Γράφει ο Γεράσιμος Ταυρωπός
Οι «αγορές» τιμώρησαν την κυβέρνηση˙ οι «αγορές» θέλουν την εγγύηση της επιτήρησης από την Ευρωζώνη για να επιτρέψουν την έξοδο της Ελλάδας σ’ αυτές˙ οι «αγορές» θέλουν τούτο και δεν επιτρέπουν εκείνο…
«Έστιν δίκης οφθαλμός ος τα πάνθ’ ορά», και είναι οι αγορές. Αυτές θα πουν τι είναι «ρεαλιστικό», τι είναι «αποδεκτό», τι είναι «εφαρμόσιμο», εν τέλει τι είναι «σωστό». Αλλά -φευ- δεν πρόκειται μόνο για μια απλή «γνωμοδότηση»: οι αγορές δεν γνωμοδοτούν, αλλά τιμωρούν και επιβραβεύουν. Μπορούν όχι μόνο να καταστρέψουν τα σχέδια κυβερνήσεων και τις πολιτικές ολόκληρων κρατών, αλλά να καταστρέψουν μια χώρα.
Ολόκληρη υπερδύναμη και οι σύμμαχοί της δεν μπορούν να επιβάλουν τη θέλησή τους στο Ιράκ, το Αφγανιστάν, την Ουκρανία και αλλού. Ούτε οι αγορές μπορούν να λύσουν τέτοια προβλήματα, αλλά έχουν μια δύναμη πειθαναγκασμού που θα τη ζήλευε και ο Λευκός Οίκος.
Μόνο που, σε αντίθεση με τον βιβλικό «δίκης οφθαλμό», οι αγορές είναι δημιούργημα της ίδιας της κοινωνίας. Τι συμβαίνει, λοιπόν; Η κοινωνία έχασε την ικανότητα να ελέγχει τα δημιουργήματά της και, αντίθετα, ελέγχεται απ’ αυτά; Έχουμε μια νέα θεογονία, που προϊόν της είναι η νέα υπέρτατη εξουσία των κοινωνιών, οι «αγορές»;
Η ανάδειξη των αγορών σε «ελεγκτική και τιμωρητική αρχή» των κοινωνιών είναι, από την άποψη του ιστορικού χρόνου, εντελώς πρόσφατο γεγονός, των τελευταίων δυόμισι δεκαετιών. Και οφείλεται στην «απελευθέρωση» των όρων δραστηριοποίησης του τραπεζικού και ευρύτερα του χρηματιστικού κεφαλαίου. Η έννοια «απελευθέρωση», προσεκτικά επιλεγμένη για να σηματοδοτεί κάτι λυτρωτικό και έτσι να μιλάει με θετικό τρόπο στο συλλογικό υποσυνείδητο, σημαίνει την απαλλαγή του χρηματιστικού κεφαλαίου από τα «δεσμά» της επιτήρησής του από την κοινωνία και την πολιτεία. Το αποτέλεσμα είναι ότι κεφάλαια δεκάδων τρισεκατομμυρίων αλωνίζουν τον πλανήτη και καθορίζουν με τις κερδοσκοπικές τους πρακτικές τις τύχες αυτού του κόσμου. Μια τρομακτική δύναμη έξω από κάθε πραγματικό έλεγχο.
Έτσι όμως, η κοινωνία (οι κοινωνίες) χάνουν τη δυνατότητα να επιλέγουν, να ελέγχουν τη μοίρα τους. Η «ενιαία σκέψη», δευτερογενής… θεότητα που γεννήθηκε μαζί με τις «αγορές», σημαίνει αυτό ακριβώς: δεν επιλέγουν πλέον οι κοινωνίες με τα παραδοσιακά προς τούτο μέσα (την πολιτική και τη δημοκρατία) το μέλλον τους, αλλά στερημένες από τη δυνατότητα να σκέφτεται αυτόνομα και να παίρνει αποφάσεις, πειραματίζεται στα τυφλά μέχρι να βρει τη «σωστή πολιτική», δηλαδή αυτή που επιβραβεύεται από τις αγορές.
Έτσι, εντελώς αναπόφευκτα χάνει το νόημά της και η πολιτική. «Ενιαία σκέψη», εξάλλου, σημαίνει ότι εξαλείφεται η δυνατότητα διαφορετικών επιλογών, άρα και το νόημα της πολιτικής. Ο μόνος χώρος δράσης που απομένει στην πολιτική, είναι να διαχειρίζεται, να μετατρέπει σε οικονομικά και πολιτικά σχέδια, τη βέλτιστη επιλογή, δηλαδή την πιο συμβατή με τη θέληση των αγορών. Στο τέλος, το ίδιο αναπόφευκτα υποβαθμίζεται και η έννοια του έθνους-κράτους: αν δεν μπορεί να κάνει επιλογές και να ορίσει τις τύχες του, τότε δεν είναι παρά «τιμάριο» στη μεγάλη αυτοκρατορία των αγορών.
