Γράφει ο Ηλίας Κάτρης
Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχουμε ζήσει πάρα πολλές εκλογικές αναμετρήσεις. Από το 2010 ως σήμερα είχαμε 4 εθνικές εκλογές και διάφορες κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Όλο αυτό τον καιρό πολλοί έχουν ιδρύσει κόμματα και συνασπισμούς προκειμένου να κατακτήσουν μια θέση στη Βουλή. Κόμματα όπως οι ΑΝΕΛ, το Ποτάμι και η ΔΗΜΑΡ τα κατάφεραν. Και αν κάποιος ήθελε να ιδρύσει σήμερα ένα κόμμα τι πολιτικό χώρο θα έπρεπε να επιλέξει; Για να απαντήσει κανείς αυτό αλλά και διάφορα ερωτήματα θα πρέπει να ακούσει πρώτα για το υπόδειγμα του Hotelling ή αλλιώς για το πρόβλημα του λουκουματζή.
Ας πάρουμε το πρόβλημα από την αρχή. Έστω ότι έχουμε μια παραλία, το διάστημα ΚΛ. Σε αυτή την παραλία υπάρχει πολύς κόσμος που κάνει το μπάνιο του σε όλο το διάστημα ΚΛ. Σε εκείνη την παραλία έρχεται ένας κύριος με λευκό καπέλο και καρότσι που πουλά λουκουμάδες, ας τον ονομάσουμε κύριο Α. Όπου και να σταθεί ο Α σε όλο το διάστημα ΚΛ, όσοι θέλουν λουκουμά θα τον προσεγγίσουν. Όμως, γιατί ο Α να ‘χει το μονοπώλιο σε όλη την παραλία, σκέφτεται ο λουκουματζής Β, ο οποίος αποφασίζει και αυτός να στήσει το καρότσι του στην παραλία ΚΛ και να ανταγωνιστεί τον Α. Το ερώτημα είναι ποια είναι η καλύτερη στρατηγική για τους δύο πωλητές; Που να στήσουν τον πάγκο τους;
Όσοι περπατούν στο δρόμο ΚΑ είναι λογικό να επιλέξουν να πάρουν λουκουμά από τον λουκουματζή Α, γιατί είναι πιο κοντά τους. Αντιστοίχως, όσοι είναι στο ΒΛ θα επιλέξουν λόγω απόστασης τον Β. Αυτές είναι οι σίγουρες πελατείες για τους Α και Β. Τί θα γίνει όμως με όσους στέκονται ανάμεσα στους Α και Β; Οι Α και Β θέλουν μεγαλύτερη σίγουρη πελατεία. Συνεπώς, ο Α θα πάει προς τα δεξιά προκειμένου να μεγαλώσει το διάστημα ΚΑ και ο Β θα πάει προς τα αριστερά για να μεγαλώσει το διάστημα σίγουρης πελατείας του, το ΒΛ. Συνεπώς, στο τέλος της μέρας και οι δύο λουκουματζήδες ακολουθώντας αυτή την τακτική θα καταλήξουν να στέκονται δίπλα δίπλα στο κέντρο της διαδρομής και να έχουν ο καθένας την μισή απόσταση του ΚΛ σίγουρη πελατεία.
Ομοίως, εξηγείται γιατί τα βενζινάδικα ανοίγουν το ένα πολύ κοντά στο άλλο ή γιατί έχουμε συνήθως φούρνους τον ένα λίγο πιο δίπλα από τον άλλο.
Ας επιστρέψουμε, όμως, στην πολιτική. Αντί για μια απόσταση ΚΛ, έχουμε δύο ιδεολογίες την Αριστερά και τη Δεξιά και ότι υπάρχει ανάμεσα τους (Κεντροαριστερά, Κέντρο, Κεντροδεξιά). Όλα τα κόμματα έχουν ως σκοπό να ψαρέψουν ψήφους από τους ψηφοφόρους που είναι πιο κοντά τους ιδεολογικά. Οι πολιτικοί είναι αναπόφευκτο να φερθούν ως λουκουματζήδες. Τόσο ο κος Τσίπρας όσο ο κος Μητσοτάκης οφείλουν να στραφούν στο κέντρο και να έρθουν πιο κοντά πολιτικά. Στρατηγικά ιδανικό θα ταν να έχουν τις ίδιες κεντρώες ιδέες. Διότι μόνο έτσι μπορούν να αποκτήσουν το μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό ψήφων. Στην πραγματικότητα, το ΚΑ είναι οι βέβαιοι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ, το ΒΛ οι ψηφοφόροι ΝΔ και το ΑΒ οι αναποφάσιστοι. Για να πάρει κάνεις ψήφους από τους αναποφάσιστους θα πρέπει να έρθει πιο κοντά στον αντίπαλό του και να γίνει πιο κεντρώος.
Βεβαίως, αν κανείς θέλει να ιδρύσει νέο κόμμα τον συμφέρει να ταυτιστεί με τους υπολοίπους και να ιδρύσει κεντρώο κόμμα. Αυτός είναι και ο λόγος που το Ποτάμι χωρίς να ‘χει πολιτικά πρόσωπα κατάφερε με την πρώτη προσπάθεια να μπει στη Βουλή, ενώ ακροδεξιά κόμματα, όπως αυτό του κυρίου Μπαλτάκου ή ακροαριστεροί σχηματισμοί όπως η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, θα συνεχίσουν να βλέπουν τις βουλευτικές έδρες με τα κιάλια. Εξαίρεση στον κανόνα ο κύριος Λεβέντης ο οποίος, αν και κεντρώος, λόγω ελλιπούς προβολής δεν κατάφερε να εκλεγεί για δεκαετίες.
Το υπόδειγμα του Hotelling μπορεί επίσης να μας εξηγήσει γιατί έπεσε ο δικομματισμός ΠΑΣΟΚ-ΝΔ. Γιατί, όντως, αναγκαστικά καταλήγουν να «είναι όλοι ίδιοι». Το ΠΑΣΟΚ ξεκινώντας ως ριζοσπαστικό κόμμα ενάντια στην ΕΕ, το κόμμα του λαού, λόγω περιστάσεων ήρθε κοντά στη θέση της ΝΔ, στη θέση πιο φιλελεύθερων και φιλοευρωπαϊκών πολιτικών. Έτσι, άφησε κενό το χώρο από το κέντρο ως την αριστερά και έτσι προέκυψε ο ΣΥΡΙΖΑ ως κόμμα εξουσίας.
