Γράφει ο Γεράσιμος Ταυρωπός
Ο κόμπος έφτασε στο χτένι. Τώρα, πρέπει να σκηνοθετηθεί η σκηνή της λύσης του ελληνικού δράματος. Θα σκηνοθετήσει ο κ. Σαμαράς, ο κ. Τσίπρας ή ο κ. Σόιμπλε; Ή μήπως από κοινού ο κ. Σόιμπλε με τον κ. Σαμαρά; Όλα αυτά ισοδυναμούν με το ερώτημα: πότε και πώς θα γίνουν οι εκλογές;
Για να μη μακρηγορούμε, ας κωδικοποιήσουμε όσο πιο λιτά γίνεται δεδομένα, ρωτήματα και απαντήσεις:
1. Ο Σαμαράς θα υποταχτεί στις… σκηνοθετικές απόψεις του κ. Σόιμπλε ή θα προχωρήσει σε «απονενοημένο διάβημα»;
Ο Αντώνης Σαμαράς έχει τώρα τρεις επιλογές:
Πρώτη επιλογή, να πει «ναι σε όλα» γενικώς. Ναι στα μέτρα που ζητούν οι δανειστές ώστε να τελειώσει η τελευταία αξιολόγηση του προγράμματος και να κλείσει ο κύκλος του δεύτερου μνημονίου, και στη συνέχεια ναι στους όρους των δανειστών για τη νέα συμφωνία. Σε αυτή την περίπτωση θα υποστεί ένα άμεσο πλήγμα με τα σκληρά μέτρα που θα ψηφιστούν άμεσα αλλά θα κερδίσει το δικαίωμα να μιλάει για τις «τελευταίες θυσίες» και για μια «μεταμνημονιακή συμφωνία». Θα κερδίσει επίσης πιθανότατα τη συμφωνία των δανειστών στο να πιεστεί ασφυκτικά προεκλογικά ο Αλέξης Τσίπρας. Διότι η πίεση των κ. Σαμαρά – Βενιζέλου ή και εγχώριων κέντρων για εθνική συστράτευση στη νέα συμφωνία δεν ενοχλεί καθόλου τον ΣΥΡΙΖΑ, ενώ αν αυτή η πίεση ασκηθεί επισήμως από τους δανειστές, θα μπορεί να στηθεί το σκηνικό μιας μεγάλης «δραματοποίησης»: αν οι δανειστές ζητήσουν επίσημα την «υπογραφή» του Τσίπρα, τότε η πίεση στον ΣΥΡΙΖΑ θα είναι πραγματική.
Παρόλο που αυτή η πίεση δεν είναι βέβαιο ότι θα αποδώσει σημαντικά στην εκλογική επιρροή των κομμάτων, υπάρχουν ελπίδες να αποδώσει στη συγκομιδή των 180 βουλευτών για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας.
Δεύτερη επιλογή, να πει «ναι σε όλα» για να κλείσει η αξιολόγηση και ο κύκλος του δεύτερου μνημονίου (έστω και με μικρή παράταση, αλλά σε συναίνεση με τους δανειστές) και στη συνέχεια να ξαναγυρίσει σε… σκληρή διαπραγμάτευση για τους όρους της από κει και πέρα συμφωνίας. Είναι επιλογή άνευ νοήματος, διότι καταστρέφει οριστικά τις σχέσεις με τους δανειστές, με αποτέλεσμα όλη η πίεση των δανειστών να πάει πάνω στην κυβέρνηση που θα χρεωθεί τα πάντα, και διότι έτσι βάζει τον ΣΥΡΙΖΑ στο απυρόβλητο και στην ευχάριστη θέση να εισπράττει πολιτικά χωρίς διλήμματα και χωρίς να κουνήσει το χεράκι του – τελικά δεν προσφέρει κανένα πλεονέκτημα.
