Από εμβληματικό σύμβολο του “κακού”, εργαλείο της μνημειώδους κενότητας του νεοφασισμού
Γράφει ο Αλέξανδρος Μινωτάκης
Αυτή την εβδομάδα το Star Wars πέρασε στην πρώτη γραμμή της δημοσιότητας. Από τη μία, παρουσιάστηκε το ολοκληρωμένο trailer της 7ης ταινίας, η οποία έχει σπάσει τα ταμεία δύο μήνες πριν κυκλοφορήσει!
Ταυτόχρονα, η εμβληματική μορφή του Darth Vader επελέγη ως σύμβολο από διάφορες εκδοχές της ανερχόμενης ακροδεξιάς και του φασισμού στην Ευρώπη. Στην Ουκρανία, εκεί που η κυβέρνηση έχει απαγορεύσει τα κομμουνιστικά σύμβολα, συνεχίζεται η αποκαθήλωση των αγαλμάτων του Λένιν, με τελευταίο περιστατικό τη μετατροπή ενός αγάλματος σε Darth Vader, διατηρώντας τον όγκο και τη μορφή.
Ακόμα χειρότερα, στη Σουηδία ένας 21χρονος μπήκε σε σχολείο κρατώντας σπαθί και σκότωσε ένα μαθητή και έναν καθηγητή φορώντας μάσκα Darth Vader. Αργότερα, η αστυνομία ανακάλυψε ότι ήταν ρατσιστής και νοσταλγός του Χίτλερ και φαίνεται ότι επέλεξε τα θύματα του με κριτήριο το χρώμα του δέρματος.
Πόσο προφανής και ταυτόχρονα πόσο κενός συμβολισμός! Ο Darth Vader αποτελεί ένα από τα πιο διαδεδομένα σύμβολα του «κακού» στο στη μαζική κουλτούρα των τελευταίων 30 χρόνων. Αποφασιστικός, χωρίς έλεος, δεν διστάζει να στραγγαλίσει ακόμα και τους συνεργάτες του, όταν δεν πετυχαίνουν στην αποστολή τους. Φαίνεται να ταιριάζει ως σύμβολο σε ένα ρατσιστή δολοφόνο και σε μια κυβέρνηση που πριν ένα χρόνο, στην ίδια πόλη που έγινε η εικαστική παρέμβαση στο Λένιν, δεν δίσταζε να βάλει φωτιά στα γραφεία της εργατικής ομοσπονδίας και να σκοτώσει 31 ανθρώπους.
Στην πραγματικότητα, όμως, αποκαλύπτει τη γύμνια του νεοφασισμού που αδυνατεί να διαμορφώσει δικά του σύμβολα, κουλτούρα και, πάνω από όλα, αισθητική. Γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με την περίοδο της ιστορικής εμφάνισης και ανόδου του φασισμού και του ναζισμού που ως ιδεολογίες συνδέθηκαν με καλλιτεχνικά και πολιτιστικά ρεύματα, όπως συνέβη στην Ιταλία με το φουτουρισμό. Αντίστοιχα βέβαια διαμόρφωσαν δικά τους σύμβολα (έστω και μέσα από την επανοηματοδότησή τους) όπως η σβάστικα. Στις περιπτώσεις που αναφέραμε δεν υπάρχει κάποια βαθύτερη συσχέτιση, ούτε βέβαια μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι το Star Wars έχει κάποια σχέση με το ρατσισμό ή την ακροδεξιά, ενώ στην περίπτωση της Ουκρανίας, το καθεστώς θέλει να ξεφορτωθεί τον Λένιν αλλά δεν ξέρει με τι να τον αντικαταστήσει οπότε βάζει στη θέση του ένα χολιγουντιανό σύμβολο, το οποίο μπορεί να ανεχθεί.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, ο ακροδεξιός χώρος αντιμετωπίζει τελείως διαφορετικά το Star Wars και στήριξε καμπάνια στο Twitter ενάντια στη νέα ταινία Star Wars με το hashtag #BoycottStarWarsVII, με το σκεπτικό ότι ο πρωταγωνιστής είναι μαύρος και δεν απεικονίζονται αρκετοί λευκοί στην ταινία. Παρόλο που αποκαλύφθηκε ότι ο εμπνευστής της καμπάνιας ήταν troll, διάφοροι συνέχισαν να το χρησιμοποιούν με επικεφαλής το γνωστό ακροδεξιό – ρατσιστικό account End Cultural Marxism. Είναι ακόμα μια ένδειξη επιλεκτικής και αποσπασματικής χρήσης εικόνων και συμβόλων της μαζικής κουλτούρας.
