Γράφει ο Θεόδωρος Ν. Κρίντας*
Υπάρχει μια ανοιχτή διαμάχη, η οποία συνεχίζεται για δεκαετίες, σχετικά με τη δυνατότητα της επιλογής του κατάλληλου χρόνου εισόδου και εξόδου στις αγορές (market timing) και της πρόβλεψης της βραχυχρόνιας τάσης. Οι συμμετέχοντες στις αγορές σε ολόκληρο τον κόσμο κάνουν τεράστιες προσπάθειες και αφιερώνουν πολύ χρόνο σχετικά με τις παραπάνω αποφάσεις. Αυτό μάλιστα συμβαίνει παρά το γεγονός ότι υπάρχουν χιλιάδες επιστημονικά και ερευνητικά άρθρα που αποδεικνύουν ότι αυτές οι προϋποθέσεις είναι πρακτικά αδύνατο να εκπληρωθούν. Στο παρόν άρθρο δε σκοπεύω να προσθέσω τίποτα παραπάνω σ’ αυτό τον τομέα. Είμαι άλλωστε ένας από τους υποστηρικτές της έννοιας της μακροπρόθεσμης κατανομής σε περιουσιακά στοιχεία, που συνήθως λειτουργεί άριστα στη διαχείριση χαρτοφυλακίου εννέα στις δέκα φορές.
Έχω όμως μια άλλη πρόθεση. Αντί να προσπαθούμε να μετρήσουμε – με τον ένα ή τον άλλο τρόπο – την τάση της αγοράς και να τοποθετηθούμε σ’ αυτή, θα έπρεπε να μάθουμε να ακούμε τους ψίθυρους των ίδιων των αγορών. Οι αγορές είναι σε μια μόνιμη διαδικασία προεξόφλησης των νέων και των απόψεων που επικρατούν. Τις περισσότερες φορές αυτό γίνεται καθημερινά και μακριά από τους τίτλους των εφημερίδων και τα παράθυρα των βραδινών δελτίων ειδήσεων. Ουσιαστικά χωρίς να το αντιλαμβάνεται το ευρύ κοινό. Αυτό σημαίνει ότι ο «θόρυβος» στις τιμές και την τρέχουσα τάση είναι γενικά περιορισμένος, όπως επίσης ότι οι καλά πληροφορημένοι, επαγγελματίες και εκπαιδευμένοι επενδυτές που συμμετέχουν αυτή την περίοδο είναι συγκριτικά περισσότεροι από τους «νεόφερτους» και τους ερασιτέχνες. Με άλλα λόγια, η διαδικασία της προεξόφλησης σε οποιαδήποτε αγορά, κάτω από αυτές τις συνθήκες λειτουργεί σχεδόν τέλεια.
Κάπως έτσι δημιουργούνται ισχυρές τάσεις, οι τιμές κινούνται και οι επενδυτές λαμβάνουν θέσεις πώλησης και αγοράς. Κατά συνέπεια αυτή η σπάνια και ασταθής κατάσταση που οι οικονομολόγοι ονομάζουμε ισορροπία εμφανίζεται για ένα μικρό χρονικό διάστημα μεταξύ δύσης της μιας περιόδου και της ανατολής της επόμενης. Όπως όλοι γνωρίζουμε κάτι τέτοιο δε διαρκεί για πολύ. Μέχρι αυτό το σημείο οι αγορά ψιθύριζε συστηματικά αλλά μόνο τα εκπαιδευμένα αυτιά ήταν ικανά να ακούσουν τον ήχο και να καταλάβουν το νόημα του. Τώρα είτε η σχηματισμένη – η ξεκάθαρη τάση, είτε μια απόδοση που μπορεί να αποτελέσει κύριο τίτλο για τα δελτία ειδήσεων και τις εφημερίδες, είναι το δέλεαρ για τα μέσα ενημέρωσης και μεγάλα «κοπάδια» επενδυτών εισέρχονται στην αρένα του γρήγορου και εύκολου πλουτισμού, όπως πιστεύουν. Αντιλαμβανόμαστε όλοι τι γίνεται στα επίπεδα θορύβου μετά από λίγο. Είναι προφανές βέβαια. Τώρα πια οι αγορές φωνάζουν. Δεν έχουν κάτι να πουν, φωνάζουν μόνο τιμές, αποδόσεις και υψηλούς όγκους συναλλαγών που καταδεικνύει ότι το ενδιαφέρον για όλα όσα συμβαίνουν σ’ αυτές έχει διαχυθεί σε ολόκληρη την κοινωνία. Συνήθως δεν έχουν τα μέσα για να το κάνουν αυτό και τώρα που μπορούν φωνάζουν όσο γίνεται πιο δυνατά. Διαλαλούν τη δική τους πραμάτεια, ίσως σε λάθος χρόνο σίγουρα όμως σε λάθος κοινό.
