Γράφει ο Αντώνης Στ. Περδικάρης
Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να δειχθεί που μπορεί πραγματικά να βρισκόταν ο τάφος του Αλέξανδρου, αλλά και με την ευκαιρία της εκτενούς αναφοράς στον Στράβωνα να γραφτούν κάποιες θεωρίες και κείμενα της Ελληνικής αρχαιότητας (Ερατοσθένης κ.ά.) που υποδείκνυαν εδώ και δύο με δυομιση χιλιάδες χρόνια το δρόμο προς τις Ινδίες, και γιατί όχι το δρόμο προς την Αμερική !
“Κυκλοφορούν” συχνά κάποιες “θεωρίες” περι ανακαλυφθέντων τάφων του Αλέξανδρου, οι οποίοι συνεχώς “ανακαλύπτονται” και που είναι να αναρωτιέται κανείς πόσο “εύκολα” αμφισβητείται το κύρος σημαντικών ιστορικών κειμένων όπως επι παραδείγματι του Στράβωνα (Γεωγραφικά) ή και άλλα σημαντικά ιστορικά κείμενα με τα οποία τεκμηριώνεται ότι το σώμα του Αλέξανδρου βρίσκεται και παραμένει στο βασιλικό σήμα της Αλεξάνδρειας τουλάχιστον μέχρι τον 4ο μ.Χ. αιώνα, για επτά αιώνες μετά το θάνατο του. Και αυτά συμπεραίνονται αβίαστα από όλες τις αρχαίες πηγές οι οποίες αναφέρονται στο θέμα. Συνεπώς αν τελικά συνέβαινε κάτι τέτοιο, και ο τάφος του Αλέξανδρου βρισκόταν κάπου αλλού πλην της Αλεξάνδρειας, θα αποτελούσε τεραστίων διαστάσεων ιστορική έκπληξη και διάψευση των αρχαίων σημαντικών συγγραφέων όπως των: Αρριανού, Στράβωνα κ.ά. (Για τον τελευταίο, σημαντικά αποσπάσματα γράφονται πιο κάτω.) (στην εικόνα επάνω, πίνακας ζωγραφικής με τον Αύγουστο στην Αλεξάνδρεια να προσκυνά στο τάφο του Αλέξανδρου)
Η πραγματικότητα είναι πως εν αρχή το σώμα του νεκρού Αλέξανδρου βρίσκεται στη Βαβυλώνα και από εκεί αφού πρώτα ταριχεύθηκε κατόπιν συνέχισε το “ταξίδι” για τη Δαμασκό όπου περίμενε ο Πτολεμαίος.
Από τη Δαμασκό το βασιλικό σώμα μεταφορτώνεται σε ειδικά κατασκευασμένη αρμάμαξα η οποία είναι επενδεδυμένη με χρυσό και άλλα πολυτιμα μέταλλα και πετράδια, έχει μεγάλο βάρος και την τραβούν πολλές δεκάδες ίπποι. Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε κατάλληλος δρόμος ο οποίος ως εκ τούτου ανοιγόταν ή “επισκευαζόταν” κατά τη διάρκεια της πορείας από πολλούς εργάτες ενώ την πομπή συνόδευαν τιμητική φρουρά πολλοί αξιωματικοί και οπλίτες.
Όταν έφτασαν στην Αλεξάνδρεια το σώμα του ήρωα εναποτέθηκε σε προσωρινό τάφο όπου παρέμεινε μέχρις να αποπερατωθεί το βασιλικό μαυσωλείο στο οποίο τελικά και ενταφιάσθηκε.