Δεν ξέρω πόσο ευσταθεί ο όρος αλλά θα ταίριαζε να μιλήσουμε για έναν μεταμοντέρνο φασισμό που νιώθει άνετα στο σκοτάδι και την άρνηση, καταστρέφει τις ζωές των ανθρώπων αλλά δεν στοχεύει σε μια άλλη οργάνωση της κοινωνίας, έστω και στα πρότυπα ενός σύγχρονου ολοκληρωτισμού. Πρόκειται για επιλεκτικότητα που ταιριάζει βέβαια και στα πολιτικά χαρακτηριστικά αυτών των ρευμάτων. Η ουκρανική κυβέρνηση προωθεί τον εθνικισμό αλλά δεν έχει πρόβλημα να είναι το μακρύ χέρι της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην περιοχή. Όπως ακριβώς και η «αντισυστημική» Χρυσή Αυγή που ονομάζει πατριωτισμό το προσκύνημα στην ευρωζώνη και την Ε.Ε. Είναι ένας φασισμός που γεννιέται γερασμένος, αλλά αυτό δεν τον καθιστά λιγότερο επικίνδυνο.
Πριν κλείσουμε, δεν γίνεται παρά να τονίσουμε ότι και η ίδια η επιλογή του Darth Vader είναι αντιφατική και δεν στέκεται καλά. Ο εμβληματικός ήρωας των Star Wars δεν είναι απλά η προσωποποίηση του κακού αλλά κουβαλάει μια τραγική ιστορία, μιας σύγκρουσης ανάμεσα στο ανελαστικό καθήκον και την επιθυμία, μια απόδειξη των ίδιων των ορίων και των αδιεξόδων του απόλυτου «Καλού». Την αντίφαση αυτή προσπαθεί να επιλύσει με την αλλαγή ονόματος και την απάρνηση του εαυτού του όμως την κουβαλάει μέχρι τέλους και είναι αυτή που θα τον ωθήσει, λίγο πριν πεθάνει, να βοηθήσει τους επαναστάτες να σκοτώσουν τον αυτοκράτορα. Βρίσκει έτσι τη λύτρωση, έστω και στο τέλος της ζωής του. Δεν θα συμβεί βέβαια το ίδιο για αυτούς που αφαιρούν ανθρώπινες ζωές, εκμεταλλευόμενοι τους αγαπημένους μας ήρωες. Για το φασισμό και ολοκληρωτισμό καμία λύτρωση δεν υπάρχει στο τέλος του δρόμου. Μόνο η υπόσχεση ότι θα σας τσακίσουμε και θα είναι μέρα μεσημέρι.
Οφείλουμε πάντως να αναγνωρίσουμε στους Ουκρανούς της νέας aftermaidan νεοφασιστικής ευρωενωσιακής πραγματικότητας , μια αποδεδειγμένη εμμονή με Darth Vader. Εδώ θυμηθείτε τον τρολ τύπο που κατέβηκε στις εκλογές ως Darth Vader:
Για να το κάνει μάλιστα άλλαξε δικαστικά το όνομα του όντως σε Darth (name) και Vader (surname). Τελικά βέβαια δεν του επέτρεψαν να κατέβει με απόφαση Ανωτάτου Δικαστηρίου διότι ούτε λίγο ούτε πολύ θεωρήθηκε παράγοντας ευτελισμού των εκλογών, με δηλώσεις μάλιστα Ουκρανών αξιωματούχων εκείνο το διάστημα που αφήνανε υπόνοιες για τον ένθερμο τρόπο που ο Darth καλυπτόταν από τα ρώσικα τηλεοπτικά μέσα και τις πηγές χρηματοδότησής του… Βρε λες τελικά ο μόνος Darth Vader εν ζωή να είναι φίλος του Vladimir;
Πρώτη Δημοσίευση: Το Περιοδικό
