Η αύξηση των επιτοκίων που έχει προαναγγείλει από τον Ιούνιο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, εκτός από το τέλος του φθηνού χρήματος σε δάνεια και κάρτες, οδηγεί σε μια περίοδο υψηλού πληθωρισμού τον μέσο καταθέτη να αναζητήσει καλύτερες αποδόσεις για τα χρήματα που έχει στην τράπεζα με σχεδόν μηδενική απόδοση.
Η ανάγκη επανεξέτασης των αποταμιεύσεων επιβάλλεται, ώστε με μια νέα τοποθέτηση, με μικρό ή μηδενικό κίνδυνο, να αποκτήσουν μια αξιόλογη απόδοση. Τούτο με δεδομένο ότι όσο ψηλά και να πάει ο πληθωρισμός κάποια στιγμή ίσως μέσα στο 2023 ή στη χειρότερη περίπτωση το 2024 οι τιμές θα αρχίσουν να υποχωρούν προσεγγίζοντας επίπεδα λίγο ψηλότερα από αυτά του 2019. Τα επιτόκια όμως που μέχρι τώρα ήταν αρνητικά θα συνεχίσουν να αυξάνονται σταδιακά από την ΕΚΤ τουλάχιστον μέχρι και το τέλος του 2023, ενώ θα μείνουν στο ύψος τους για τουλάχιστον μια 10ετία.
Αγοραστική αξία
Θέλοντας να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, θα λέγαμε ότι αν κάποιος έχει ως κλασική αποταμίευση 10.000 ευρώ θα έχει τόκο 0% το χρόνο. Την ίδια ώρα, με μέσο ετήσιο πληθωρισμό 8%, η αγοραστική αξία, δηλαδή τα προϊόντα και υπηρεσίες που μπορεί να αποκτήσει αν διαθέσει, δεν θα ξεπερνούν σε ποσότητα αυτά που κόστιζαν 9.200 ευρώ πριν από την αύξηση του πληθωρισμού. Τα 800 ευρώ είναι η μείωση της αγοραστικής δύναμης της αποταμίευσής του. Τη δεκαετία του ’90, όταν ο πληθωρισμός ήταν και πάλι στα ίδια επίπεδα, τα επιτόκια καταθέσεων ήταν 6-7%. Τώρα τα επιτόκια είναι μηδενικά και αυτό δεν αναμένεται να αλλάξει για τα επόμενα 5 χρόνια. Συνεπώς σε πρώτη φάση αν θέλει κάποιος με χαμηλό ή μηδενικό κίνδυνο και έχοντας εξασφαλισμένο το κεφάλαιό του να μειώσει την απώλεια του -μικρού- κεφαλαίου του είναι να αναζητήσει μια μορφή αποταμίευσης που να δίνει καλύτερη απόδοση.
Το ίδιο ποσό (10.000 ευρώ) σε έναν διαφορετικό τύπο αποταμίευσης με απόδοση 3% θα έχει απόδοση τόκων 300 ευρώ το χρόνο. Με την απομείωση της αγοραστικής αξίας με πληθωρισμό 8% η καθαρή αξία της αποταμίευσής μας θα είναι 10.000 – 800 ευρώ λόγω πληθωρισμού + 300 ευρώ από την απόδοση, θα φτάνει δηλαδή τις 9.500 ευρώ. Λίγο καλύτερα από την πρώτη περίπτωση. Σε ένα χρόνο από τώρα, ο πληθωρισμός που θα έχει μειωθεί στο 1,5%, η καθαρή απόδοση της αποταμίευσής μας θα είναι 150 ευρώ, αφού άλλα 150 ευρώ θα είναι η μείωση της αγοραστικής αξίας του ποσού λόγω πληθωρισμού. Αν τα 10.000 ευρώ παραμένουν μετά από ένα χρόνο σε κοινή κατάθεση, η απόδοση των χρημάτων μας θα είναι αρνητική, αφού τα 24 ευρώ που θα δίνει ο τόκος θα αντισταθμίζονται με τα 150 ευρώ που θα αφαιρεί ο πληθωρισμός και η καθαρή αξία της αποταμίευσης θα είναι 10.000 + 24 -150 = 9.874 ευρώ.
