Του Κωνσταντίνου Παντελή
Οι BRICS είναι η ομάδα των μεγαλύτερων αναπτυσσόμενων οικονομιών του πλανήτη, δηλαδή της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νοτίου Αφρικής, η οποία εισχώρησε το τελευταία το 2010. Όλα τα μέλη των BRICS είναι αναπτυσσόμενες ή νέες βιομηχανικές χώρες, αλλά διακρίνονται για τις μεγάλες και γρήγορα αναπτυσσόμενες οικονομίες και τη σημαντική τους επιρροή στις περιφερειακές και τις διεθνείς σχέσεις, ενώ και οι πέντε είναι μέλη των G-20.
Από το 2009 έχουν γίνει έξι Σύνοδοι Κορυφής στο πλαίσιο των BRICS, με τη Νότιο Αφρική να συμμετέχει στις τέσσερις από αυτές λόγω της εισδοχής της το 2010. Στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής που έγινε μεταξύ 14ης και 16ης Ιουλίου 2014 στη Fortaleza της Βραζιλίας, οι ηγέτες της Ρωσίας, της Βραζιλίας, της Ινδίας, την Κίνας και της Νοτίου Αφρικής συμφώνησαν στην ίδρυση νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας με κοινό αποθεματικό ταμείο, η έδρα της οποίας θα είναι στη Σαγκάη. Η Αναπτυξιακή Τράπεζα θα ξεκινήσει με αρχικό κεφάλαιο 50-100 δισ. δολάρια, με ισόρροπη κατανομή διάθεσης μεταξύ των ιδρυτικών μελών. Την προεδρία θα αναλάβει για μια περίοδο πέντε ετών αρχικά η Ινδία. Η «Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης», σύμφωνα με την ανακοίνωση της 6ης συνόδου κορυφής των BRICS, θα επενδύει σε αναπτυξιακά έργα στα κράτη-μέλη της ομάδας. Το Ταμείο θα επιτρέψει να αποφεύγονται «οι βραχυπρόθεσμες πιέσεις ρευστότητας», να υπάρξει «η προώθηση μεγαλύτερης συνεργασίας» των κρατών-μελών της BRICS καθώς και να «ενισχυθεί η παγκόσμια χρηματοοικονομική ασφάλεια», όπως ανέφερε η ανακοίνωση της συνόδου.
Κατά γενική ομολογία, η δημιουργία της Τράπεζας Ανάπτυξης έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες για την παγκόσμια τάξη και την ανάπτυξη. Σίγουρα δεν θα υπάρξει ομοφωνία σχετικά με τη σημασία της τράπεζας, αλλά η δημιουργία της είναι σημαντική για το μέλλον της διεθνούς τάξης για μερικούς λόγους.
Πρώτον, αποδεικνύει τη βιωσιμότητα και τη δυναμική των BRICS παρ ‘όλες τις επιφυλάξεις και κριτική των τελευταίων χρόνων. Ορισμένες από τις επικρίσεις δικαιολογούνται με το επιχείρημα ότι τα μέλη των BRICS γνωρίζουν μια ύφεση στους αναπτυξιακούς τους δείκτες τον τελευταίο καιρό για μια σειρά από λόγους. Παράλληλα, η πολυμορφία των απόψεων των μελών των BRICS προοικονομούν για πολλούς αναλυτές και πολιτικούς τη νομοτελειακή αποτυχία της τράπεζας. Αυτό όμως δεν είναι από μόνο του συμπαγές επιχείρημα, καθώς διαφορετικές απόψεις επικρατούν και στους G20 αλλά και σε άλλους διεθνείς ή υπερεθνικούς οργανισμούς όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό που είναι σημαντικό, ωστόσο, είναι κατά πόσον τα κράτη μέλη μοιράζονται ένα σημαντικό κοινό στόχο που μπορεί να τους ενώσει, παρά τις διαφορές. Ο κοινός παρονομαστής είναι η ανάπτυξη. Οι BRICS σε μεγάλο βαθμό εξακολουθούν να είναι αναπτυσσόμενες χώρες, κάτι που σημαίνει ότι επικεντρώνουν τις (κυρίως εσωτερικές) πολιτικές τους στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών τους κι αυτό είναι κάτι προσδίδει ιδιαίτερη δυναμική σε καινοτόμες αποφάσεις όπως αυτή για τη δημιουργία της Αναπτυξιακής Τράπεζας.
