Μία από τις λίγες παρηγοριές της πανδημίας του κορωνοϊού είναι η πιθανότητα να οδηγήσει σε ορισμένες προοδευτικές αλλαγές στην οικονομία και την πολιτική. Κάθε μέρα από την εξελισσόμενη κρίση αποτελεί επιχείρημα για καθολική υγειονομική περίθαλψη, ορθή διακυβέρνηση και καλύτερη θεραπεία για τα μέλη της εργατικής τάξης – όπως νοσοκόμες, εργαζόμενοι διέλευσης, υπάλληλοι σούπερ μάρκετ και εργαζόμενοι σε εργοστάσια επεξεργασίας τροφίμων – των οποίων η τεράστια συμβολή στην κοινωνία έχει τεθεί σε απλή προβολή.
Αυτές οι εξελίξεις εγείρουν κάποια ανησυχητικά ερωτήματα: Τι γίνεται αν ο ιός τελικά ωφελήσει τη μεγάλη και ισχυρή, τονίζοντας την ανισότητα και ενισχύοντας τον λαϊκιστικό εξτρεμισμό; Τι γίνεται αν είναι μια δύναμη για δυστοπία και όχι για κοινωνική πρόοδο;
Ας ξεκινήσουμε με την οικονομία. Μέχρι στιγμής, οι μεγάλοι νικητές από το κλείσιμο του covid-19 είναι μια χούφτα τεχνολογικών γιγάντων των οποίων η μονοπωλιακή δύναμη ήταν ήδη σημαντική ανησυχία. Σε αυτόν τον νέο «κόσμο των απομακρυσμένων πάντων» – για να δανειστεί τη φράση της Nadella – τα πρότυπα εργασίας θα είναι διαφορετικά, οι τεχνολογικοί γίγαντες θα έχουν περισσότερες επιχειρήσεις εκτός σύνδεσης και θα είναι ακόμη πιο κυρίαρχοι από ό, τι πριν.
Τι γίνεται με τους εργαζόμενους; Για όσους διαθέτουν τις απαραίτητες τεχνικές δεξιότητες, το μέλλον φαίνεται λαμπρό. Ο Zuckerberg είπε ότι το Facebook σκοπεύει να προσλάβει τουλάχιστον δέκα χιλιάδες άτομα για θέσεις μηχανικής και ανάπτυξης προϊόντων. Αλλά για τις δεκάδες εκατομμύρια Αμερικανών που έχουν χάσει τη δουλειά τους τους τελευταίους δύο μήνες, οι προοπτικές είναι λιγότερο ηλιόλουστες. Καθώς η οικονομία ανοίγει εκ νέου, η πλειοψηφία αυτών πιθανότατα θα επιστρέψει στη δουλειά, αλλά πολλοί δεν θα το κάνουν
Αυτή η σφιχτή αγορά εργασίας είναι πλέον παρελθόν. Με τη σειρά του, αυτό υποδηλώνει ότι η εισοδηματική ανισότητα, η οποία, τις τελευταίες δεκαετίες, έχει αυξηθεί σε επίπεδα που δεν έχουν παρατηρηθεί από τα δεκαεννέα είκοσι, θα παραμείνει σε αυτά τα επίπεδα, ή ενδεχομένως να αυξηθεί περαιτέρω.
Για να είμαστε σίγουροι, ένα τέτοιο αποτέλεσμα δεν είναι αναπόφευκτο. Μετά τις δύσκολες εμπειρίες της Μεγάλης Ύφεσης και του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες Δυτικές χώρες απολάμβαναν περίπου τρεις δεκαετίες δίκαιης ανάπτυξης, στην οποία οι μισθοί αυξήθηκαν ευρέως και η ανισότητα μειώθηκε. Αλλά αυτό απαιτούσε μια αλλαγή του καθεστώτος στην οικονομική πολιτική, η οποία περιελάμβανε τη δέσμευση για πλήρη απασχόληση, περισσότερες κυβερνητικές δαπάνες για κοινωνικά προγράμματα, ενίσχυση των συνδικάτων, περιορισμούς στον χρηματοπιστωτικό τομέα και υψηλότερους φορολογικούς συντελεστές, ειδικά στην κορυφή.
Αυτό που επέφερε αυτές τις αλλαγές δεν ήταν μια ξαφνική αλλαγή καρδιάς εκ μέρους της «επιχειρηματικής κοινότητας» ή του Δημοκρατικού Κόμματος. Ήταν πίεση από κάτω με τη μορφή πολιτικής κινητοποίησης, εργατικού ακτιβισμού και λαϊκών απαιτήσεων για αλλαγή, σε συνδυασμό με νέα σκέψη σχετικά με τον τρόπο οργάνωσης της οικονομίας. Εάν θέλουμε να δημιουργήσουμε μια δικαιότερη οικονομία που θα βγαίνει από την πανδημία, θα χρειαστούμε ένα παρόμοιο κύμα κινητοποίησης και πολιτικής τόλμης.
Μια προοδευτική στροφή είναι σίγουρα δυνατή, αλλά και η αντίθεσή της: μια περαιτέρω αύξηση του δεξιού λαϊκισμού και η ενίσχυση των αντιδημοκρατικών δυνάμεων. Οι άνθρωποι που διαμαρτύρονται είναι μια μικρή μειονότητα: δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Αμερικανών εξακολουθούν να υποστηρίζουν τα μέτρα έκτακτης ανάγκης που έχουν λάβει τα κράτη.
Απλώς ελπίζοντας ότι τα πράγματα θα κινηθούν προς μια προοδευτική κατεύθυνση όταν το κλείσιμο δεν είναι αρκετό. Η δημιουργία μιας πιο δίκαιης και πιο περιεκτικής οικονομίας είναι σκληρή δουλειά και αναπόφευκτα θα αντιμετωπίσει αντίσταση. Πρέπει να αντιμετωπιστούν οι συγκεντρώσεις της οικονομικής δύναμης. Τα δικαιώματα των εργαζομένων και η διαπραγματευτική δύναμη πρέπει να επεκταθούν.
Οι δημοκρατικές ελευθερίες πρέπει να προστατεύονται. Οι δημαγωγοί πρέπει να νικηθούν, κατά τη διάρκεια πανδημιών περισσότερο από ποτέ.
New Yorker: Will the Coronavirus Create a More Progressive Society or a More Dystopian One?
Απόδοση: Γιάννης Κουτρουμπής
