Επισημαίνει ο Δημήτρης Α. Γιαννακόπουλος
Αν θέλεις την πραγματική εικόνα του σημερινού ελληνικού τύπου, η οποία συνδέεται απολύτως με εκείνη της πραγματικής διάστασης των ΜΜΕ στην πατρίδα μας, ρώτησε τον Μανώλη Χαιρετάκη. Αν ψάχνεις την βαθύτερη αιτία του σημερινού χαμού στον Τύπο και γενικότερα στα παλαιά ΜΜΕ ρώτησε τον Βασίλη Καραποστόλη. Αν, ωστόσο, αναζητείς ένα απλό πραγματιστικό υπονοούμενο ως προς τη σύγχρονη διαδικασία απορρύθμισης των ΜΜΕ, διάβασε τι έχω να σου πω…
Η απομυθοποίηση της στρεβλής ελληνικής ανάπτυξης, με τη διαδικασία της συντεταγμένης πτώχευσης κράτους και τραπεζών και τη μορφή «σωτηρίας» από την τρόικα δια της δραματικής εσωτερικής υποτίμησης με ιστορικό ρεκόρ ύφεσης, επέφερε τη διάλυση του επιφαινόμενου: του σύγχρονου ελληνικού τύπου.
Προσοχή! Η κρίση του ελληνικού Τύπου και γενικότερα των ελληνικών ΜΜΕ μπορεί να φαίνεται να είναι ένα από τα αποτελέσματα της σύγχρονης ελληνικής κρίσης – μια παράπλευρη απώλεια, αν προτιμάς – αλλά οι ρίζες της δεν βρίσκονται στη σημερινή οικονομική κρίση. Αυτές εντοπίζονται στη μορφή της ανάπτυξης από το τέλος της δεκαετίας του 1980 έως το 2007-8! Η οικονομική κρίση που ακλούθησε απλώς λειτούργησε σαν καταλύτης για την εκδήλωση της κρίσης στα ΜΜΕ, την οποία βιώνουμε ιδιαίτερα έντονα αυτή την περίοδο.
Έτσι τη σημερινή κρίση σε «συγκροτήματα Τύπου» και στη τηλεόραση, θα πρέπει να την δεις και να την μελετήσεις ως (1) φαινόμενο της σήψης (πολιτισμικής, οικονομικής, κοινωνικής) της ύστερης μεταπολίτευσης του 1974 και (2) φαινόμενο μετάβασης σε ένα άλλο παραγωγικό και κοινωνικό μοντέλο υπό την αιγίδα και επιτροπεία της τρόικας.
Προσωπικά δεν σοκάρομαι από αυτή την εξέλιξη – περίμενα να συμβεί κάποια στιγμή – αν και ειλικρινά λυπάμαι για το δράμα πολλών λειτουργών των ΜΜΕ, για τους οποίους υφίσταται πλέον οξύ κοινωνικό ζήτημα. Εγώ «ψυχοπλακώνομαι» από τη τραγική κατάστασή τους σήμερα, ενώ κάποιοι από αυτούς έλεγαν μαλακίες και αδιαφορούσαν όταν κάποιοι αντιδρούσαμε – από μέσα στα Μέσα – στη κατασκευή αυτής της χυδαίας φούσκας στο κοινωνικό πεδίο της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας. Όσοι αντιδράσαμε με τεράστιο προσωπικό κόστος σε αυτή την παρακμή, κυρίως της τηλεόρασης και του Τύπου – ο οποίος εναρμονίστηκε πλήρως με αυτήν – είμαστε «προβληματικές» περιπτώσεις ή μήπως «προβληματικό» ήταν το μοντέλο που υπηρέτησαν άκριτα αυτοί που σήμερα εμφανίζονται από απογοητευμένοι, αγωνιούντες και προδομένοι έως εξαγριωμένοι;
Αυτή η σοβαρή κρίση στα ελληνικά ΜΜΕ θα έπρεπε να αποτελέσει μοναδική ευκαιρία για αναστοχασμό όλων όσων εμπλέκονται επαγγελματικά στη δομή και λειτουργία των ΜΜΕ. Αντί για υστερίες, εγωπαθείς αντιδράσεις, υπερβατική ή πολιτικάντικη φιλολογία, αγανάκτηση προς την κυβέρνηση και μαρκετίστικες ή παιδιάστικες αντιδράσεις, ώριμο θα ήταν όλοι όσοι νοιώθουν απειλούμενοι από τη νέα μείζονα απορρύθμιση του χώρου να περάσουν σε μια μεταγνωστική φάση. Να κατανοήσουν τι έκαναν οι ίδιοι επί τόσα χρόνια στα ΜΜΕ και να εξετάσουν κριτικά τις ίδιες τις πεποιθήσεις τους, το ύφος τους, την αισθητική τους και τη γενικότερη εμπειρία τους. Ας ελέγξουν, για πρώτη φορά στα σοβαρά, όλα αυτά για να μάθουν επιτέλους από πού πηγάζουν και πού οδηγούν. Ας αναθεωρήσουν την εμπειρία τους – και ασφαλώς την ταυτότητά τους – µε βάση την κριτική αποτίµηση εννοιών και αντιλήψεων που αποτέλεσαν «κοινό τόπο» στα ελληνικά ΜΜΕ τα τελευταία 25 χρόνια.
