Της Agnès Callamard
Οι πολλαπλοί πόλεμοι, η ακραία ανισότητα, η διαφαινόμενη κλιματική κατάρρευση και οι νέες τεχνολογίες που είναι ικανές να μεταμορφώσουν την ίδια την ύπαρξή μας έχουν φέρει την ανθρωπότητα σε ένα σταυροδρόμι. Δεν μας έχει απομείνει χρόνος για εφησυχασμό ή ηττοπάθεια – μόνο μια κοινή ευθύνη για τη διάσωση του κόσμου που οφείλουμε στις μελλοντικές γενιές.
Η αδράνεια και οι ανεπαρκείς προσπάθειες για την αντιμετώπιση αυτών των απειλών μας έχουν αφήσει σε έναν κόσμο αναταραχής. Οι εντάσεις και οι αβεβαιότητές του δημιουργούν εκτεταμένη ανησυχία, αφήνοντας τους ανθρώπους πιο θυμωμένους, πιο απογοητευμένους και πιο διχασμένους.
Ποια «καλύτερη» στιγμή λοιπόν για τη Σύνοδο Κορυφής του ΟΗΕ για το Μέλλον; Πραγματοποιείται αυτόν τον μήνα και ισχυρίζεται ότι είναι μια «ευκαιρία που δίνεται μία φορά στη γενιά … για να αποκατασταθεί η διαβρωμένη εμπιστοσύνη και να καταδειχθεί ότι η διεθνής συνεργασία μπορεί να επιτύχει αποτελεσματικά τους συμφωνημένους στόχους και να αντιμετωπίσει τις αναδυόμενες απειλές και ευκαιρίες».
Όταν η ανθρωπότητα αντιμετώπισε για τελευταία φορά ένα ανάλογο πλήθος προκλήσεων τη δεκαετία του 1940, οι παγκόσμιοι ηγέτες συγκεντρώθηκαν για να φυτέψουν τους σπόρους για ένα σύστημα που ήλπιζαν ότι θα προστάτευε τις μελλοντικές γενιές από το μίσος, τον φόβο και την ανέχεια. Η εκκολαπτόμενη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε τις Συμβάσεις Γενοκτονίας και Γενεύης και την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων – μια παγκόσμια αρχιτεκτονική που, αν και ατελής, κατοχύρωσε την καθολική προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Εβδομήντα έξι χρόνια αργότερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια άλλη στιγμή που συμβαίνει μια φορά στη γενιά. Οι παγκόσμιοι ηγέτες θα συγκεντρωθούν και πάλι για να σχεδιάσουν ένα δήθεν καλύτερο μέλλον. Αλλά το τελευταίο σχέδιο του Συμφώνου που θα εγκρίνουν στη Σύνοδο Κορυφής εγείρει σοβαρές αμφιβολίες για την ικανότητά τους να εκπληρώσουν αυτή την υπόσχεση.
Πρώτα απ’ όλα, δείχνει ότι οι ηγέτες παραμένουν ουσιαστικά ανίκανοι ή απρόθυμοι να ανταποκριθούν στην καταστροφική κατάσταση των εκατομμυρίων ανθρώπων που πλήττονται από τις συγκρούσεις στη Γάζα, τη Μιανμάρ, το Σουδάν και την Ουκρανία. Από το τρέχον σχέδιο λείπουν οι δεσμεύσεις για την ενίσχυση της διεθνούς δικαιοσύνης και οι προτάσεις του για την αντιμετώπιση της χρήσης βέτο που συχνά παραλύει το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Το προσχέδιο περιλαμβάνει σημαντικές δεσμεύσεις και ενδιαφέρουσες προτάσεις, όπως η επέκταση της ιδιότητας μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας σε ένα αφρικανικό κράτος, η μεταρρύθμιση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και η έκκληση για νέους δείκτες που θα μετρούν την πρόοδο της βιώσιμης ανάπτυξης πιο σφαιρικά από στενές μετρήσεις όπως το ΑΕΠ. Καταβάλλει επίσης μια συντονισμένη προσπάθεια για την αναζωογόνηση του προβληματικού πολυμερούς συστήματος που είναι τόσο σημαντικό για την παγκόσμια σταθερότητα.
Ωστόσο, αποτυγχάνει να προσφέρει ένα ολοκληρωμένο και πειστικό όραμα για το μέλλον μας και συχνά επαναλαμβάνει δεσμεύσεις που τα κράτη έχουν εσκεμμένα αγνοήσει και επανειλημμένα παραβιάσει. Για παράδειγμα, ο μετριοπαθής όρκος της για «ενίσχυση των προσπαθειών» για την προάσπιση των θεμελιωδών ελευθεριών είναι σχεδόν γελοίος, δεδομένης της τραγικής κατάστασης της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο.