Επιστρέφοντας στα ψιθυριστά μηνύματα όμως, αξίζει να σημειώσουμε ότι πολλά χρήσιμα συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν από αυτά. Το πρώτο και το πλέον προφανές είναι το τι προεξοφλούν οι επαγγελματίες επενδυτές. Είτε πουλούν, είτε αγοράζουν τίτλους οι αποφάσεις τους λαμβάνονται με βάση τις εξελίξεις που περιμένουν και τις αναλύσεις που πολυάριθμα τμήματα μελετών σε ολόκληρο τον κόσμο έχουν εκπονήσει. Την περίοδο των ψιθύρων, οι αγορές επισημαίνουν τα επίπεδα κινδύνου και αβεβαιότητας, τις τρέχουσες οικονομικές εξελίξεις, την πολιτική σταθερότητα και το αναμενόμενο οικονομικό κλίμα στη χώρα και την περιοχή για την επόμενη περίοδο. Η εμπειρία από το παρελθόν παρέχει σημαντικά στοιχεία ότι με το να ακούει συστηματικά κάποιος αυτούς τους ψιθύρους, δηλαδή με τη συστηματική παρακολούθηση των αγορών σε όλες τις περιόδους, μπορεί να εκτιμήσει τις εξελίξεις στην οικονομία τους επόμενους δώδεκα έως δεκαοκτώ μήνες. Ένα παράδειγμα των παραπάνω είναι να παρατηρήσει τις εξελίξεις στις αγορές (μετοχών και ομολόγων) της νοτιοανατολικής Ευρώπης πριν από πέντε χρόνια και ταυτόχρονα τις επιδόσεις των οικονομιών της περιοχής δώδεκα μήνες μετά από αυτή την περίοδο. Προφανώς σε κάποιο βαθμό ήταν απλά μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, όμως οι ενδείξεις ήταν εκεί αρκετό χρόνο πριν οι οικονομίες καταβαραθρωθούν και ενόσω οι προβλέψεις ήταν ακόμα θετικές!
Στην Ελλάδα τους τελευταίους πέντε-έξι μήνες, ξεκινώντας δύο εβδομάδες μετά το σχηματισμό της κυβέρνησης συνεργασίας, έχουμε γίνει μάρτυρες αργών και συστηματικών κινήσεων στις αγορές. Τα πιστωτικά περιθώρια μεταξύ των ελληνικών και των γερμανικών κρατικών ομολόγων (Bond spreads) υποχώρησαν κατά 1800 μονάδες (18%) αρκετά κάτω από το επίπεδο που βρέθηκαν όταν πραγματοποιήθηκε η ανταλλαγή των Ελληνικών ομολόγων – γνωστό και ως κούρεμα. Στο χρηματιστήριο Αθηνών οι τιμές των μετοχών έχουν σημειώσει άνοδο κατά 80% από το χαμηλό τους σημείο κατά τη διάρκεια του περασμένου καλοκαιριού. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές οι ελληνικές αγορές κεφαλαίου συνεχίζουν ακόμα να ψιθυρίζουν, αλλά ολοένα και πιο δυνατά. Άλλωστε αυτές οι κινήσεις είναι ήδη αρκετά ελκυστικές για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και είναι ζήτημα χρόνου να αρχίσουν να βρίσκουν το δρόμο τους για το ευρύ κοινό. Άραγε ακούμε τον ήχο των αγορών μας; Τι μας λένε; Η εμπειρία μας δείχνει δυο δρόμους. Πρώτον, την ισχυροποίηση της τρέχουσας τάσης το διάστημα που ακολουθεί. Δεύτερον, η οικονομία της χώρας το επόμενο δωδεκάμηνο θα είναι μάλλον καλύτερη από ότι είναι σήμερα. Οι προφητείες και τα συμπεράσματα δικά σας…
* O Θεόδωρος Ν. Κρίντας είναι Διευθύνων Σύμβουλος, Attica Wealth Management και Αντιπρόεδρος στην Ένωση Θεσμικών Επενδυτών