Ευκαιρίες
Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι οι εμπορικές τράπεζες προτιμούν όλους μας να έχουμε αποταμιεύσεις σε καταθέσεις ταμιευτηρίου, αφού στις περισσότερες περιπτώσεις χωρίς τόκο μπορούν οι ίδιες να διαχειρίζονται τις καταθέσεις μας και να δανείζουν
χρήματα με επιτόκια που ξεκινούν από 6% που είναι το μέσο ετησιοποιημένο επιτόκιο ενός στεγαστικού δανείου (μετά την όποια πρώτη περίοδο χάριτος) έως και 15% αν πρόκειται για επιτόκιο κάποιας πιστωτικής κάρτας.
Συνεπώς είναι άδικο να μην αναζητήσει κάποιος μια καλύτερη απόδοση για τα χρήματά του ειδικά σε μια περίοδο που αυξάνονται τα επιτόκια και υπάρχουν και κάποιες ευκαιρίες. Οι ευκαιρίες αυξάνονται ανάλογα με το ποσό που βρίσκεται σε αποταμίευση και κυρίως την ταχύτητα με την οποία θέλουμε να έχουμε άμεσα διαθέσιμα τα χρήματά μας, καθώς οι αποδόσεις σε κάθε περίπτωση είναι ετησιοποιημένες.
Χωρίς απόδοση
Σήμερα οι περισσότερες τράπεζες δίνουν μηδενικό επιτόκιο σε ποσά έως 50.000-60.000 ευρώ που βρίσκονται σε τρεχούμενους ή απλούς λογαριασμούς καταθέσεων. Οι προθεσμιακές καταθέσεις, δηλαδή αυτές στις οποίες τα χρήματα είναι δεσμευμένα για ένα διάστημα 3, 6, 9 ή 12 μηνών έχουν προς το παρόν επιτόκιο από 0,2% μέχρι και 0,25% για ποσά όμως πάνω από 100.000 ευρώ.
Αν κάποιος έχει ένα ποσό πάνω από 10.000 που δεν του αποδίδει τίποτα σε ένα λογαριασμό ταμιευτηρίου και θέλει να κερδίσει κάτι παραπάνω σε απόδοση, θα πρέπει κατ’ αρχάς να ορίσει ένα ποσό από την αποταμίευσή του που θέλει άμεσα διαθέσιμο για κάτι έκτακτο. Το ποσό αυτό μπορεί να είναι 1.000, 3.000, 5.000 ανάλογα με το νοικοκυριό. Τα χρήματα αυτά μπορεί να τα διατηρήσει σε λογαριασμό ταμιευτηρίου για να έχει άμεσα διαθέσιμα.
Το κείμενο αυτό έχει στόχο να προτείνει αποταμιεύσεις με μηδενικό ή μικρό κίνδυνο με σταθερή απόδοση και όχι να στρέψει την προσοχή σας σε επενδύσεις σε μετοχές ή ομόλογα.
Με δεδομένο ότι οι προθεσμιακές καταθέσεις δεν έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον (οι αποδόσεις τους σήμερα είναι από 0,2% έως 0,25% σε ετήσια βάση) θα πρέπει να στραφεί σε άλλες προσφερόμενες μορφές αποταμιεύσεων.
1 «Συνδεδεμένες» καταθέσεις
Οι τράπεζες ετοιμάζονται αυτό τον καιρό να παρουσιάσουν προγράμματα αποταμιεύσεων που θα συνδέουν την απόδοσή τους με πιο σύνθετους δείκτες, όπως είναι η διακύμανση του πληθωρισμού ή η ισοτιμία ευρώ δολαρίου. Ωστόσο, και αυτά τα προϊόντα θα είναι δύσκολο να παρακολουθήσει κάποιος. Η βάση για την επιλογή ενός τέτοιου προϊόντος είναι η κατάθεση να έχει εγγυημένο κατά 100% το κεφάλαιό της. Με δεδομένη τη μεγάλη νευρικότητα που αναμένεται το επόμενο διάστημα στις αγορές, τέτοια προϊόντα μπορεί να έχουν κάποιο ενδιαφέρον αν έχουν την δυνατότητα να δώσουν μια απόδοση της τάξης του 1,5%-2%, με δεδομένο ότι στις καταθέσεις ταμιευτηρίου το επιτόκιο είναι μηδενικό.