Ενώ επαναλαμβάνει τη σημασία της ταχείας και αποτελεσματικής δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και της απώλειας της βιοποικιλότητας, το Σύμφωνο αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει πολλά σημαντικά εμπόδια σε αυτό. Επιπλέον, αν και το σχέδιο αναφέρεται στην απόφαση της COP28 για «μετάβαση μακριά από τα ορυκτά καύσιμα», είναι ακόμη πιο αδύναμο από εκείνη τη συμφωνία, η οποία ήδη υπονομεύτηκε από μια σειρά ρητρών διαφυγής. Το Σύμφωνο πρέπει να είναι τολμηρό και εμπροσθοβαρές, όχι αναμάσημα μιας υπάρχουσας, αποδυναμωμένης συμφωνίας.
Κατά την τελευταία δεκαετία, ο ΟΗΕ έχει σκόπιμα υψώσει εμπόδια για να αποτρέψει τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στις διαδικασίες του Οργανισμού. Το σχέδιο Συμφώνου δεν θα αλλάξει αυτή την κατάσταση, προσφέροντας μόνο μια χλιαρή δέσμευση για περισσότερη συνεργασία. Εάν αποδίδει απλώς χειροκροτήματα στους ίδιους τους ενδιαφερόμενους φορείς που πιέζουν για ένα πιο τολμηρό όραμα και πιο αποτελεσματικές λύσεις, ο ΟΗΕ κινδυνεύει να σπαταλήσει αυτή την ιστορική ευκαιρία να διορθώσει την πορεία του κόσμου.
Όπως και πολλές άλλες ΜΚΟ, η Διεθνής Αμνηστία αντιμετώπισε εμπόδια ενώ εργαζόταν για να ακουστεί η φωνή της κατά την προετοιμασία της Συνόδου Κορυφής. Χαιρετίσαμε την ευκαιρία να υποβάλουμε μια σειρά συστάσεων για να θέσουμε τους ανθρώπους στο επίκεντρο του Συμφώνου, αλλά λυπούμαστε έντονα που πολλές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που ζητήθηκε η γνώμη τους για το σχέδιο θα αποκλειστούν όταν οι παγκόσμιοι ηγέτες θα διαπραγματευτούν την τελική συμφωνία.
Ωστόσο, δεν θα σταματήσουμε ποτέ να αγωνιζόμαστε για έναν καλύτερο κόσμο. Με την ανθρωπότητα να αντιμετωπίζει προκλήσεις που ήταν απρόβλεπτες τη δεκαετία του 1940, η Διεθνής Αμνηστία έχει συστήσει μια Επιτροπή του 2048 για να σχεδιάσει ένα παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης του 21ου αιώνα που θα έχει τις ρίζες του στα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Επιτροπή μας θα παρέχει συμβουλές σχετικά με τη σύνθεση, τον εφοδιασμό και τη λειτουργία ενός τέτοιου συστήματος – διασφαλίζοντας ότι είναι πλήρως εξοπλισμένο για την προάσπιση των οικουμενικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε αυτή την εποχή των ταχέων και απρόβλεπτων αλλαγών.
Γιατί εμείς και οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο γνωρίζουμε ότι η ώρα για δράση είναι τώρα. Από τις Fridays for Future και τα κορίτσια του Αμαζονίου που διακινδυνεύουν τη ζωή τους για να υπερασπιστούν το τροπικό δάσος, μέχρι εκείνους που αντιστέκονται γενναία στον πόλεμο του Ιράν κατά των γυναικών και τα εκατομμύρια που απαιτούν τον τερματισμό του μακελειού στη Γάζα, άνθρωποι νέοι και μεγαλύτεροι αντιστέκονται στις εντοπισμένες και παγκοσμιοποιημένες επιθέσεις κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή μας στον αγώνα για την προστασία και την προάσπιση όλων των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων.
Καθώς εξελίσσεται η Σύνοδος Κορυφής για το Μέλλον, τα κράτη μέλη πρέπει να τηρήσουν τη δέσμευσή τους στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ να λογοδοτήσουν στους «λαούς του κόσμου» και να αρχίσουν να θέτουν τα θεμέλια ενός βιώσιμου μέλλοντος που θα βασίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η Agnès Callamard είναι Γενική Γραμματέας, της Διεθνούς Αμνηστίας