Τρίτη επιλογή, η παράταση της διαπραγμάτευσης, ώστε να πάμε στις διαδικασίες εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας με όλα τα ζητήματα ανοιχτά. Αυτή η επιλογή είναι χειρότερη και από τη δεύτερη, εκτός εάν συνοδευτεί από πρόκληση… χάους: θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο ή έκρυθμες καταστάσεις στο εσωτερικό. Είναι τυχοδιωκτικό σενάριο απ’ όλες τις απόψεις και με αβέβαιο αποτέλεσμα όχι μόνο για την κυβέρνηση αλλά για την Ελλάδα συνολικά. Και έχει νόημα μόνο αν προκαλεί ντεφάκτο αναβολή της προεδρικής εκλογής και εγκλωβισμό του ΣΥΡΙΖΑ σε εθνική συναίνεση υπό τον Σαμαρά.
Και μόνο η εξέταση των διαφορετικών σεναρίων, πείθει ότι η πρώτη επιλογή είναι υποχρεωτική διαδρομή. Εκτός αν επικρατήσει η λογική του… παραλόγου: ακραίοι και τυχοδιωκτικοί τακτικισμοί και συνωμοσιολογικές επιλογές. Και ενώ θεωρούμε απολύτως ικανούς για τέτοιες σκέψεις τουλάχιστον κάποιους από το επιτελείο του Αντώνη Σαμαρά, θεωρούμε βέβαιο ότι δεν θα προλάβουν καν να υλοποιηθούν: σε μια τέτοια περίπτωση οι κ. Σαμαράς και Βενιζέλους θα πέσουν ακαριαία θύματα «πολιτικού πραξικοπήματος» που θα τους ανατρέψει νύχτα – ούτε το εγχώριο ούτε το ευρωπαϊκό και διεθνές σύστημα επιθυμούν χαοτικές καταστάσεις υψηλού ρίσκου…
2. Θα.. γίνουν τελικά πρόωρες εκλογές;
Αυτό θα εξαρτηθεί από το βαθμό δημόσιας στήριξης στον Σαμαρά από τους δανειστές και από το αν θα επιλέξουν τελικά να εκβιάσουν επίσημα σε προεκλογικό χρόνο τον ΣΥΡΙΖΑ ζητώντας από τον Τσίπρα να «υπογράψει» τη νέα συμφωνία. Αν το «ναι σε όλα» του Σαμαρά σημάνει και το «υποστήριξη άνευ όρων» των δανειστών στον Σαμαρά, αν δηλαδή το σκηνικό σκηνοθετηθεί από τον ίδιο τον Σόιμπλε όχι μόνο σε ό,τι αφορά το μέλλον του προγράμματος προσαρμογής αλλά και το ελληνικό πολιτικό σκηνικό.
Εδώ πρέπει να εξετάσουμε τις επιλογές των ίδιων των δανειστών. Αν ο Σαμαράς πει «ναι σε όλα» γενικώς, θα θελήσουν να ταυτιστούν τόσο ανοιχτά και «επίσημα» με τον ένα πόλο του ελληνικού πολιτικού συστήματος ή θα επιμείνουν στο «δεν μας ενδιαφέρει το πολιτικό κλίμα», «συζητάμε με την Ελλάδα, δεν μας ενδιαφέρει ποιος κυβερνά» κ.λπ.;
Αυτό είναι το πιο κρίσιμο ερώτημα για τις πολιτικές εξελίξεις και το πιο «υπαρξιακό» για την ίδια την κυβέρνηση. Διότι είναι πολύ διαφορετικό να πει «ναι σε όλα» γενικώς και ύστερα να βαδίσει μόνη της με τις συνέπειες, με τους δανειστές να τηρούν γραμμή διακριτικής ουδετερότητας. Μόνο αν δημόσια και επίσημα οι δανειστές ζητήσουν την «υπογραφή» του Τσίπρα μπορεί να διεκδικηθεί είτε η συγκέντρωση των 180 (ώστε να αποφευχθούν οι εκλογές και το πρόβλημα να περάσει στο στρατόπεδο του ΣΥΡΙΖΑ) ή η κυβέρνηση και προσωπικά ο Αντώνης Σαμαράς να πάνε σε μια διαχειρίσιμη ήττα.