2 Ομόλογα Δημοσίου
Μια εναλλακτική λύση αποταμίευσης είναι η αγορά ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου. Οι περισσότεροι έχουν ακούσει τι έπαθαν το 2012 οι κάτοχοι του Ελληνικού Δημοσίου με το κούρεμα του χρέους που απομείωσε την αξία και τις αποδόσεις των ομολόγων που είχαν στα χέρια τους κατά 75% και δεν δικαιώθηκαν. Συνεπώς τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου έχουν χριστεί άτυπα ως επένδυση υψηλού ρίσκου αν κρίνει κανείς μια περίπτωση στην οποία δεν κινδύνευαν μόνο οι τοποθετήσεις των ομολογιούχων αλλά το μέλλον της χώρας και κατά συνέπεια και των
«ασφαλών» καταθέσεων ταμιευτηρίου. Δεν είναι έτσι όμως. Χιλιάδες άνθρωποι σε όλο το κόσμο σκοτώνονται σε τροχαία ατυχήματα αλλά κανείς δεν σκέφτηκε να καταργήσει το αυτοκίνητο.
Οι αποδόσεις που μπορεί να έχει κάποιος σε ετήσια βάση κυμαίνονται από 1,5% έως και 3,5% αν αφαιρέσει κανείς προμήθειες και έξοδα διαχείρισης. Επενδύοντας σε ομόλογα σταθερού επιτοκίου έχει μια σταθερή απόδοση την οποία πληρώνεται κάθε εξάμηνο. Στην ερώτηση του αν υπάρχει κάποιος κίνδυνος για το κεφάλαιο της αποταμίευσης, η απάντηση είναι ναι, αλλά πολύ μικρός. Ο κίνδυνος εντοπίζεται στο γεγονός ότι τα ομόλογα είναι προϊόντα που διαπραγματεύονται σε αγορές. Εχουν δε την ιδιοτυπία ότι όσο αυξάνεται η απόδοσή τους μειώνεται η τιμή στα οποία μπορείς να τα πουλήσεις ανά πάσα στιγμή και να πάρεις τα χρήματά σου. Αν τα πουλήσεις πριν τη λήξη τους θα πάρεις την τιμή της αγοράς.
Το μυστικό είναι ότι επειδή τα ελληνικά ομόλογα βρίσκονται σε πορεία ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας, δηλαδή της μείωσης του κινδύνου για την αγορά τους, πουλιούνται σήμερα κάτω από την αξία του 100% (ένα ομόλογο αξίας 100 ευρώ ρευστοποιείται σήμερα στα 98 ευρώ). Μόλις όμως αναβαθμιστεί η οικονομία, όποιος το έχει αγοράσει στα 98 ευρώ και εισπράττει ένα ετήσιο κουπόνι 3% θα μπορεί πλέον όποτε θέλει να το πουλήσει στα 100 ευρώ, έχοντας διπλό κέρδος. Ομόλογα μπορεί να αποκτήσει κανείς είτε από τις εμπορικές τράπεζες είτε από χρηματιστηριακές εταιρίες ακολουθώντας μια απλή διαδικασία.
3 Εταιρικά ομόλογα
Μια εναλλακτική τοποθέτηση είναι τα εταιρικά ομόλογα τα οποία εκδίδουν τα τελευταία χρόνια μεγάλες εταιρίες οι οποίες θέλουν να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις με δάνειο από την αγορά και όχι από τις τράπεζες. Η επένδυση αυτή έχει υψηλότερο κίνδυνο, αλλά αποδόσεις που φτάνουν το 5,5% το χρόνο. Σε αυτή την περίπτωση ο υποψήφιος επενδυτής μπορεί να αποκτήσει τέτοια ομόλογα στη δημοπρασία που γίνεται με εγγραφή σε κάποια τράπεζα ή χρηματιστηριακή εταιρία.
