Οι εντεινόμενοι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί σε ένα πολυπολικό παγκόσμιο σύστημα με αυξημένο αριθμό στρατηγικών παικτών, θα υποχρεώσουν κυβερνήσεις και επιχειρήσεις να δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στην οικοδόμηση ανθεκτικότητας απέναντι σε αναδυόμενους κινδύνους, το 2024.
Σε ένα περιβάλλον “παγιωμένης ρευστότητας”, οι 10 μετασχηματιστικές τάσεις που θα διαμορφώσουν το 2024, σύμφωνα με την τελευταία έκδοση της τακτικής έκθεσης της ΕΥ-Parthenon, 2024 Geostrategic Outlook, είναι:
1. Οι αναδυόμενοι παγκόσμιοι στρατηγικοί παίκτες
Ενώ ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσίας και Κίνας θα συνεχιστεί, ένας σημαντικός αριθμός αναδυόμενων παικτών, όπως η Ινδία, η Βραζιλία, η Τουρκία, η Νότια Αφρική, το Ιράν και η Σαουδική Αραβία, θα επιχειρήσουν να ενισχύσουν τον περιφερειακό ή και παγκόσμιο ρόλο τους, περιπλέκοντας τις διεθνείς ισορροπίες.
2. Ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός για την τεχνητή νοημοσύνη
Η “μάχη” για την καινοτομία και την περαιτέρω εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, σε συνδυασμό με τις διαφορετικές ρυθμιστικές προσεγγίσεις, θα επιταχύνουν τη στροφή προς τη δημιουργία νέων γεωπολιτικών σχηματισμών. Η σημερινή πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στην τεχνολογία αυτή, ενδέχεται να αμφισβητηθεί, κυρίως από την Κίνα, αλλά και από δυνάμεις που θα διαμορφώσουν ένα λιγότερο αυστηρό ρυθμιστικό περιβάλλον.
3. Οι εσωτερικές προκλήσεις στις ΗΠΑ και την Κίνα
Στις ΗΠΑ, οι πολωτικές τάσεις και οι κοινωνικές εντάσεις θα ενισχυθούν κατά την προεκλογική περίοδο, εντείνοντας τα προβλήματα διακυβέρνησης. Αντίστοιχα, στην Κίνα, ενδέχεται να τεθεί υπό αμφισβήτηση η αποτελεσματικότητα της μακροοικονομικής πολιτικής, καθώς υποχωρούν οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης των τελευταίων δεκαετιών. Οι εξελίξεις αυτές, είναι πιθανό να επηρεάσουν τον παγκόσμιο ρυθμό ανάπτυξης.
4. Ένας κύκλος σημαντικών εκλογικών αναμετρήσεων
Το 2024 είναι έτος κρίσιμων εκλογικών αναμετρήσεων, σε χώρες που αντιπροσωπεύουν το 54% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 60% του ΑΕΠ. Μεταξύ άλλων, οι εκλογές στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ινδία, το Μεξικό, τη Νότια Αφρική, την Ταιβάν, αλλά και πανευρωπαϊκά για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θα οδηγήσουν πιθανότατα σε νέες προσεγγίσεις για τη βιομηχανική πολιτική, την κλιματική αλλαγή, αλλά και τις πολεμικές συρράξεις που βρίσκονται σε εξέλιξη.
5. Η προτεραιοποίηση της οικονομικής ασφάλειας
Η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξαν τους κινδύνους που περικλείει η εξάρτηση των εθνικών οικονομιών από παγκοσμιοποιημένες εφοδιαστικές αλυσίδες. Οι κυβερνήσεις ανταποκρίθηκαν, επαναφέροντας στο προσκήνιο την έννοια της βιομηχανικής πολιτικής, με στόχο την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής κρίσιμων αγαθών, εξέλιξη που αναμένεται να οδηγήσει στην ολοένα και στενότερη σύνδεση μεταξύ οικονομικής πολιτικής και πολιτικής εθνικής ασφάλειας.
6. Η ατζέντα της διαφοροποίησης των πηγών εφοδιασμού
Η ανάγκη επανεξέτασης των εφοδιαστικών αλυσίδων είναι πιθανό να ωφελήσει αγορές που βρίσκονται στην περιφέρεια των ισχυρών οικονομιών, όπως το Μεξικό για τις ΗΠΑ, ή η Τουρκία και το Μαρόκο για την Ευρώπη.
7. Η γεωπολιτική των θαλασσών
Ο μισός πληθυσμός του πλανήτη ζει σε απόσταση περίπου 161 χιλιομέτρων (100 μιλίων) από τη θάλασσα, το 90% των αγαθών διακινούνται μέσω θαλασσίων οδών και το 95% των παγκόσμιων δεδομένων μέσω υποθαλάσσιων καλωδίων, ενώ το ένα τρίτο της παραγόμενης ενέργειας είναι υπεράκτια. Ο ανταγωνισμός για την πρόσβαση και τον έλεγχο των θαλασσών θα ενταθεί το 2024, με σημαντικές επιπτώσεις για τις εφοδιαστικές αλυσίδες, τη ροή δεδομένων, την προμήθεια τροφίμων και την ενεργειακή αυτάρκεια.
8. Ο ανταγωνισμός για βασικά αγαθά
Η κλιματική αλλαγή, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ενεργειακή μετάβαση, αναδιαμορφώνουν τη δυναμική προσφοράς και ζήτησης για ένα σημαντικό αριθμό βασικών αγαθών. Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός για την εξασφάλιση του εφοδιασμού σε κρίσιμα ορυκτά, τρόφιμα, αλλά και νερό, αναμένεται να ενταθεί. Η προνομιακή θέση της Κίνας στην προμήθεια υλικών αναγκαίων για την κατασκευή μπαταριών θα αμφισβητηθεί, ενώ η ανάγκη υποκατάστασης των εξαγωγών σιτηρών της Ουκρανίας θα οδηγήσει σε μείωση των διαθέσιμων εκτάσεων για την καλλιέργεια σιτηρών που προορίζονται για την παραγωγή βιοκαυσίμων.
