Γράφει ο Σπύρος Ριζόπουλος
Το 2009 βρέθηκα καλεσμένος με τον Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι σε επιχειρηματικό γεύμα στη Μύκονο. Χειμώνας, το νησί άδειο, βρεθήκαμε επί τούτου για να αποφύγουν οι προσκεκλημένοι τη θέα των νέων «Δεκεμβριανών». Με εντυπωσίασε η λειτουργία του μέσα στον χώρο. Ψηλός, ευθυτενής, παρατηρούσε το τραπέζι στο οποίο κυριαρχούσε, όμως η σκέψη του φαινόταν πως ήταν αλλού. Λόγω της κοινής μας αμερικανικής εμπειρίας μου κάνει ένα νεύμα και μου ζητά να περπατήσουμε στην χώρα του νησιού. «Δεν θα το δω αυτό το νησί ποτέ στο peak του, ας το γνωρίσω τουλάχιστον τώρα. Περπατήσαμε μιλώντας για γεωπολιτική. Γνωρίζοντας το πόσο «σκληρός» θεωρείται με εξέπληξε το γεγονός οτι ζητούσε τη γνώμη μου και με ρωτούσε πως θα χειριζόμουν στη θέση του μια σειρά από θέματα που αφορούν στην ευρύτερη περιοχή μας. Αυτή η μια ώρα συζήτησής μαζί του ήταν από μόνη της ένα διδακτορικό. Άκουγα αυτή την τεράστια προσωπικότητα να μου περιγράφει τον παγκόσμιο χάρτη λες και μου έδινε οδηγίες σοκάκι- σοκάκι το νησί των ανέμων.
Διαβάζοντας την ανακοίνωση της οικογένειάς του για τον θάνατό του, αστραπιαία το μυαλό μου γύρισε σε εκείνη τη βόλτα, τον Δεκέμβριο του 2009. Όχι τόσο στο περιεχόμενο των όσων είπαμε όσο σε αυτό το ξετύλιγμα της σκέψης ενός ανθρώπου που έκανε υψηλή στρατηγική και που ως βαθύς γνώστης των ιστορικών δεδομένωμμπορούσε να δει τις κρυφές εξισώσεις πίσω από τα μεγάλα συμφέροντα και να ανοίξει θύρες και διαύλους προκειμένου να υλοποιήσει τον σχεδιασμό του. Ήταν αυτό που λέμε grand strategist επιπέδου Κλαούσεβιτς. Έβλεπε τη μεγάλη εικόνα και τοποθετούσε τις μάρκες του.
Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον οτι στην παγκόσμια κοινή γνώμη αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν αποδοθεί σε ένα άλλο «ιερό τέρας» της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ – τον Χένρι Κίσινγκερ. Αυτό δεν έγινε γιατί ξαφνικά έγινε καυτό θέμα η γεωπολιτική ανάλυση αλλά γιατί η pop culture της συνωμοσιολογίας βρήκε στο πρόσωπό του την ποθητή ενσάρκωση του κακού: ο Εβραίος που ήλεγχε το μυαλό του Νίξον, άνοιξε τον δρόμο στην Κίνα και σχεδίασε την παγκόσμια τάξη πραγμάτων παραβλέποντας με την ωμότητά του το «δίκιο των λαών». Γκροτέσκο, μελοδραματικό, έτοιμο προϊόν για κατανάλωση.
Πράγματι ο Κίσινγκερ είχε τα παραπάνω χαρακτηριστικά – όχι φυσικά με αυτή το αφήγημα και αυτές τις ποιότητες. Σε αντίθεση με τον Μπρεζίνσκι, ο Κίσινγκερ ήταν κατ’ εξοχήν τακτικιστής. Έβλεπε στην επιτυχή μικροδιαχείριση των επιμέρους κρίσεων την αλληλουχία εκείνη που θα του εξασφάλιζε τη μεγάλη εικόνα. Μια λογική από κάτω προς τα πάνω, αρκετά ωμή, η οποία εκ του αποτελέσματος απέφερε καρπούς – δεν ήταν όμως η σύλληψη της μεγάλης στρατηγικής που είχε ο Μπρεζίνσκι.
Γιατί τα αναφέρω αυτα; Προφανώς η συγκυρία δεν είναι καθόλου τυχαία. Τις τελευταίες ημέρες ξεδιπλώνεται μπροστά μας και στις δύο όχθες του Ατλαντικού μια νέα πραγματικότητα τις οποίας θα γίνουμε μάρτυρες τα επόμενα χρόνια – περισσότερα όμως για αυτά στο αυριανό editorial. Σήμερα θέλω να εστιάσω στον πυρήνα της σκέψης του Μπρεζίνσκι, ο οποίος διέβλεψε ήδη από το 1998 αυτές τις αλλαγές κάνοντας λόγο για το τέλος της αμερικανικής μονοκρατορίας με τη βούληση της ίδιας της Αμερικής! Ο Μπρεζίνσκι εκτιμούσε πως η ηγεμονία των ΗΠΑ δεν μπορεί να κρατήσει πάνω από μια γενιά γιατί είτε θα προκαλούσε από ένα σημείο μεγάλες αντιδράσεις από τον υπόλοιπο κόσμο οι οποίες θα την υπονομεύσουν είτε η αμερικανική κοινή γνώμη θα κουρασθεί να πληρώνει και να ασκεί αυτή την ηγεμονία.
Δεν γνωρίζω αν οι σημερινοί σύμβουλοι εθνικής ασφαλείας του Ντόναλντ Τραμπ μελετούν τις προεδρίες Νίξον και Κάρτερ και το «στυλ» των Κίσινγκερ και Μπρεζίνσκι αντίστοιχα. Το βέβαιο είναι οτι είναι υποστηρικτές μιας προστατευτικής αντίληψης η οποία θέτει ξεκάθαρους οικονομικούς όρους στην εξωτερική πολιτική: «Πληρώνεις; Σε προστατεύω». Θα δούμε αν αυτό θα λειτουργήσει ή όχι μέσα στην απλοϊκότητά του.
Αυτό είναι και το πραγματικό ερώτημα – είναι η απλοϊκότητα η συνέπεια μιας γενιάς millenials ή το εργαλείο ανάλυσης του νέου κόσμου που έρχεται και που είναι τόσο σύνθετος και πολύπλοκος ώστε μόνο αυτό το κλειδί να μπορεί να τον ερμηνεύσει;
