Γράφει ο Γεράσιμος Ταυρωπός
Στις αρχές του 20ού αιώνα, είχε ανάψει για τα καλά η συζήτηση για τον ιμπεριαλισμό, την ενοποίηση του κόσμου υπό τη σημαία του καπιταλισμού και τον ανταγωνισμό των μεγάλων παγκόσμιων δυνάμεων (Μ. Βρετανίας, Γερμανίας, Γαλλίας και ΗΠΑ) για το μοίρασμα των αγορών και του κόσμου. Το 1914, το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν ένα αιματηρό ορόσημο σε αυτόν ακριβώς τον ανταγωνισμό. Το 1939 άνοιξε ξανά η “πόρτα του τρελοκομείου”, αυτή τη φορά με ακόμη πιο καταστροφικά αποτελέσματα.
Στην αυγή του 21ου αιώνα, πολλά πράγματα παραμένουν ίδια αλλά και πολλά πράγματα έχουν αλλάξει. Το στοιχείο του ανταγωνισμού και της σύγκρουσης παραμένει, το δε 2014 είναι το έτος που “παράγει” σημαντικά πολεμικά γεγονότα κάθε είδους. Όμως, το αντικείμενο και η μορφή των συγκρούσεων έχουν διαφοροποιηθεί σημαντικά. Ιδού μια πρώτη απαρίθμηση των διαφορών και των νέων δεδομένων, που δίνουν μια ιδέα για το “σκηνικό” των συγκρούσεων όπως αρχίζει να διαγράφεται στις αρχές του 21ου αιώνα:
- Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο ανταγωνισμός διεξαγόταν μεταξύ “ομότιμων” μεγάλων δυνάμεων που βγήκαν από την ιστορική καπιταλιστική “μήτρα” οι οποίες πέρασαν από τα ίδια στάδια καπιταλιστικής ανάπτυξης: βιομηχανική επανάσταση, ελεύθερος ανταγωνισμός, αστικός κοινοβουλευτισμός, αποικιοκρατία κ.λπ. Στις αρχές του 21ου αιώνα, οι παραδοσιακές καπιταλιστικές μεγάλες δυνάμεις συνασπίζονται κατά κύριο λόγο ενάντια σε νέες, ανερχόμενες μεγάλες δυνάμεις (Ρωσία, Κίνα) που προέρχονται από το μετασχηματισμό του καταρρεύσαντος “υπαρκτού σοσιαλισμού” σε πρωτότυπα ιστορικά “υβρίδια” αυταρχικού και ολιγαρχικού νεοκαπιταλισμού. Ταυτόχρονα, αυτά τα “υβρίδια” συμμαχούν στον ανταγωνισμό τους με τις “κλασικές” καπιταλιστικές μεγάλες δυνάμεις με νέες, ανερχόμενες δυνάμεις (Ινδία, Βραζιλία) συγκροτώντας ένα ανταγωνιστικό μπλοκ.
- Αυτός ο ανταγωνισμός παίρνει έτσι τα χαρακτηριστικά του αγώνα της καπιταλιστικής Δύσης ενάντια στην καπιταλιστική Ανατολή. Σε αυτή την αναμέτρηση, από ιστορική άποψη, η Δύση είναι σε υποχώρηση και η Ανατολή σε άνοδο. Όμως, η προδιαγεγραμμένη και δρομολογημένη ανατροπή των παγκόσμιων συσχετισμών υπέρ της Ανατολής στο οικονομικό επίπεδο δεν πρόκειται να “επικυρωθεί” μόνο με οικονομικά μέσα. Για να αποτρέψει την προδιαγεγραμμένη απώλεια των παγκόσμιων πρωτείων, η Δύση θα χρησιμοποιήσει το δυνατό της πλεονέκτημα: τη στρατιωτική και χρηματιστική υπεροπλία. Το “μέτωπο” στην Ουκρανία, η επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα, οι κυρώσεις προς τη Ρωσία κ.λπ., αποδεικνύουν ακριβώς αυτό: την προσπάθεια να ανακοπεί ή αναστραφεί μερ γεωπολιτικά μέσα η προδιαγεγραμμένη για τη Δύση ανατροπή των παγκόσμιων οικονομικών συσχετισμών σε βάρος της. Ωστόσο, ούτε στη Γάζα ούτε στην Ουκρανία επιτεύχτηκαν οι στόχοι που είχαν τρεθεί – αντίθετα τόσο το Ισραήλ όσο και το Κίεβο υπέστησαν ήττες σε αυτή τη φάση της αναμέτρησης. Το γεγονός αυτό φέρνει στην επιφάνεια το μεγάλο δίλημμα: θα συνεχιστεί η τακτική αυτή, με αύξηση του επιπέδου στρατιωτικής εμπλοκής (π.χ. με αποστολή ΝΑΤΟικών δυνάμεων στην Ουκρανία ή με μια νέα επίθεση του Ισραήλ με χρήση ακόμη πιο καταστρεπτικών μέσων;) ή θα η Δύση θα συμβιβαστεί με την ιδέα ότι η χρήυση στρεατιωτικών μέσων δεν αποδίδει σπουδαία πράγματα;