Ο Στράβων στα γεωγραφικά του σχετικά γράφει: […]Άπαντα μέντοι συναφή και αλλήλοις και τω λιμένι, και όσα έξω αυτού. Των δε βασιλείων μέρος έστί και το Μουσείον, έχον περίπατον και εξέδραν και οίκον μέγαν, εν ώ το συσσίτιον των μετεχόντων του Μουσείου φιλολόγων ανδρών. Έστι δε τη συνόδω ταύτη χρήματα κοινά και ιερεύς ο επί τώ Μουσείω, τεταγμένος τότε μεν υπο των βασιλέων, νυν δ’ υπό Καίσαρος, μέρος δε των βασιλείων εστί και το καλούμενον Σήμα, ο περίβολος ην, εν ώ αι των βασιλέων ταφαί και ή Αλεξάνδρου. Έφθη γαρ το σώμα άφελόμενος Περδίκκαν ο του Λάγου Πτολεμαίος, κατακομίζοντα εκ της Βαβυλώνος και εκτρέπόμενον ταύτη κατά πλεονεξίαν και εξιδιασμόν της Αιγύπτου. Και δη και απώλετο διαφθαρείς υπό των στρατιωτών, επελθόντος του Πτολεμαίου και κατακλείσαντος αυτόν εν νήσω ερήμη. Εκείνος μεν ούν απέθανεν εμπεριπαρείς ταίς σαρίσσαις, επελθόντων επ’ αυτόν των στρατιωτών. Συν αυτώ δε και οι βασιλείς, Αριδαίος τε και τα παιδία τα Αλεξάνδρου, και η γυνή Ρωξάνη απήραν εις Μακεδονίαν. Το δε σώμα του Αλεξάνδρου κομίσας ο Πτολεμαίος εκήδευσεν εν τη Αλεξανδρεία, όπου νυν έτι κείται . Ου μην εν τη αυτή πυέλω, υαλίνη γαρ αυτή, εκείνος δ΄ εν χρυσή κατεθηκεν. Εσύλησε δ’ αυτήν ο Κόκκης και Παρείσακτος επικληθείς Πτολεμαίος, εκ της Συρίας επελθών και εκπεσών ευθύς, ώστ΄ άνόνητα αυτώ τα σύλα γενέσθαι. […].
Και αυτά συνέβησαν αναμφισβήτητα μέχρι τον 1ο αιώνα μ.Χ. στον οποίο έζησε ως “αυτήκοος και αυτόπτης μάρτυρας” ο Στράβων ο οποίος συγκαταλέγεται διαχρονικά ανάμεσα στους σημαντικούς συγγραφείς του αρχαίου ελληνιστικού κόσμου. Έζησε από το δεύτερο ήμισυ του 1ου π.Χ. μέχρι το τέλος του πρώτου ημίσεως του 1ου μ.Χ αι. (50 πΧ. ~ 50μ.Χ.) και βεβαίως δεν μπορεί να θεωρηθεί κάποιο τυχαίο πρόσωπο της περιόδου εκείνης. Γεννημένος στην Αμάσεια του Πόντου και μεγαλώνοντας ανάμεσα στην τότε πολιτική “ελιτ” στο κράτος του Μιθριδάτη, αν και ο ίδιος μάλλον είναι μακρινής “βαρβαρικής” καταγωγής ωστόσο αισθάνεται (και το “φωνάζει”) πως παραμένει έλληνας στη ψυχή αλλά και κοινωνόις της ελληνικής παιδείας, εν ώ από πολιτική άποψη δείχνει εμφανώς να “λατρεύει” τα ρωμαϊκα πρότυπα διοίκησης. “Οι Έλληνες χάραξαν δρόμους και οι Ρωμαίοι τους πλακώστρώσαν”, ισχυρίζεται ο Στράβων, και μάλλον λέγοντας έτσι εννοούσε ότι οι έλληνες δημιούργησαν πολιτεύματα και επιστήμες και πολιτισμό και οι ρωμαίοι όλα αυτά τα επιτεύγματα των ελλήνων τα στερέωσαν και τα συνέχισαν περισσότερο.
Το συγγραφικό έργο του Στράβωνα ιδιαίτερα με τα “Γεωγραφικά”, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα της ανθρωπότητας και για έναν επι πλέον λόγο. Σαν συγγραφικό έργο αντιμετωπίσθηκε περισσότερο ως έργο “τεχνικής” κατεύθυνσης με αποτέλεσμα να αποφύγει τις τυχόν καταστροφές ή τις προπαγανδιστικές “παρεμβάσεις” που δέχτηκαν άλλα συγγραφικά έργα που ασχολούνταν περισσότερο με ιδεολογικά ή θρησκευτικά ή άλλα κοινωνικό και πολιτικά περιεχόμενα. Ως εκ τούτου εν ώ από τον Στράβωνα δεν διασώθηκε κανένα βιβλίο από το έργο της Ιστορίας του για παράδειγμα, ωστόσο διασώθηκε σχεδόν ανέπαφο το έργο του που έχει σχέση με τη Γεωγραφία (λείπει από τα 17 βιβλία μονο ένας τόμος που εχει διασωθεί εν μέρει από αναφορές μεταγενέστερων άλλων συγγραφέων).
Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στον Στράβωνα γιατί αφένος αυτός υπήρξε πρόσωπο σημαντικό της αρχαιότητας αλλά και αφετέρου γιατι ως διαχρονικός εγνωσμένου κύρους “θετικός” συγγραφέας οι αναφορές του στον τάφο του Αλέξανδρου έχουν μοναδική βαρύνουσα σημασία.
