Σήμερα, περίπου το 55% του παγκόσμιου πληθυσμού – 4,2 δισεκατομμύρια κάτοικοι – ζουν σε πόλεις. Η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, μέχρι το 2050, το 68% του συνολικού πληθυσμού του πλανήτη θα ζει σε αστικά κέντρα.
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της αστικοποίησης συχνά εντείνονται από την κλιματική αλλαγή και περιλαμβάνουν αυξημένη ρύπανση, μειωμένη διαθεσιμότητα τροφίμων και πόρων, καθώς και αυξημένη φτώχεια και συχνότητα ακραίων κλιματικών φαινομένων.
Τα αστικά δέντρα μπορούν να συμβάλουν στον μετριασμό ορισμένων από τις αρνητικές επιπτώσεις και τις κοινωνικές συνέπειες της αστικοποίησης και, συνεπώς, να καταστήσουν τις πόλεις πιο ανθεκτικές σε αυτές τις αλλαγές.
Συχνά όμως, τα αστικά δέντρα εκτοπίζονται από τις φυσικές αστικές υποδομές: τα κτίρια, τους δρόμους, τις γέφυρες και τις αερογέφυρες. Για μια βιώσιμη, χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, τα αστικά δέντρα πρέπει να προστατεύονται, τονίζει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ σε άρθρο του.
Αν συνεχιστεί η τρέχουσα τάση της αστικής ανάπτυξης, τα κτίρια και οι άνθρωποι μπορεί σύντομα να εκτοπίσουν την πλειονότητα των αστικών δέντρων. Ο κακός πολεοδομικός σχεδιασμός οδηγεί συχνά σε αδιάκριτη και μερικές φορές παράνομη κοπή των δέντρων.
Σε αντίθεση με τον αέρα και το νερό, οι πόλεις δίνουν σχετικά λίγη προσοχή στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν και προστατεύουν τα δέντρα. Αυτό είναι εμφανές από τη σταθερή μείωση της κάλυψης των αστικών δέντρων. Κατά τη διάρκεια μιας πενταετίας, η μέση παγκόσμια κάλυψη των αστικών δέντρων μειώθηκε κατά σχεδόν 40.000 εκτάρια (100.000 στρέμματα) ετησίως.
Ωστόσο, πόλεις όπως το Όσλο, το Σίδνεϋ και το Βανκούβερ, συνεχίζουν να διατηρούν μια ελάχιστη δενδροκάλυψη και άλλες όπως το Σιάτλ πρόκειται να επιτύχουν τον στόχο τους για αύξηση της δενδροκάλυψης. Το σκεπτικό αυτών των πόλεων, είναι ότι μια υγιής, αυξανόμενη δενδροκάλυψη αποδίδει περιβαλλοντικά, υγειονομικά, κοινωνικά, βιοποικιλότητας και οικονομικά οφέλη.
- Τα δέντρα ρυθμίζουν το κλίμα των πόλεων
Τα δέντρα λειτουργούν ως φυσικά κλιματιστικά στο αστικό περιβάλλον, αμβλύνοντας το φαινόμενο της θερμικής νησίδας και μειώνοντας την κατανάλωση ενέργειας για τον καλύτερο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
Τα κτίρια απορροφούν τη θερμότητα του περιβάλλοντος, εκπέμποντάς την σιγά-σιγά πίσω στο περιβάλλον, με αποτέλεσμα να αυξάνεται περαιτέρω η θερμοκρασία και να δημιουργείται το «φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας». Οι πυκνοκατοικημένες πόλεις βιώνουν αυτό το φαινόμενο πιο έντονα. Οι θερμικοί χάρτες δείχνουν ότι οι γενικές θερμοκρασίες στις μεγάλες πόλεις μπορεί να είναι τουλάχιστον 1-3°C υψηλότερες από τις θερμοκρασίες στις αγροτικές περιοχές.
Η έκταση υπό σκιά, η συνολική υγρασία στο περιβάλλον, η ψύξη του αέρα από την εξατμισοδιαπνοή και η εκτρεπόμενη ηλιακή ακτινοβολία, αυξάνονται όταν υπάρχουν δέντρα. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας τα καλοκαίρια, όταν οι επιφάνειες μπορεί να είναι πιο δροσερές από τις μη σκιασμένες επιφάνειες κατά 11-25°C και η εξατμισοδιαπνοή μπορεί να μειώσει τις μέγιστες θερμοκρασίες κατά 5-10°C.