Οι περισσότεροι δημοσιογράφοι στη τηλεόραση και ένα σημαντικό μέρος στον Τύπο ήταν ήδη «χαμένες περιπτώσεις» πολύ πριν από την κρίση και τη νέα απορρύθμιση του χώρου. Καλό θα ήταν μέσα στη σημερινή τους απελπισία να βρουν το κουράγιο και την αρετή να … ψαχτούν! Τα ελληνικά ΜΜΕ είχαν διολισθήσει σε μια παρατεταμένη φάση παρακμής, η οποία ξεκίνησε ίσως από την αποτυχία ικανών δημοσιογράφων-ηγετών και δημιουργών κάθε μορφής της παλαιότερης γενιάς να επιβάλουν την άποψή τους στα νέα τους αφεντικά. Έτσι, επέπλευσαν οι φελλοί, οι «εύκολοι», οι δήθεν, οι αλμπάνηδες, οι μιμητές εκχυδαϊσμένων προτύπων, οι λάτρεις του έκφυλου και του εξιδανικευμένου πορνό, των παραθύρων της ανούσιας προστριβής, του παροξύτονου λόγου και των ντελάληδων της λαχαναγοράς, καθώς ασφαλώς και του «βομβαρδιστικού του μυαλού» CNN.
Αυτά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά (: χαμηλής ποιότητας ιδιότητες) δεν είναι καθόλου άσχετα με την οικονομία των ΜΜΕ, όπως καθόλου άσχετη δεν ήταν η διαδικασία υποστήριξης αυτού του μοντέλου παρακμής της αναπαράστασης της καθημερινότητας και του κόσμου από τις εφημερίδες και τα περιοδικά και αργότερα από τα Νέα Μέσα. Το παιδαγωγικό πλαίσιο ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας δομείτο κυριαρχικά από τη τηλεόραση για να υποστηριχτεί στη συνέχεια από τα υπόλοιπα Μέσα. Αυτό γίνεται ασφαλώς καί σήμερα με μια κρίσιμη διαφορά: Η οικονομία των ΜΜΕ, σε συνάρτηση με την οικονομία της ελληνικής κρίσης, μεταβάλλεται αναγκαστικά, γοργά και ριζικά με αποτέλεσμα να θίγεται η μέχρι σήμερα πολιτική των Μέσων – κυρίως της τηλεόρασης και του Τύπου.
Αυτό καταλήγει αναπόδραστα σε ένα γενικευμένο «ψάξιμο» όσων εμπλέκονται στο επίπεδο ιδιοκτησίας ή διεύθυνσης των ΜΜΕ και καλό θα ήταν το «ψάξιμο» να αποτελούσε γενικότερο φαινόμενο στους ανθρώπους των ΜΜΕ! Μόνον αν «ψαχτούμε» όλοι μας έντιμα και ειλικρινά – και κυρίως αυτογνωστικά – θα μπορούσαμε να μετατρέψουμε τη κρίση στον Τύπο σε ευκαιρία ποιοτικής αναδιοργάνωσης των ΜΜΕ στην Ελλάδα. Με αυτή την έννοια και με ψυχρή λογική – που θέλω να μου συγχωρήσει ο αναγνώστης μου – η οικονομική κρίση θα μπορούσε να φαντάζει στις επόμενες γενιές μια «ευλογημένη» αντί για μια «καταραμένη» στιγμή της ιστορίας του ελληνικού τύπου και κατ΄ επέκταση μια θετική και προοδευτική συνθήκη για την ελληνική κοινωνία.
