Η φωτογραφία του χαιρετισμού διαμαρτυρίας του Τόμι Σμιθ και του Τζον Κάρλος στο βάθρο των Ολυμπιακών Αγώνων του Μεξικού, αποτελεί μια από τις γνωστότερες φωτογραφίες του 20ου αιώνα.
Του Βαγγέλη Χωραφά
Οι δύο Αμερικανοί αθλητές χαιρέτησαν χρησιμοποιώντας το σύμβολο της Μαύρης Δύναμης, μια πράξη εναντίωσης στις φυλετικές διακρίσεις και στον ρατσισμό στις ΗΠΑ.
Εκείνη την εποχή, οι ΗΠΑ διεύρυναν την εμπλοκή τους στον πόλεμο του Βιετνάμ. Στο εσωτερικό της χώρας, το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα, έδινε μάχες ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και ο Μπομπ Κέννεντι είχαν ήδη δολοφονηθεί. Στο Μεξικό, εκατοντάδες φοιτητές είχαν σφαγιασθεί σε διαδήλωση στο Τλατελόλκο, 10 ημέρες πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων.
Τον Οκτώβριο 1967 είχε δημιουργηθεί η οργάνωση Olympic Project for Human Rights(OPHR) από τον κοινωνιολόγο Χάρι Έντουαρντς, της οποίας ιδρυτικά μέλη ήταν οι Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος. Η οργάνωση προωθούσε το μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων του Μεξικού, εκτός αν δεν εκπληρώνονταν τέσσερα αιτήματα. Ο αποκλεισμός της Νότιας Αφρικής και της Ροδεσίας από τους αγώνες, η επιστροφή του τίτλου του παγκόσμιου πρωταθλητή στον Μοχάμεντ Άλι, η αποχώρηση του Έιβερι Μπράντατζ από την προεδρεία της ΔΟΕ και η πρόσληψη περισσότερων Αφροαμερικανών προπονητών.
Η οργάνωση OPHR είχε δημιουργήσει και ένα σήμα το οποίο φορούσαν οι Αφροαμερικανοί αθλητές στους ΟΑ.
Μετά τον τελικό των 200 μέτρων ο Τόμι Σμιθ και ο Τζον Κάρλος έπερεπε να ανεβούν στο βάθρο των νικητών και να πάρουν τα μετάλλια τους. Αποφάσισαν να μην φορέσουν παπούτσια, να εμφανιστούν με μαύρες κάλτσες για να υποδηλώσουν την φτώχεια των Αφροαμερικανών και να φορέσουν μαύρα γάντια.
Εκεί εμφανίστηκε ο τρίτος άνθρωπος, ο Αυστραλός Πίτερ Νόρμαν που είχε κερδίσει το ασημένιο μετάλλιο στον αγώνα.
Η Αυστραλία βρίσκονταν και αυτή σε φάση εσωτερικών ανακατατάξεων. Η πολιτική της «Λευκής Αυστραλίας» είχε ξεσηκώσει διαδηλώσεις και κινήσεις διαμαρτυρίας. Ήταν μια πολιτική επιβολής περιορισμών σε μη λευκούς μετανάστες και προώθησης νόμων ενάντια στους ιθαγενείς Αβορίγινες. Ένας από τους νόμους προωθούσε την αφαίρεση των παιδιών από τους Αβορίγινες γονείς τους και την παράδοση τους σε λευκές οικογένειες για υιοθεσία.
Ο Πίτερ Νόρμαν είχε εκδηλωθεί ως αντίπαλος αυτής της πολιτικής.
Πριν την απονομή των μεταλλίων, ο Πίτερ Νόρμαν ζήτησε από άλλον Αμερικανό αθλητή το σήμα της OPHR, το οποίο και φόρεσε στο βάθρο μαζί με τους δύο συναθλητές του. Παράλληλα, συμβούλευσε τους δύο Αμερικανούς αθλητές να φορέσουν από ένα γάντι ο καθένας, καθώς ο Τζον Κάρλος είχε ξεχάσει να φέρει τα δικά του. Για αυτό και στην φωτογραφία φαίνεται να σηκώνει ο ένας το δεξί και ο άλλος τοι αριστερό του χέρι.