Οι δανειστές, λοιπόν, έχουν και αυτοί δύο επιλογές:
Πρώτη επιλογή: Να αρπάξουν το «ναι σε όλα» του Αντώνη Σαμαρά και να συνεχίσουν απαιτώντας το «ναι σε όλα» και από τον Τσίπρα – ένα βίαιο, «εδώ και τώρα», οριστικό ξεκαθάρισμα του ελληνικού πολιτικού σκηνικού. Έτσι, το «δεν μας ενδιαφέρει ποιος κυβερνά» θα μεταφραζόταν σε «θέλουμε τώρα την υπογραφή όλων».
Δεύτερη επιλογή: Συμφωνία με τον Σαμαρά αλλά διακριτική πολιτική αποστασιοποίησης στη συνέχεια. Σε αυτή την περίπτωση, το «δεν μας ενδιαφέρει ποιος κυβερνά» θα μεταφραζόταν στο «τώρα τα ζητάμε όλα από τον Σαμαρά, αύριο θα τα ζητήσουμε όλα από τον Τσίπρα ή όποιον άλλον».
Είναι πολύ δύσκολο να εκτιμήσει κανείς τι θα αποφασίσουν -ή έχουν ήδη αποφασίσει- πάνω σε αυτό το κρίσιμο ζήτημα οι δανειστές. Η γενική σκηνοθεσία των ημερών πάντως (δεν κάνουν πίσω ούτε σε ανθυπολεπτομέρειες των διαπραγματεύσεων, δηλώσεις Ντράγκι που σχεδόν «δείχνει την πόρτα» στην Ελλάδα, δηλώσεις Σόιμπλε και δημοσίευμα Σπίγκελ) παραπέμπουν μάλλον στην πρώτη επιλογή. Απ’ ό,τι φαίνεται, οι δανειστές δεν θέλουν να κουβαλούν άλλο το «ελληνικό πρόβλημα». Θέλουν μια «εδώ και τώρα» καθαρή λύση-«πακέτο»: και ως προς το πρόγραμμα και ως προς τους πολιτικούς όρους για την απρόσκοπτη υλοποίησή του.
Υπάρχει, τέλος, το ζήτημα τι θα «δώσουν» οι δανειστές στην κυβέρνηση όσον αφορά την ίδια τη συμφωνία. Κάποια πράγματα έχουν ξεκαθαρίσει: πιστωτική γραμμή «με κάποιες προϋποθέσεις» (όπως δήλωσε ο Σόιμπλε), αλλά χωρίς νέα χρηματοδότηση (πιστωτική γραμμή 10 δισ. ευρώ, από τα 11 δισ. ευρώ του ΤΧΣ). Με το χρέος όμως τι γίνεται; Απ’ ό,τι φαίνεται, το deal μεταξύ ΔΝΤ και Γερμανίας έχει τους εξής όρους: σκληρή γραμμή όσον αφορά το χρηματοδοτικό κενό και τα συμπαρομαρτούντα μέτρα, «μεταρρυθμίσεις» κ.λπ. ώστε να συμφωνήσει το ΔΝΤ στο ότι το χρέος είναι διαχειρίσιμο. Με λίγα λόγια, οι δανειστές δεν θα δώσουν νέα αναδιάρθρωση του χρέους. Αυτό είναι άσχημο νέο για την κυβέρνηση, διότι μόνο με την πιστωτική γραμμή και το επιχείρημα ότι έτσι «βγήκαμε από το μνημόνιο» θα είναι σε πολύ δύσκολη θέση.
3. Πότε θα γίνουν οι εκλογές;
Βάσει της επικρατέστερης επιλογής, η κυβέρνηση θα κινήσει τις διαδικασίες για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας αμέσως μόλις διαμορφωθεί το «σώμα» της νέας συμφωνίας με τους δανειστές. Ο Σόιμπλε προανήγγειλε ότι αυτή η συζήτηση θα ξεκινήσει στις αρχές Δεκεμβρίου αν κλείσει άμεσα και με επιτυχία η τελευταία αξιολόγηση. Άρα, η συμφωνία ή έστω οι όροι και το πλαίσιο της συμφωνίας, θα έχουν διαμορφωθεί μέσα στον Ιανουάριο. Αν τελικά, παρ’ όλη τη δημόσια και «επίσημη» στήριξη των δανειστών, η κυβέρνηση δεν συγκεντρώσει τους «180», θα πάμε σε εκλογές. Το πιθανότερο, μέσα στο Φεβρουάριο.