Πλέοντας από την Ιβηρία (την Ισπανία) προς τα δυτικά φτάνουμε στην Ινδική. Ενδιάμεσα ίσως να υπάρχουν και άλλες “οικουμένες” !!!
Ευκαιρίας δοθείσης αν και άσχετο με την τοποθεσία του τάφου, αξίζει να αναφερθεί το γεγονός ότι ο Στράβων εργάσθηκε στη μεγάλη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας λίγα μόλις βήματα από τον τάφο του Αλεξάνδρου. Τέλος για να αντιληφθούμε τη συνεισφορά του έργου του, αξίζει επίσης να σημειωθούν σαν παρένθεση τα εξής:
Ο Στράβωνας αν και σε πολλά σημεία διαφωνεί με τον Ερατοσθένη, ωστόσο μεταλαμπαδεύει και παραδίδει στις μεθεπόμενες γενιές αυτές τις ίδιες τις θεωρίες του Ερατοσθένη. Κατ΄ αυτό τον τρόπο ο Στράβων, μετά από 15 ολόκληρους αιώνες δίνει ολοκληρωμενες και άριστες ταξιδιωτικές οδηγίες στον Χριστόφορο Κολόμβο για το πως θα ταξιδέψει εξ ανατολών προς δυσμάς φτάνοντας δια μέσου του Ατλαντικού στην Ινδία!!! ΜΑΛΙΣΤΑ ΔΙΝΕΙ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΞΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ “ΟΔΗΓΙΕΣ”:
Ενδέχεται γράφει, μετά την Ισπανία και στην ίδια εύκρατη ζώνη όπως των Αθήνων να υπάρχουν δύο οικουμένες (δύο δηλαδή ήπειροι), ή ακόμα και περισσότερες. Προέβλεψε συνεπώς και εγγράφως πως πηγαίνοντας απο την Ισπονία όλο και δυτικότερα θα έφτανε στην Ινδία αν στο μεταξύ δεν συναντιόνταν ενδιάμεσα άλλη άγνωστη ήπειρος!!!
Αναφερόμενος στον Ερατοσθένη γράφει: […]Παραμυθούμενος δ’ επί πλέον, οτι κατά φύσιν εστί το απο ανατολής επί δύσιν διάστημα μείζον λέγειν κατά φύσιν φησίν είναι άπο της έω προς την εσπέραν μακροτέραν είναι την οικουμένην, καθάπερ είρηκαμεν … ως οι μαθηματικοί φασι, κύκλον συνάπτειν, συμβάλλου-σαν αυτήν εαυτή, ώστ’ ει μη το μέγεθος του Ατλαντικού πελάγους εκώλυε, καν πλειν ημάς εκ της Ιβηρίας εις την Ινδικήν διά του αυτού παραλλήλου, το λοιπόν μέρος πάρα το λεχθέν διάστημα υπέρ το τρίτον μέρος ον του όλου κύκλου. Είπερ ο δι’ Αθηνών ελάττων εστίν είκοσι μυριάδων, όπου πεποιήμεθα τον είρημένον σταδιασμόν απο της Ινδικής εις την Ίβηρίαν. Ουδέ ταύτα ούν εν λέγει, ούτος γαρ ό λόγος περί μεν της ευκράτου και καθ’ ημάς ζώνης λέγοιτ’ αν κατά τους μαθηματικούς, ής μέρος η οικουμένη εστί, περί δε της οικουμένης καλούμεν γάρ οίκουμένην ήν οικούμεν και γνωρίζομεν, ενδέχεται δε εν τη αύτη ευκράτω ζώνη και δύο οικουμένας είναι ή και πλείους, και μάλιστα εγγύς του δι’ Αθηνών κύκλου του διά του Ατλαντικού πελάγους[…]
Μετάφραση: […]Επί πλέον, πασχίζοντας να μας πείσει ότι είναι φυσικό φαινόμενο να αναφέρεται μεγαλύτερο το μήκος απο ανατόλή σε δύση, λέει ότι στην ίδια συμφωνία με τη φύση είναι ότι ο κατοικημένος κόσμος από ανατολή σε δύση είναι μακρύτερος και προσθέτει ότι καθώς είπα με μαθηματικό τρόπο, δημιουργεί έναν πλήρη κύκλο και συναντάται πάλι. Αν δηλαδή η απεραντοσύνη τον Ατλαντικού δεν μας εμπόδιζε, θα μπορούσαμε να πλέαμε από την Ισπανία προς την Ινδία πάνω στον ίδιο παράλληλο, πάνω στον κύκλο που απόμεινε, που είναι πάνω απο το ένα τρίτο του όλου κύκλου. Ακόμη κι αν ο παράλληλος των Αθηνών είναι κάπου είκοσι χιλιάδες στάδια μικρότερος απο τη μέτρηση που κάναμε μεταξύ Ινδίας και Ιβηρίας. Μήτε ο ίδιος πάντως είναι ευτυχής με τους λογαριασμούς του. Παρ’ όλο που η θεωρία του ισχύει για την εύκρατη ζώνη, δηλαδή τη δικιά μας, από την πλευρά των μαθηματικών, επειδή ο κατοικημένος κόσμος είναι μέρος της εύκρατης ζώνης, τι γίνεται με την οικουμένη; Αφού οικουμένη λέμε το μέρος όπου κατοικούμε και το γνωρίζουμε. Ενδέχεται να υπάρχουν στην ίδια εύκρατη ζώνη δύο οικουμένες ή και περισσότερες, και μάλιστα κοντά στον κύκλο των Αθηνών[…]. Στράβων Γεωγραφικά, Βιβλίο Α, Κεφάλαιο ΙΙΙ, παράγραφος 6.