Δεύτερον, η τράπεζα των BRICS αναδεικνύει την Κίνα ως παγκόσμια ηγέτιδα κυρίως λόγω του τεράστιου μεγέθους της και του ταχέος ρυθμού ανάπτυξής της. Αυτό που πρέπει να προσέξει η Κίνα ωστόσο, είναι η διατήρηση μιας ισορροπίας μεταξύ της δικής της επιρροής της στην τράπεζα και αυτής των άλλων μελών. Αυτό που πρέπει να αποφευχθεί επί της ουσίας είναι η εντύπωση ότι η Κίνα κυριαρχεί στην τράπεζα BRICS. Η Αναπτυξιακή Τράπεζα των BRICS σκόπιμο είναι να μην χρησιμοποιηθεί ως ένα βήμα για την προώθηση των εθνικών συμφερόντων, τόσο της Κίνας όσο και των υπολοίπων μελών. Ακριβώς ο χαρακτήρας ως αναπτυξιακή θα πρέπει να την καταστήσει μια βάση για όλες τις αναπτυσσόμενες χώρες που θέλουν να επενδύσουν στο αναπτυξιακό τους μέλλον σε ένα όσο το δυνατόν πιο συμμετοχικό περιβάλλον, τόσο στο επίπεδο των πολιτικών, όσο και στη λήψη των αποφάσεων.
Σε τρίτη φάση, η σπουδαιότητα της Αναπτυξιακή Τράπεζας των BRICS σκιαγραφείται στο γεγονός ότι αποτελεί μια άμεση πρόκληση για την παγκόσμια οικονομική τάξη στην οποία επικεφαλής είναι η Δύση. Πολλοί θεωρούν ότι η νέα τράπεζα των BRICS είναι μια απάντηση στις αποτυχημένες μεταρρυθμίσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ωστόσο, θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η Αναπτυξιακή Τράπεζα δεν αμφισβητεί τη σύγχρονη διεθνή φιλελεύθερη οικονομική τάξη. Η Κίνα και η Ινδία είναι ίσως οι δύο μεγαλύτεροι δικαιούχοι μιας ανοικτής φιλελεύθερης οικονομικής τάξης και ως εκ τούτου η τράπεζα των BRICS θα πρέπει να προσπαθήσει να πιέσει το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα να είναι οργανισμοί πιο ανοιχτοί και διαφανείς. Ο ανταγωνισμός μεταξύ της τράπεζας των BRICS και του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας θα πρέπει να είναι συνδεδεμένος με την αποτελεσματικότητα και όχι με έναν αγώνα μεταξύ φιλελεύθερων εναντίον εναλλακτικών οικονομικών φιλοσοφιών. Με αυτή την έννοια, το να υπάρχει μια στενή σχέση συμπληρωματικότητας μεταξύ της BRICS τράπεζας, του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας μόνο θετικά αποτελέσματα θα μπορεί να φέρει.
Σε γενικές γραμμές, αυτό που γίνεται αντιληπτό από το σημαντικό βήμα της δημιουργίας μια Αναπτυξιακής Τράπεζας εκ μέρους των BRICS είναι η πολιτική θέληση – η οποία ίσως υπαγορεύεται και από τις διεθνείς εξελίξεις – να υπάρξει σταδιακά μια δυναμική, έμπρακτη και στηριζόμενη σε ισχυρά θεμέλια οικονομική και τεχνική συνεργασία μεταξύ της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νοτίου Αφρικής. Η συνεργασία έχει ομολογουμένως ξεκινήσει σε σωστές βάσεις και εάν ευοδωθεί το εγχείρημα της Αναπτυξιακής Τράπεζας, τότε η συνεργασία μεταξύ των μελών των BRICS θα τεθεί υπό ακόμα ισχυρότερα θεμέλια.
Με βάση τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, μακροπρόθεσμα ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο πόλων – του δυτικού τραπεζικού συστήματος και αυτού των BRICS – είναι πιθανό να γνωρίσει ένταση και το τελικό αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των δύο πλευρών: του αναπτυσσόμενου κόσμου και του λεγόμενου αναπτυγμένου κόσμου. Μένει να δούμε τα αποτελέσματα τα χρόνια που θα ακολουθήσουν, και τα οποία σίγουρα θα είναι άκρως ενδιαφέροντα.
Πηγές:
http://www.brics6.itamaraty.gov.br/
http://thediplomat.com/2014/07/3-reasons-the-brics-new-development-bank-matters/
