανείου, η επιμήκυνση, η προπληρωμή ή μετατροπή σε νέο δάνειο με σταθερό επιτόκιο. Για παράδειγμα, σε δάνειο 100.000 ευρώ, με υπόλοιπη διάρκεια αποπληρωμής τα 15 έτη και ονομαστικό επιτόκιο 2,3%, η δόση είναι κοντά στα 663 ευρώ. Με επιμήκυνση  5 ακόμη έτη, στο ίδιο επιτόκιο, η δόση θα πέσει στα 526 ευρώ περίπου, δηλαδή 137 ευρώ λιγότερα το μήνα. Στην περίπτωση προπληρωμής μέρος του κεφαλαίου, προπληρώνεις ένα μέρος και τελειώνεις με το δάνειο νωρίτερα, κόβοντας τις τελευταίες δόσεις, ή μπορείς να επαναδιαπραγματευτείς το μικρότερο υπόλοιπο, για ίδια διάρκεια, αλλά με μικρότερες δόσεις. Στο ίδιο δάνειο με το πρώτο παράδειγμα, αν προπληρώσουμε τις 20.000 από τις 100.000 που απομένουν στο δάνειο, η δόση από 663 ευρώ θα πέσει στα 530,42 ευρώ.