Η καταπολέμηση του φαινομένου της θερμικής νησίδας μπορεί να περιορίσει τη ζήτηση ψύξης. Η ψύξη χώρων σε εξαιρετικά ζεστές ημέρες στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Μέση Ανατολή μπορεί να συμβάλει στο 70% της μέγιστης ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας σε κατοικίες. Η αύξηση της ζήτησης ψύξης επιβαρύνει το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, προκαλώντας συχνά διακοπές ρεύματος και αύξηση των λογαριασμών ενέργειας.
Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ επισημαίνει ότι φυτεύοντας το κατάλληλο είδος δέντρου στο σωστό μέρος, είναι το κλειδί για τη μεγιστοποίηση των οφελών εξοικονόμησης ενέργειας που παρέχουν τα δέντρα. Σύμφωνα με έκθεση του Αμερικανικού Υπουργείου Γεωργίας, τα σωστά τοποθετημένα δέντρα μπορούν να μειώσουν τα ενεργειακά κόστη μιας κατοικίας από 20% έως και 30%. Εάν αυτό γίνει σε εκατομμύρια νοικοκυριά, η εξοικονόμηση ενέργειας αυτού του μεγέθους θα σημαίνει μείωση της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας και των σχετικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
- «Σκούπες» διοξειδίου του άνθρακα
Τα δέντρα χρησιμοποιούν το διοξείδιο του άνθρακα από το περιβάλλον για τη φωτοσύνθεση, ώστε να παράγουν υδρογονάνθρακες που βοηθούν την ανάπτυξη. Τα δέντρα μπορούν επίσης να αποθηκεύσουν διοξείδιο του άνθρακα για άμεση και μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Ανάλογα με τον τύπο και την ηλικία, ένα δέντρο μπορεί να αποθηκεύσει από έναν έως 22 τόνους CO2 κατά τη διάρκεια της ζωής του. Συγκριτικά, ένα τυπικό επιβατικό όχημα απελευθερώνει περίπου 50 τόνους CO2 σε 10 χρόνια.
Μόλις κοπεί ένα δέντρο, ο αποθηκευμένος άνθρακας απελευθερώνεται ξανά στο περιβάλλον, αυξάνοντας τη συνολική ποσότητα CO2 και επηρεάζοντας αρνητικά την ποιότητα του αέρα. Τα δέντρα που δεσμεύουν και αποθηκεύουν CO2 απομακρύνουν τα δύο τρίτα όλων των εκπομπών που σχετίζονται με τον άνθρωπο, στην ατμόσφαιρα.
- Γενικοί δείκτες υγείας
Μια υγιής δενδροκάλυψη προστατεύει τους κατοίκους από ασθένειες που σχετίζονται με τη ρύπανση και ενισχύει τη συνολική ποιότητα της υγείας.
Τα δέντρα μπορούν να μειώσουν, να εμποδίσουν ή να απομονώσουν τη ρύπανση του αέρα, του θορύβου και του νερού που είναι σημαντικά υψηλότερη στις πόλεις. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει ότι «ο παγκόσμιος πληθυσμός (99%) αναπνέει αέρα που υπερβαίνει τα όρια των κατευθυντήριων οδηγιών του ΠΟΥ και περιέχει υψηλά επίπεδα ρύπων».
Μέχρι το 2060, η ατμοσφαιρική ρύπανση θα μπορούσε να προκαλέσει από έξι έως εννιά εκατομμύρια θανάτους ετησίως. Επιπλέον, οι άδειες ασθένειας, τα ιατρικά έξοδα, η μειωμένη γεωργική παραγωγή που προκύπτουν από την ατμοσφαιρική ρύπανση, θα μπορούσαν να κοστίσουν το 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ ή 2,6 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Ο ΠΟΥ αναφέρει ότι η δενδροκάλυψη τουλάχιστον του 30% της συνολικής έκτασης της αστικής γης μπορεί να αποτρέψει 400 πρόωρους θανάτους ετησίως.
Εκτός από την ατμοσφαιρική ρύπανση, τα αστικά δέντρα μειώνουν την ηχορύπανση και τη ρύπανση των υδάτων. Λειτουργώντας ως φυσικά εμπόδια, περιορίζουν τον θόρυβο και φιλτράρουν τα όμβρια ύδατα για να βελτιώσουν την ποιότητά τους στις τοπικές υδάτινες οδούς. Επιπλέον, οι άνθρωποι που ζουν σε πόλεις με σημαντική δενδροκάλυψη διαθέτουν καλύτερο ανοσοποιητικό σύστημα υγείας. Τα δέντρα ενισχύουν την κυκλοφορία του αίματος, τα επίπεδα οξυγόνου και μειώνουν την αρτηριακή πίεση και το άγχος. Επιπλέον, οι βιοχημικές ουσίες που απελευθερώνονται από τα δέντρα ως αερολύματα, περιέχουν αντιβιοτικές, αντιμυκητιασικές και αντιρευματικές ιδιότητες.
