Γράφει ο Ανδρέας Κούτρας
Όσο και να θέλουμε να το ξορκίσουμε, το ερώτημα της ανάκτησης της νομισματικής κυριαρχίας από την Ελλάδα εντείνεται όλο και περισσότερο. Πολλοί, δε, έγκριτοι οικονομολόγοι πιστεύουν πως το σημείο του μη γυρισμού έχει ξεπεραστεί προ πολλού και η πορεία προς τη δραχμή είναι μη αναστρέψιμη. Η δραχμή θα έχει κερδισμένους και χαμένους. Ο τρόπος θα καθορίσει αν οι κερδισμένοι είναι περισσότεροι ή όχι και από ποια κοινωνικά στρώματα θα προέρχονται. Στο παρόν δεν εξετάζονται τα οικονομικά υπέρ ή κατά της εξόδου αλλά το πώς.
Είναι γεγονός πως οι συνθήκες δεν προβλέπουν την εκδίωξη μιας χώρας- μέλους. Μοναδική περίπτωση είναι η παραβίαση του άρθρου 2, που ορίζει τις βασικές αξίες της Ένωσης και προϋποθέτει την κατάλυση της δημοκρατίας στη χώρα μας κι ένα φασιστικό καθεστώς. Το άρθρο 50 προβλέπει την έξοδο μιας χώρας-μέλους μόνο από την Ε.Ε. Δεν προνοεί για απλή έξοδο από την Ευρωζώνη. Αν η Ελλάδα θελήσει ή αναγκαστεί να εγκαταλείψει το ευρώ, υπάρχουν τρεις δρόμοι:
1. Να ζητήσει να φύγει από την Ε.Ε. και να υποβάλει ξανά αίτηση για ένταξη στην Ε.Ε. αλλά όχι στην Ευρωζώνη. Δύσκολος δρόμος που προϋποθέτει χρόνο, ισχυρή κοινωνική συνοχή, συναίνεση και οικονομική σταθερότητα.
2. Να παραβιάσει τις συνθήκες και να αποκοπεί από την Ε.Ε. χωρίς προσυνεννόηση. Αυτός είναι ο δρόμος που οδηγεί σε κράτος παρία με τραγικές συνέπειες για την Ελλάδα και τη θέση της στην Ευρώπη.
3. Να ακολουθηθεί η διαδικασία του άρθρου 352, που προβλέπει τη θέσπιση διατάξεων, όπου αυτές δεν υπάρχουν, από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Το Συμβούλιο θα ορίσει το πλαίσιο εξόδου, ίσως και μέσα σε μια νύχτα.
Η διατήρηση της μυστικότητας ενός τέτοιου σχεδίου είναι σχεδόν ανέφικτη για μεγάλο χρονικό διάστημα λόγω πολλών τεχνικών δυσκολιών. Η εκτύπωση των χαρτονομισμάτων θα πάρει αρκετές εβδομάδες, ακόμα και αν χρησιμοποιηθούν πολλά νομισματοκοπεία. Εφόσον η έξοδος θα γίνει για λόγους ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, το αναγκαιότερο μέτρο είναι η επιβολή περιορισμών στην ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων και στην ανάληψη. Θα συνοδευτεί με περιορισμούς στις εισαγωγές, όπως και ελέγχους στις εξόδους της χώρας.
Το ευρώ θα εξακολουθεί να είναι νομίμως αποδεκτό στις υπόλοιπες χώρες, ιδιαιτερότητα που κάνει το εγχείρημα δυσκολότερο. Ιστορικά, η εισαγωγή ενός νέου νομίσματος συνοδευόταν με την κατάργηση του παλαιού. Το ευρώ δεν μπορεί να απαγορευτεί, γιατί θα δημιουργήσουμε τη μεγαλύτερη «μαύρη αγορά» χρήματος στον κόσμο. Οι τράπεζες θα κλείσουν για μερικές ημέρες για να επαναπρογραμματιστούν τα μηχανήματα και τα λογισμικά, όπως και τα συστήματα πληρωμών.