- Η νομιμοποίηση ενός φασιστικού βραχίονα στην κυβέρνηση του Κιέβου αλλά και η εκτεταμένη χρήση πολεμικών μέσων ενάντια σε κατοικημένες περιοχές τόσο στην ανατολική Ουκρανία όσο και στη Γάζα, φθείρουν το όποιο “ηθικό πλεονέκτημα” διεκδικεί η Δύση στον αγώνα της ενάντια στην “αυταρχική και ολιγαρχική” Ανατολή. Αντί να υπερασπίζεται τις δημοκρατικές ιστορικές της αναφορές, η Δύση φαίνεται να ξεπερνάει σε χρήση αυταρχικών και “αντισυμβατικών” μέσων τον Πούτιν. Έτσι, ό,τι κέρδισε η Δύση στον ιδεολογικό της αγώνα με σημαία τη δημοκρατία την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, κινδυνεύει τώρα να το χάσει. Στον παγκόσμιο ανταγωνισμό φαίνεται σαν να παλεύουον και από τις δύο πλευρές “σκοτεινές” δυνάμεις που ούτε θέλουν ούτε μπορούν να σηκώσουν αξιόπιστα τη σημαία της πάλης για τη δημοκρατία.
- Στις αρχές του 20ού αιώνα, είχε ολοκληρωθεί η επέκταση της κυριαρχίας του καπιταλισμού σε όλο τον κόσμο. Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις ήταν για το μοίρασμα και το ξαναμοίρασμα των αγορών και του κόσμου. Στις αρχές του 21ου αιώνα, ένα νέο σημαντικό στοιχείο εμφανίζεται στον παγκόσμιο ανταγωνισμό: η προδιαγεγραμμένη εξάντληση των πόρων. Όχι μόνο των ενεργειακών (όπου ο ανταγωνισμός μαίνεται στην κυριολεξία) αλλά και του νερού και της καλλιεργήσιμης γης. Αυτό το τελευταίο, σε συνάρτηση με τις μεγάλης κλίμακας επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών και την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού σε επίπεδα που επιδεινώνουν το πρόβλημα της εξάντλησης των πόρων, δημιουργεί τους όρους για ανταγωνισμούς και πολεμικές αναμετρήσεις νέου τύπου: μαζική εκκαθάριση πληθυσμών και μακάβρια “λύση” του προβλήματος της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού με μοντέρνες επιδημίες (έιτζ, έμπολα κ.λπ.), πόλεμοι για το νερό, ανταγωνισμοί ή και πόλεμοι για τον έλεγχο καλλιεργήσιμων εκτάσεων κ.λπ. Για παράδειγμα, μιλώντας για τη Συρία, όλοι σκέφτονται πράγματα όπως καθεστώς, τζιχαντιστές, νεκρούς του εμφυλίου πολέμου κ.λπ. Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι μια καταστροφική ξηρασία το 2006 υποχρέωσε 1,5 εκατομμύριο Σύρους σε εσωτερική μετανάστευση με το 1 εκατ. εξ αυτών να εγκαθίσται σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, ότι το 75% των αγροτών της χώρας υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή των καλλιεργειών κ.λπ.
- Αυτός ο κατάλογος των νέων χαρακτηριστικών και δεδομένων θα μπορούσε να μακρύνει πολύ. Διαλέγουμε όμως να τον ολόκληρώσουμε με μία ακόμη χαρακτηριστική διαφορά: Το έθνος-κράτος αποδεικνύει την πλήρη αδυναμία του να “χωρέσει” και να διαχειριστεί αυτά τα προβλήματα. Χρειάζεται μια παγκόσμια ρύθμιση, αλλά ο λυσσαλέος ανταγωνισμός δεν αφήνει κανένα περιθώριο γι’ αυτήν. Το αποτέλεσμα είναι η ρευστοποίηση των εθνών-κρατών στην περιφέρεια των παγκόσμιων αναπτυγμένων πόλων (από την Ουκρανία μέχρι τη Μ. Ανατολή) και, αντίθετα, η τάσεις ισχυροποίησης των μεγάλων “παικτών”.
Μια απειλητική “ρευστοποίηση” απλώνεται σε ολόκληρες περιοχές ενώ οι όροι του παγκόσμιου ανταγωνισμού, των συμμαχιών και των στοιχίσεων εμφανίζονται χαώδεις.
Ο 21ος αιώνας αρχίζει όπως ο προηγούμενος: προδιαγράφοντας ιστορικής κλίμακας παγκόσμιες ανατροπές…