Ο κίνδυνος μιας τέτοιας επένδυσης μειώνεται σημαντικά όσο μεγαλύτερη και πιο αξιόπιστη είναι η εταιρία που εκδίδει τα ομόλογα. Αν το αποφασίσετε, ρωτήστε όσα περισσότερα μπορείτε για την εταιρία την οποία στην ουσία δανείζετε. Ενας χρήσιμος δείκτης είναι η πιστοληπτική της διαβάθμιση από έναν αξιόπιστο διεθνή οίκο (Moody’s, Fitch, S&P, DBRS). Οσο υψηλότερα είναι η βαθμολογία της τόσο πιο σίγουρη είναι η κατάθεσή σας. Και σε αυτή την περίπτωση όπως και στα ομόλογα του Δημοσίου υπάρχει ένα σταθερό ετήσιο επιτόκιο (κουπόνι) και μια καλή τιμή πώλησης αν η επένδυση της επιχείρησης αποδώσει καρπούς.
Ο «κουμπαράς» δείχνει την κατάλληλη επιλογή
Ανάλογα με το ποσό που υπάρχει διαθέσιμο για αποταμίευση ή επένδυση υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές για το τι μπορεί να κάνει κανείς τις αποταμιεύσεις του. Ο κανόνας είναι να μην είναι «όλα τα αυγά σε ένα καλάθι», ώστε ακόμη και στις χειρότερες περιόδους να υπάρχει ένα σχετικό κέρδος χωρίς να στραφεί κανείς σε πιο επικίνδυνες τοποθετήσεις όπως τα αμοιβαία κεφάλαια ή οι μετοχές.
* 5.000€ – 10.000€: Σε αυτήν την κλίμακα (αφού έχουν μπει στην άκρη τα άμεσα διαθέσιμα) μπορείτε να περιμένετε τα νέα προϊόντα των τραπεζών που είναι συνδεδεμένα με δείκτες και να δοκιμάσετε την τύχη σας με ένα μικρό ποσό (1.000 έως 3.000) να αγοράσετε ομόλογα του Δημοσίου.
* 10.000€ – 20.000€: Σε αυτό το κλιμάκιο μπορείτε να τοποθετηθείτε περισσότερο σε ομόλογα του Δημοσίου
(π.χ. 5.000 έως 7.000 ευρώ) και να δοκιμάσετε να αγοράσετε και ένα μικρό ποσό εταιρικά ομόλογα από παλιές ή νέες εκδόσεις.
* 20.000€ – 30.000€: Σε αυτό το κλιμάκιο αποταμιεύσεων μπορείτε να αυξήσετε περισσότερο τις τοποθετήσεις σε ομόλογα του Δημοσίου και εταιρικά ομόλογα κρατώντας ένα μικρό ποσό (5.000 έως 7.000 ευρώ) σε αποταμιεύσεις με απόδοση περίπου 2%, τα οποία μπορείτε να τοποθετήσετε αλλού αν δείτε κάποια ευκαιρία.
* 30.000€ – 50.000€: Εκτός από τις καταθέσεις νέας εποχής και τα ομόλογα (κρατικά και εταιρικά), μπορείτε να κοιτάξετε και για ένα μικρό ακίνητο (όσο υπάρχουν ακόμη ευκαιρίες για επένδυση, έστω και αν χρειαστεί ένα μικρό δάνειο από τράπεζα). Ενα ακίνητο, όσο μικρό κι αν είναι, μπορεί να λύσει προβλήματα σε ένα μελλοντικό πρόβλημα ρευστότητας, καθώς οι εμπορικές τιμές τους θα προσαρμόζονται πλέον σε ετήσια βάση.