Δυσκολίες και επιπλοκές
Ολες οι συμβάσεις σε ελληνικό δίκαιο που κρίνονται σε ελληνικά δικαστήρια θα μετατραπούν. Συμβάσεις σε ξένο δίκαιο που κρίνονται σε ξένα δικαστήρια δεν θα επηρεαστούν. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, οι δικηγορικές εταιρείες ανά την Ευρώπη θα είναι από τους κερδισμένους της εξόδου. Το ελληνικό χρέος που στην πλειονότητά του (πάνω από 80%) είναι σε αγγλικό δίκαιο δεν θα αλλάξει. Μόνο τα ομόλογα που διακρατεί η ΕΚΤ θα μετατραπούν, αν το θελήσουμε. Σ’ ένα συναινετικό διαζύγιο θα μπορούσαμε να αναδιαρθρώσουμε το χρέος διαπραγματευόμενοι περίοδο χάριτος 15 ετών και επιμήκυνσή του. Με την υποτίμηση του νέου νομίσματος, το χρέος προς το ΑΕΠ θα εκτιναχθεί, αλλά δεν θα είναι άμεσα πληρωτέο. Αν συνεχίσουμε να εξυπηρετούμε το ΔΝΤ και τα λιγοστά ομόλογα, ενδέχεται να μην υπάρξει πιστωτικό γεγονός. Όμως, στον ιδιωτικό τομέα θα είναι δύσκολο να αποφευχθεί η χρεοκοπία εταιρειών. Και, φυσικά, θα πρέπει να ανακεφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες.
Η νέα αρχική ισοτιμία δεν παίζει κανένα ρόλο, όμως είναι σημαντικό η ΤτΕ να ελέγξει την υποτίμηση. Αυτό, ουσιαστικά, σημαίνει πως η Ελλάδα πρέπει να προικοδοτηθεί από την Ευρώπη με περίπου 30 δισ. Δηλαδή, είτε φύγουμε είτε μείνουμε στο ευρώ, οι Ευρωπαίοι πρέπει να μας πληρώσουν αν θέλουν να αποφύγουν τραγικές καταστάσεις και αν προσδοκούν στην αποπληρωμή των δανεικών. Η πορεία της ισοτιμίας θα κριθεί από τη νέα αυστηρή δημοσιονομική πολιτική, που θα μας επιβάλουν, με αντάλλαγμα την νομισματική στήριξη από τους «θεσμούς».
Οι τράπεζες αντλούν 69 δισ. από τον μηχανισμό ELA, που στηρίζεται από την ΤτΕ. Δεν είναι γνωστό αν ο ELA είναι δυνατόν να μετατραπεί στο νέο νόμισμα χωρίς ζημία για την ΕΚΤ. Η ΤτΕ έχει, επίσης, υποχρεώσεις από τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές (Target2) ύψους 91 δισ. Δεν χρειάζεται να τις αποπληρώσουμε, αφού δεν έχουν χρόνο ωρίμανσης, αλλά πρέπει να συνεχίσουμε να τις εξυπηρετούμε. Επίσης, κυκλοφορούν 40 δισ. σε χαρτονομίσματα, που πρέπει να επιστρέψουμε.
Η έξοδος θα συνοδευτεί με ταυτόχρονη επιστροφή των κεφαλαίων της ΤτΕ και των συναλλαγματικών αποθεμάτων. Με δεδομένο, όμως, το τεράστιο ελληνικό χρέος προς το ευρωσύστημα και το πιθανό «κούρεμα» των ομολόγων της ΕΚΤ, δεν θα γίνει εύκολα. Η έξοδος, αν και εφικτή, έχει πολλές επιπλοκές, που όμως δεν είναι αξεπέραστες. Η κυριότερη δυσκολία θα πηγάσει από την ωριμότητα, τη σοβαρότητα αλλά και την τεχνογνωσία του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Η απόφαση δεν πρέπει να ληφθεί με βάση το θυμικό ή κάποια ιδεολογία, αλλά με βάση τα μακροχρόνια συμφέροντα του τόπου. Δεν είναι απόφαση ενός κόμματος ή ενός αρχηγού. Ούτε μπορεί να γίνει με ένα δημοψήφισμα, στο οποίο θα κυριαρχήσουν εθνικολαϊκιστικές λογικές, συναισθήματα εκδίκησης, απογοήτευσης ή πείσματος. Και σίγουρα πρέπει να γίνει συναινετικά με τους εταίρους μας.
Αν τα παραπάνω δεν γίνουν αντιληπτά, καλύτερα να μην το προσπαθήσουμε, γιατί η επιτυχία από την ολική καταστροφή δεν απέχουν πολύ.