- Τα αστικά δέντρα προωθούν την ποιότητα ζωής και την κοινωνική ισότητα
Οι πολίτες που έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε χώρους πρασίνου ή στη φύση, έχουν καλύτερη διάθεση και μεγαλύτερο κίνητρο για να ασκηθούν σε εξωτερικούς χώρους και να κοινωνικοποιηθούν εντός των κοινοτήτων τους. Αυτό βελτιώνει την ποιότητα ζωής η οποία με τη σειρά της μπορεί να προσελκύσει μεγαλύτερες επιχειρηματικές ευκαιρίες και να αυξήσει ακόμη και τις τιμές των ακινήτων κατά 3-15%.
Οι άνθρωποι με χαμηλό εισόδημα συχνά κατοικούν σε περιοχές που βιώνουν δυσανάλογα υψηλότερα επίπεδα θερμότητας και ρύπανσης. Η δενδροκάλυψη σε αυτές τις περιοχές μπορεί να είναι χαμηλότερη κατά τουλάχιστον 30% σε σύγκριση με τις εύπορες γειτονιές. Τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στα περιβαλλοντικά, υγειονομικά και κοινωνικοοικονομικά οφέλη που προσφέρουν τα δέντρα, ώστε να ενισχυθεί η κοινωνική ισότητα και η κοινωνική ένταξη.
- Τα δέντρα προωθούν την αστική βιοποικιλότητα
Μια ποικιλόμορφη δενδροκάλυψη προστατεύει τη συνολική βιοποικιλότητα – ζώα, έντομα και φυσική βλάστηση – υποστηρίζοντας περαιτέρω την υγεία των αστικών δέντρων. Τα δέντρα αποτελούν επίσης καταφύγιο για τη γηγενή, απειλούμενη ή υπό εξαφάνιση άγρια ζωή και τα φυτά. Για παράδειγμα, πάνω από το 20% της παγκόσμιας βιοποικιλότητας των πτηνών ζουν στις πόλεις. Τα πουλιά τρέφονται με έντομα και με τους χυμούς και τους καρπούς των δέντρων, και σε αντάλλαγμα διασπείρουν τους σπόρους των δέντρων.
Η διατήρηση της βιοποικιλότητας μπορεί να παρέχει βασικούς πόρους στους κατοίκους των πόλεων. Για παράδειγμα, το 88% των ειδών δένδρων στη Νέα Υόρκη μπορούν να χρησιμοποιηθούν για φάρμακα και τροφή. Τέλος, τα υγιή δέντρα μπορούν να ελαχιστοποιήσουν τη διάβρωση του εδάφους κατά τη διάρκεια ισχυρών βροχοπτώσεων, γεγονός που αποτρέπει ζημιές στο δομημένο περιβάλλον. Έτσι, το έδαφος διατηρεί τα απαραίτητα μεταλλικά στοιχεία που ενισχύουν την ανάπτυξη των δέντρων.
Δεδομένων αυτών των πλεονεκτημάτων, τα αστικά δέντρα μπορούν να βοηθήσουν τις πόλεις να επιτύχουν 15 από τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) του ΟΗΕ. Ενώ οι πόλεις και οι χώρες έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες για τη φύτευση δέντρων, απαιτούνται συνεχείς προσπάθειες για να διασφαλιστεί ότι τα αστικά δέντρα θα φτάσουν στην ωριμότητα και την πλήρη ζωή τους. Οι πόλεις μπορούν να ξεκινήσουν με την τροποποίηση των νόμων για την αύξηση της ελάχιστης έκτασης κάλυψης αστικών δέντρων, την ελαχιστοποίηση της τσιμεντοποίησης του δημόσιου χώρου και τη μετεγκατάσταση ώριμων δέντρων σε ανοιχτούς χώρους. Το μέλλον των βιώσιμων και χωρίς αποκλεισμούς πόλεων θα εξαρτηθεί σίγουρα από τον τρόπο με τον οποίο φροντίζουμε και προστατεύουμε τα αστικά μας δέντρα.
ΠΗΓΗ: World Economic Forum
