Γράφει ο Δρ. Ανδρέας Γ.Μπανούτσος, Ιδρυτής & Πρόεδρος Δ.Σ. ΚΕΔΙΣΑ
Η ΕΕ έχει αναπτύξει ήδη από το 1999 με τη Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΔΣΣ) μια πολιτική για την σταδιακή ενσωμάτωση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην Ένωση. Την 1η Ιουλίου 2013 η Κροατία ήταν η πρώτη από τις επτά χώρες που έγινε μέλος της ΕΕ, ενώ το Μαυροβούνιο, η Σερβία, η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας και η Αλβανία έχουν επίσημο καθεστώς υποψήφιων χωρών. Έχουν ανοίξει ενταξιακές διαπραγματεύσεις και κεφάλαια με το Μαυροβούνιο και τη Σερβία, ενώ η Βοσνία Ερζεγοβίνη και το Κοσσυφοπέδιο είναι εν δυνάμει υποψήφιες για ένταξη χώρες. Ποιες είναι όμως οι προοπτικές για την ένταξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ; Πόσο έτοιμες είναι να εκπληρώσουν τα κριτήρια της Κοπεγχάγης και να διαβούν το κατώφλι της ΕΕ; Τα κριτήρια αυτά υπαγορεύουν ότι μια υποψήφια χώρα θα πρέπει να κυβερνάται από μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση, να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, να έχει μια οικονομία της αγοράς και να αποδέχεται πλήρως τις υποχρεώσεις και τους στόχους της ΕΕ. Ας δούμε όμως ξεχωριστά τις προοπτικές ένταξης κάθε χώρας των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ.
Αλβανία
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στη Σύνοδο Κορυφής της 26ης Μαρτίου 2020 ενέκρινε την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την Αλβανία. Ωστόσο είναι σαφές ότι η Αλβανία παρ’ότι έλαβε και επίσημα καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ χώρας βρίσκεται πολύ μακριά από την εκπλήρωση των κριτηρίων της Κοπεγχάγης. Η Αλβανική κυβέρνηση όπως σημείωσα σε προηγούμενο άρθρο μου «όχι μόνο δεν έχει σημειώσει πρόοδο στην προστασία των δικαιωμάτων της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας αλλά έχει προβεί και σε μία σειρά προκλητικών ενεργειών εις βάρος της Μειονότητας όπως η δολοφονία του Έλληνα ομογενή Κωνσταντίνου Κατσίφα από τις Αλβανικές Ειδικές Δυνάμεις το 2018, η κατάσχεση περιουσιών των Βορειοηπειρωτών, η αφαίρεση δίγλωσσων οδικών πινακίδων καθώς και πολλές άλλες διακρίσεις κατά των Ελλήνων της Βόρειας Ηπείρου. Πέρα από την απαράδεκτη μεταχείριση της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας η Αλβανία δεν έχει εφαρμόσει ακόμα τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις έτσι ώστε να μπορέσει να σημειώσει πρόοδο στις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ όποτε αυτές ξεκινήσουν. Πιο συγκεκριμένα δεν έχει προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις στον τομέα της Δικαιοσύνης, στην καταπολέμηση της κρατικής διαφθοράς, στην αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας, σε μεταρρύθμιση του εκλογικού της συστήματος και στην διασφάλιση της ελευθερίας των ΜΜΕ».
Βοσνία Ερζεγοβίνη
Η Βοσνία Ερζεγοβίνη είναι εν δυνάμει υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ χώρα. Έχει υπογράψει από τον Ιούνιο του 2008 Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΣΣΣ) με την ΕΕ αλλά η έναρξη ισχύος της ανεστάλη για την 1η Ιουνίου του 2015 επειδή η χώρα δεν μπόρεσε να συμμορφωθεί με μία βασική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στις 15 Φεβρουαρίου 2016 η χώρα υπέβαλε την αίτησή της για ένταξη στην ΕΕ. Η αδυναμία όμως του Κοινοβουλίου της Βοσνίας Ερζεγοβίνης να συμφωνήσει σχετικά με τους διαδικαστικούς κανόνες που διέπουν τις συνεδριάσεις του με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε ως αποτέλεσμα να μην έχουν πραγματοποιηθεί συνεδριάσεις από τον Νοέμβριο 2015. Το γεγονός αυτό συνιστά παραβίαση της ΣΣΣ από τη Βοσνία Ερζεγοβίνη και ως εκ τούτου είναι μακρινή η προοπτική να αποκτήσει επίσημο καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην ΕΕ.
Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας
Η Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας απέκτησε και επίσημα καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας τον Μάρτιο του 2020 ύστερα από θετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η προοπτική όμως για ολοκλήρωση των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων με την ΕΕ είναι μακρινή γιατί η γειτονική χώρα παραβιάζει συστηματικά τη Συμφωνία των Πρεσπών και η όποια Ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να συναινέσει στο άνοιγμα των ενταξιακών κεφαλαίων χωρίς να εξασφαλίσει πρώτα ότι η κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας σέβεται τις δεσμεύσεις που απορρέουν από την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Κοσσυφοπέδιο
Όπως και η Βοσνία Ερζεγοβίνη, το Κοσσυφοπέδιο είναι εν δυνάμει υποψήφια χώρα για ένταξη στην ΕΕ. Το Κοσσυφοπέδιο κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του τον Φεβρουάριο του 2008. Έκτοτε έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ εκτός από πέντε (Κύπρος, Ελλάδα, Ρουμανία, Σλοβακία και Ισπανία). Μετά την ιστορική συμφωνία για την ομαλοποίηση των σχέσεων («συμφωνία των Βρυξελλών»), που επιτεύχθηκε τον Απρίλιο 2013 μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε, τον Ιούνιο του 2013, να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για τη σύναψη ΣΣΣ με το Κοσσυφοπέδιο. Η ΣΣΣ τέθηκε σε ισχύ την 1η Απριλίου 2016. Η μελλοντική ένταξη του Κοσσυφοπεδίου στην ΕΕ εξακολουθεί να συνδέεται στενά με τη διεξαγωγή του διαλόγου υψηλού επιπέδου, με τη μεσολάβηση της ΕΕ, μεταξύ Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας, που θα πρέπει να οδηγήσει σε μια συνολική και νομικά δεσμευτική συμφωνία εξομάλυνσης των σχέσεών τους και αμοιβαίας αναγνώρισης. Αυτή η προοπτική όμως κάθε άλλο παρά κοντινή είναι, ενώ δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου έχει πολλά να κάνει ακόμα για να καταπολεμήσει αποτελεσματικά την κρατική διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα και απέχει πολύ από το να εκπληρώσει το κριτήριο της Κοπεγχάγης περί κράτους δικαίου.
Μαυροβούνιο
Το Μαυροβούνιο κήρυξε την ανεξαρτησία του το 2006 και υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ τον Δεκέμβριο του 2008. Η χώρα απέκτησε καθεστώς υποψήφιας χώρας τον Δεκέμβριο του 2010 και οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2012. Τον Φεβρουάριο του 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε μια νέα στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια, η οποία αναφέρει ότι το Μαυροβούνιο θα μπορούσε να ενταχθεί στην ΕΕ έως το 2025, αναγνωρίζοντας ωστόσο ότι η προοπτική αυτή είναι «εξαιρετικά φιλόδοξη».
Σερβία
Η Σερβία υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ τον Δεκέμβριο του 2009 και απέκτησε καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας τον Μάρτιο του 2012, αφού επιτεύχθηκε συμφωνία μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας σχετικά με την περιφερειακή εκπροσώπηση του Κοσσυφοπεδίου. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις άρχισαν επισήμως στις 21 Ιανουαρίου 2014. Όπως και για το Μαυροβούνιο η νέα Στρατηγική της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει ότι η Σερβία θα μπορούσε να ενταχθεί στην ΕΕ έως το 2025, αναγνωρίζοντας ωστόσο ότι η προοπτική αυτή είναι «εξαιρετικά φιλόδοξη». Επιπλέον η Σερβία αντιμετωπίζει το «αγκάθι» της αναγνώρισης του Κοσσυφοπεδίου και τη σύναψη μια συνολικής και νομικά δεσμευτικής συμφωνίας εξομάλυνσης των σχέσεων των δύο χωρών ώστε να εγκριθεί η ένταξη της στην ΕΕ. Η προοπτική αυτή όμως παρά την επιμέρους πρόοδο που έχει σημειωθεί είναι εξαιρετικά αμφίβολο να λάβει σάρκα και οστά.
Συμπεράσματα
Οι προοπτικές ένταξης των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ για το προβλεπτό μέλλον είναι μάλλον απαισιόδοξες και αυτό για λόγους που έχουν να κάνουν τόσο με τη δυσκολία για υλοποίηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων για την εκπλήρωση των κριτηρίων της Κοπεγχάγης από τις χώρες αυτές όσο και λόγω των προβλημάτων που έχουν οι χώρες της περιοχής με τους γείτονές τους (π.χ. Σερβία με Κοσσυφοπέδιο και Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία με την Ελλάδα).