9. Οι πιέσεις για αναδίπλωση στις πολιτικές για το κλίμα
Η οικονομική επιβράδυνση και ο υψηλός πληθωρισμός, υποχρεώνουν πολλές κυβερνήσεις να υπαναχωρήσουν των στόχων μείωσης εκπομπών, εξαιτίας του υψηλού βραχυπρόθεσμου κόστους τους. Συγχρόνως, όμως, αυξάνεται η κρατική στήριξη για την πράσινη οικονομία. Η διαμόρφωση των πολιτικών και του ρυθμιστικού πλαισίου για το κλίμα το 2024, θα επηρεαστούν καθοριστικά από τις ανάγκες για οικονομική ανάπτυξη και ενεργειακή ασφάλεια, οδηγώντας σε πολιτικές πολλαπλών ταχυτήτων.
10. Η επιτακτικότητα της κλιματικής προσαρμογής
Τα τελευταία 30 χρόνια, οι πολιτικές για το κλίμα επικεντρώθηκαν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, για να μετριαστεί ο ρυθμός της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, η αλλαγή του κλίματος είναι πλέον πραγματικότητα – οι θερμοκρασίες μεταξύ 2014 και 2022 ήταν οι υψηλότερες που έχουν καταγραφεί ποτέ – και το 2024, τα ακραία καιρικά φαινόμενα αναμένεται να ενταθούν, με επιπτώσεις που μπορεί να περιλαμβάνουν βαρύ οικονομικό κόστος, ελλείψεις τροφίμων, κοινωνικές αναταραχές, ένταση των μεταναστευτικών ροών, ακόμη και πολεμικές συρράξεις. Με αυτά τα δεδομένα, το βάρος των πολιτικών μετατίθεται πλέον στη λήψη άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση του αντίκτυπου της κλιματικής κρίσης.
Τρεις προτάσεις στρατηγικής για τις επιχειρήσεις
Κάθε μία από τις 10 αυτές κορυφαίες γεωπολιτικές εξελίξεις που αναλύονται στην έκθεση, αναμένεται να επηρεάσουν άμεσα συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας και γεωγραφικές περιοχές, απαιτώντας συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για να μετριαστούν οι κίνδυνοι και να αξιοποιηθούν οι αναδυόμενες ευκαιρίες. Ωστόσο, ο ευρύτερος αντίκτυπός τους, θα επηρεάσει το σύνολο των επιχειρήσεων σε ολόκληρο τον κόσμο. Με αυτό το δεδομένο, η έκθεση καταλήγει σε τρεις προτάσεις στρατηγικής που θα βοηθήσουν τις επιχειρήσεις να προετοιμαστούν για το 2024:
1. Ενσωμάτωση γεωπολιτικών σεναρίων στα επιχειρηματικά μοντέλα και τις στρατηγικές
Σε μία περίοδο βαθιών αλλαγών στο διεθνές σύστημα, η κατανόηση των γεωπολιτικών εξελίξεων έχει καταστεί σημαντικότερη από ποτέ για τη χάραξη της εταιρικής στρατηγικής. Η ενσωμάτωση του γεωπολιτικού παράγοντα στην εταιρική στρατηγική, θα αποτελεί ολοένα και μεγαλύτερο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
2. Αύξηση της ανθεκτικότητας των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού
Οι εφοδιαστικές αλυσίδες των περισσότερων επιχειρήσεων είναι πλέον εκτεθειμένες στις γεωπολιτικές εξελίξεις. Οι επιχειρήσεις οφείλουν να προσαρμόσουν το λειτουργικό τους μοντέλο και τη στρατηγική εφοδιαστικής αλυσίδας, για να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους σε πιθανές γεωπολιτικές διαταραχές.
3. Προσαρμογή της στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη στη γεωπολιτική πραγματικότητα
Οι δύο κυρίαρχες τάσεις της πολυπολικότητας του συστήματος και της ανάγκης μείωσης της έκθεσης σε κινδύνους, επηρεάζουν πλέον καθοριστικά τις κυβερνητικές προσεγγίσεις στις πολιτικές σχετικά με την κλιματική αλλαγή και τους φυσικούς πόρους. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να ενσωματώσουν νέες πολιτικές και κανονισμούς στις στρατηγικές βιώσιμης ανάπτυξης, και να εκτιμήσουν έγκαιρα πώς αυτές οι πολιτικές μπορεί να εξελιχθούν στο μέλλον.
Σχολιάζοντας τα συμπεράσματα της έκθεσης, ο κ. Γιώργος Παπαδημητρίου, Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΥ Ελλάδος, δήλωσε: “Οι γεωπολιτικές εξελίξεις επηρεάζουν όλο και περισσότερο τις οικονομικές πολιτικές και τις πολιτικές των κυβερνήσεων για το κλίμα, μετατοπίζοντας την έμφαση στην επιδίωξη στρατηγικής αυτάρκειας και μακροπρόθεσμης αξίας. Το νέο περιβάλλον παγιωμένης ρευστότητας, δημιουργεί σημαντικές προκλήσεις, αλλά και ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις, υπό την προϋπόθεση ότι θα αποκωδικοποιήσουν έγκαιρα τις εξελίξεις αυτές, θα ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους και θα προσαρμόσουν το λειτουργικό τους μοντέλο και την εταιρική στρατηγική τους στα νέα δεδομένα και τις τάσεις”.