Όμως αυτή η «τιμωρός θεότητα», όση ασυδοσία και δύναμη και αν έχει αποκτήσει, δεν παύει να είναι γέννημα της κοινωνίας. Δεν δημιούργησε αυτή τον κόσμο, όπως ο βιβλικός θεός, αλλά δημιουργήθηκε απ’ αυτόν. Η άτεγκτη «δικτατορία» της και η στέρηση της δυνατότητας των κοινωνιών να παίρνουν αυτές τις αποφάσεις, αναπόφευκτα θα δημιουργήσει -και δημιουργεί ήδη- αντίρροπες δυνάμεις. Ασφαλώς οι κοινωνίες πρέπει να παίρνουν τις αποφάσεις τους εν γνώσει και με συνυπολογισμό του ευρύτερου, περιφερειακού και παγκόσμιου πλαισίου που τις επηρεάζει. Αλλά δεν είναι δυνατόν να ξυπνούν και να κοιμούνται με το φόβο πώς θα αντιδράσει κάποια άγνωστα funds, που είναι «παντού και πουθενά» και διαχειρίζονται μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες δισ. δολάρια.
Και ήδη, η αυτάρεσκη και ασύδοτη «δικτατορία των αγορών» και οι τιμωρητικές τους πρακτικές, έχουν ενεργοποιήσει μια διαδικασία «επιστροφής της πολιτικής». Οι αγορές κατέστρεψαν την Αργεντινή, αλλά αυτό οδήγησε στην επιστροφή της πολιτικής: τη στάση πληρωμών, την αποδέσμευση από το δολάριο κ.λπ. Όταν η καταστροφή συντελεστεί ακριβώς εξαιτίας της συμμόρφωσης με τις θελήσεις των αγορών, τότε ο φόβος της καταστροφής παύει να λειτουργεί και έρχεται η ώρα της πολιτικής. Διότι πολιτική είναι ακριβώς αυτό: η δυνατότητα της κοινωνίας να παίρνει αποφάσεις με τις διαδικασίες που η ίδια έχει επιλέξει.
Πολλοί το τελευταίο διάστημα, σχολιάζοντας το κραχ στο χρηματιστήριο και την αγορά ομολόγων, είπαν ότι «Δυστυχώς, κυβέρνηση και αντιπολίτευση είναι ανώριμες και οδηγούν τη χώρα στον γκρεμό», επειδή δεν εκπονούν μια πολιτική «ρεαλιστική», δηλαδή σύμφωνη με τα κελεύσματα των αγορών. Όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην κρίση μας οδήγησαν πολιτικές που εκπονήθηκαν και υλοποιήθηκαν ακριβώς στο όνομα των αγορών. Στη συνέχεια, η διαχείριση της κρίσης έγινε ακριβώς στο όνομα της «συμβατότητας» με τις θελήσεις των αγορών. Και τώρα είμαστε στο χείλος της καταστροφής: απώλεια του 1/4 του ΑΕΠ, τεράστια ανεργία, φτώχεια, ανθρωπιστική κρίση.
Η καταστροφή, λοιπόν, είναι εδώ και επομένως φοβίζει όλο και λιγότερο. Και η ελληνική «πολιτική ιδιαιτερότητα», αυτό το ατίθασο πνεύμα που κάνει ακόμη και τον Σαμαρά να διανοείται προς στιγμήν «καθαρή έξοδο» από το μνημόνιο, δεν είναι παρά ο ανώμαλος δρόμος για την επιστροφή της πολιτικής, που η «ενιαία σκέψη» και οι «αγορές» έχουν υποβαθμίσει, εκφυλίσει και εξοστρακίσει.
Διότι, απλούστατα, στο βαθμό που οι αγορές διεκδικούν τόσο απόλυτα να παίρνουν αυτές τις αποφάσεις, βάζοντας απαραβίαστα πλαίσια, η κοινωνία θα αποδράσει, έστω και με «ανορθόδοξες» (για τους ταγούς των αγορών και τους ελεγκτές της «ορθολογικότητας») μεθόδους.
Η δικτατορία των αγορών, στο τέλος θα γίνει η «μαμή» της νέας (επιστροφής) της πολιτικής. Οι σπασμοί αυτής της γέννας έχουν ήδη ξεκινήσει. Η Ελλάδα -και στη συνέχεια η Ευρώπη- θα είναι ο «ιστορικός τόπος» της: εδώ, στο ιστορικό λίκνο της δημοκρατίας, γιατί πολιτική και δημοκρατία είναι αξεχώριστα.
Αλλιώς, μας περιμένουν οι πιο μαύρες σελίδες της Ιστορίας!