Ξανά για τον Αλέξανδρο: Από τον 4ο αι. μ.Χ. και μετά επικρατεί μάλλον “πνεύμα” αντίθετο στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
Εκτός του Στράβωνα και άλλοι σημαντικοί συγγραφείς της αρχαιότητας μας παραδίδουν οτι ο Αλέξανδρος λατρευόταν, εκτός από τους επιγόνους του, λατρευόταν και από το σύνολο των Ρωμαίων αυτοκρατόρων που το θεωρούσαν όλοι χρέος τιμής να προσκυνούν το σώμα του ήρωα Αλέξανδρου. Και όπως ο Αλέξανδρος αρχίζοντας την εκστρατεία του για πρωταρχικό μέλημα είχε το προσκύνημα στον τάφο του ήρωα Αχιλλέα, έτσι και οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες ένιωθαν χρέος τους να προσκυνούν τον Αλέξανδρο. Και αυτό γίνεται από τον Ιούλιο Καίσαρα μέχρι τον 3ο+ αι. μ.Χ. και τον αυτοκράτορα της Ρώμης Καλιγούλα. Αυτά περιγράφονται από Έλληνες και Ρωμαίους ιστορικούς της περιόδου εκείνης και γνωρίζουμε καλά από έγκυρες πηγές οτι ο τάφος του Αλέξανδρου βρίσκεται μέχρι τότε στο βασιλικό σήμα, στο μαυσωλείο του στην Αλεξάνδρεια.
ΣΥΝΕΠΩΣ: Ο τάφος του Αλέξανδρου παραμένει γνωστός και επισκέψιμος μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 4ου μ.Χ. αι., και είναι αναμφισβήτητο το γεγονός πως ο τάφος είναι εκεί μέχρι την εποχή που άλλαξαν οι πολιτικές και πολιτιστικές συνθήκες όσο και οι κρατούσες θρησκείες. Αργότερα, στη τότε γνωστή οικουμένη έγιναν μαζικές ανακατατάξεις και ταραχές που κάποιες εξ αυτών οδήγησαν σε καταστροφές σημαντικών μνημείων και ναών (Σεράπειο κτλ), αλλά και βιβλιοθηκών, μουσείων κ.ά..
Στην οικουμένη από αυτή τη περίοδο και ύστερα η πολιτική κατάσταση αλλάζει άρδην, και πρέπει να θεωρείται τουλάχιστον απίθανο μεταγενέστερα του 4ου μ.Χ. να ξανά – τάφηκε το σώμα του Αλέξανδρου σε κάποιο άλλο μέρος. Ή ακόμα και αν έγινε έτσι, αυτό θα έγινε μόνο και μόνο για να διασωθεί με τρόπο μυστικό σε τοποθεσία φαινομενικά ασήμαντη και κρυφή. Οι νέοι ηγεμόνες τύπου Θεοδόσιος ο “μέγας” κ.ά., του νέου ανατολικού ρωμαϊκού κράτους ηταν μάλλον τόσο εχθρικοί απέναντι στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό που αποκλείεται να έκαναν ένα μεγαλοπρεπές ισάξιο για τον Αλέξανδρο ταφικό μνημείο.
Εν κατακλείδι το λένε οι πηγές το λεει και η λογική: Ο τάφος του Αλέξανδρου είτε κατεστραμένος είτε όχι, βρίσκεται μάλλον “θαμμένος” -κατω από κάποιο μεγάλο τζαμί της πόλης- στα έγκατα της Αλεξάνδρειας.-