Μέσα στο στάδιο, μια μερίδα του κόσμου αποδοκίμασε τους Αμερικανούς αθλητές. Αλλά η νίκη είχε επιτευχθεί. Κανένας δεν πρόσεξε τον Αυστραλό αθλητή.
Μετά την απονομή η ΔΟΕ με την γνωστή υποκρισία της, κατηγόρησε τους Αμερικανούς αθλητές ότι προέβησαν σε μια πολιτική πράξη στους ΟΑ που είναι μη πολιτική διοργάνωση.
Ο Μπράντατζ ζήτησε την αποβολή των αθλητών από την αμερικανική ολυμπιακό ομάδα και την έξωση τους από το Ολυμπιακό Χωριό. Όταν οι Αμερικανοί αρνήθηκαν, ο Μπράντατζ απείλησε με αποκλεισμό όλης της ολυμπιακής ομάδας των ΗΠΑ και οι ιθύνοντες συμβιβάστηκαν, στέλνοντας τους δύο αθλητές πίσω στις ΗΠΑ.
Ο Μπράντατζ, ο οποίος ήταν πρόεδρος της Ολυμπιακής Επιτροπής των ΗΠΑ την εποχή των ΟΑ του Βερολίνου το 1936, δεν είχε προβάλλει αντιρρήσεις για τους ναζιστικούς χαιρετισμούς στους αγώνες. Υποστήριξε ότι ο ναζιστικός χαιρετισμός εκείνη την εποχή ήταν ο επίσημος χαιρετισμός του γερμανικού κράτους, ενώ ο χαιρετισμός των δύο αθλητών δεν ήταν ο χαιρετισμός ενός κράτους, άρα ήταν απαράδεκτος.
Οι Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος επιστρέφοντας στη πατρίδα τους είχαν την στήριξη ολόκληρης της Αφροαμερικανικής κοινότητας και μεγάλου μέρους της λευκής πλειοψηφίας. Ο Πίτερ Νόρμαν επιστρέφοντας στην Αυστραλία βρέθηκε απομονωμένος. Η Ολυμπιακή Επιτροπή της Αυστραλίας είχε καταγράψει τις κινήσεις του και περίμενε την κατάλληλη ευκαιρία. Αυτή δόθηκε στα προκριματικά για τους ΟΑ του Μονάχου το 1972. Ο Πίτερ Νόρμαν αποκλείστηκε από την ολυμπιακή ομάδα ενώ θα μπορούσε να συμμετέχει. Ο χρόνος που πέτυχε το 1968 στα 200μ. στο Μεξικό εξακολουθεί να αποτελεί ακόμα και σήμερα ρεκόρ Αυστραλίας και Ωκεανίας. Με τον ίδιο χρόνο θα κέρδιζε χρυσό μετάλλιο στο Μόναχο.
Το 2000 δεν προσκλήθηκε επίσημα στους ΟΑ του Σίδνεϊ από την Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων της χώρας του. Μόλις αυτό έγινε γνωστό, η Αμερικανική Ολυμπιακή Επιτροπή τον έφερε στο Σίδνεϊ ως επίσημο προσκεκλημένο της.
Ο Πίτερ Νόρμαν πέθανε στις 9 Οκτωβρίου 2006. Ο Τόμι Σμιθ και ο Τζον Κάρλος σήκωσαν το φέρετρο του και τον συνόδευσαν στην τελευταία κατοικία του. Η Ομοσπονδία Στίβου των ΗΠΑ αφιέρωσε αυτή την ημέρα στη μνήμη του. Ήταν ένας μοναχικός στρατιώτης που πλήρωσε το τίμημα.
Το 2012 το Κοινοβούλιο της Αυστραλίας ζήτησε επίσημα συγνώμη από τον Πίτερ Νόρμαν.
Ο Τόμι Σμιθ και ο Τζον Κάρλος βρίσκονται εν ζωή. Εκτός από τα μετάλλια και τις αθλητικές τους επιδόσεις, αυτό που έχει σημαδέψει τη ζωή τους ήταν ο χαιρετισμός της 16ης Οκτωβρίου 1968.