Στο πλαίσιο της συνεχούς ενημέρωσης του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σχετικά με τον ιό Έμπολα, στο ενημερωτικό δελτίο του Κέντρου, που είναι αφιερωμένο στην ασθένεια, ο αναπληρωτής καθηγητής Μικροβιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Σπύρος Πουρνάρας, καταγράφει μύθους και αλήθειες που αφορούν τον θανατηφόρο ιό.
Μύθος: Όλοι όσοι νοσήσουν από τον ιό Έμπολα πεθαίνουν.
Αλήθεια: Η νόσος από τον ιό Έμπολα έχει πράγματι πολύ υψηλή θνητότητα, ωστόσο δεν πεθαίνουν όλοι οι ασθενείς. Ιστορικά, μαζί με τη σημερινή, έχουν εμφανιστεί 25 επιδημίες και η θνητότητα κυμάνθηκε από 25 ως 90%. Στη σημερινή επιδημία, που είναι η μεγαλύτερη και περιλαμβάνει περισσότερα κρούσματα από όσα είχαν όλες οι προηγούμενες μαζί, η θνητότητα είναι 48%. Η επιβίωση των ασθενών βελτιώνεται, όταν χορηγούνται έγκαιρα υποστηρικτικά μέτρα, όπως ενυδάτωση και συμπτωματική θεραπεία.
Μύθος: Ο ιός Έμπολα μπορεί να αφανίσει εκατομμύρια ανθρώπους.
Αλήθεια: Αν και η πρόσφατη επιδημία από τη νόσο του ιού Έμπολα είναι η μεγαλύτερη από το 1976, οπότε πρωτοεμφανίστηκε ο ιός, η δυναμική εξάπλωσής του δεν είναι τόσο μεγάλη, ώστε να απειλήσει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Πιο συγκεκριμένα, ο αναπαραγωγικός αριθμός (R), δηλαδή ο αριθμός ανθρώπων στους οποίους μεταδίδεται ο ιός από κάθε νοσούντα, είναι 1.81 για την Γουινέα, 1.51 για τη Λιβερία και 1.38 για τη Σιέρρα Λεόνε. Αυτοί οι αριθμοί, αν και ανησυχητικοί, δε θεωρούνται ικανοί να θέσουν σε κίνδυνο την ύπαρξη των αφρικανικών κρατών που έχουν προσβληθεί. Συνοπτικά, αν και η νόσος βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, η μεταδοτικότητά της δε θεωρείται ικανή να προκαλέσει εκατομμύρια θανάτους.
Μύθος: O ιός Έμπολα μεταδίδεται με άγνωστο τρόπο, πιθανόν ακόμη και με τον αέρα.
Αλήθεια: Δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ μέχρι σήμερα να μεταδίδεται με τον αέρα. Η αρχική μετάδοσή του στον άνθρωπο γίνεται κυρίως μέσω άμεσης επαφής με μολυσμένα ζώα, όπως νυχτερίδες ή πιθήκους. Η μετέπειτα μετάδοσή του σε άλλους ανθρώπους δεν είναι μυστηριώδης και γίνεται μόνο μετά από άμεση επαφή με το αίμα ή σωματικές εκκρίσεις ασθενών με συμπτώματα από τη νόσο του ιού, ζωντανών ή νεκρών. Πολύ σοβαρός κίνδυνος μετάδοσης υπάρχει στους εργαζόμενους στους χώρους της υγείας, με τις μεγαλύτερες δευτερογενείς μεταδόσεις του ιού να έχουν παρατηρηθεί στο προσωπικό νοσοκομείων που περιέθαλψαν ασθενείς. Εντός των νοσοκομείων, κίνδυνος μετάδοσης υπάρχει, όταν δε γίνεται ασφαλής χρήση των βελόνων/συρίγγων, δεν αποστειρώνονται επαρκώς τα ιατρικά αντικείμενα και δεν τηρούνται σχολαστικά οι κανόνες υγιεινής.
Μύθος: O ιός Έμπολα μπορεί να μεταδοθεί και από ανθρώπους που ακόμη δεν έχουν εμφανίσει συμπτώματα της νόσου, οπότε η διασπορά της είναι αδύνατο να προληφθεί.
Αλήθεια: Αυτό δεν είναι αληθές, καθώς οι άνθρωποι δεν είναι μολυσματικοί κατά την περίοδο επώασης της νόσου τους. Η νόσος αρχίζει να μεταδίδεται, μόνο όταν οι ασθενείς γίνουν συμπτωματικοί, οπότε ο ιός βρίσκεται στις σωματικές τους εκκρίσεις. Οι ασθενείς μάλιστα παραμένουν μολυσματικοί για όσο διάστημα το αίμα και οι εκκρίσεις τους περιέχουν τον ιό – σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι και επτά εβδομάδες αφού αναρρώσουν. Μάλιστα, άνδρες που επιβιώνουν είναι δυνατόν να μεταδώσουν την ασθένεια σεξουαλικά σχεδόν για δύο μήνες μετά τη θεραπεία τους (μετάδοση με το σπέρμα για 7 εβδομάδες).
Μύθος: Η νόσος από τον ιό Έμπολα έχει ειδικά συμπτώματα.
Αλήθεια: Η νόσος του αιμορραγικού πυρετού δεν έχει χαρακτηριστικά συμπτώματα και είναι δύσκολο να διακριθεί από άλλες λοιμώδεις παθήσεις, όπως η ελονοσία, ο τύφος και η μηνιγγίτιδα. Η περίοδος επώασης από τη μετάδοση του ιού μέχρι την εκδήλωση συμπτωμάτων κυμαίνεται από 2 ως 21 ημέρες. Τα πρώτα συμπτώματα είναι απότομη έναρξη πυρετού, καταβολής, μυϊκών πόνων, πονοκέφαλου και πονόλαιμου. Ακολουθούν έμετοι, διάρροιες, εξανθήματα, συμπτώματα νεφρικής και ηπατικής ανεπάρκειας και σε ορισμένες περιπτώσεις εσωτερική και εξωτερική αιμορραγία, όπως από το στόμα ή τα κόπρανα.
Μύθος: Ο ιός Έμπολα αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την Ευρώπη και την Ελλάδα μέσω της παράνομης εισόδου μεταναστών.
Αλήθεια: Ο κίνδυνος μετάδοσης στην Ευρώπη μέσω της παράνομης μετανάστευσης δεν είναι μεγάλος. Καθώς η μέγιστη χρονική απόσταση από τη μετάδοση του ιού μέχρι την εκδήλωση της νόσου που έχει παρατηρηθεί είναι 21 ημέρες και με δεδομένο ότι η νόσος περιορίζεται στη Δυτική και Κεντρική Αφρική, οι ασθενείς θα έχουν εκδηλώσει τη νόσο κατά τη μακρά διάρκεια της μετακίνησής τους προς την Ευρώπη. Να τονιστεί και πάλι ότι δεν υπάρχουν φορείς της νόσου που τη μεταδίδουν, χωρίς να εμφανίζουν συμπτώματα. Με δεδομένη την ανάγκη ιατρικού ελέγχου των μεταναστών και προσφύγων από την Αφρική, μέχρι στιγμής επικρατεί συγκρατημένη αισιοδοξία ότι δεν επίκειται μετάδοση του ιού στην Ευρώπη.
Μύθος: Είναι πολύ επικίνδυνο να ταξιδεύσει κανείς στις χώρες όπου υπάρχουν κρούσματα του ιού Έμπολα.
Αλήθεια: Ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού Έμπολα σε έναν τουρίστα ή επιχειρηματία είναι χαμηλός, ακόμη κι όταν αυτός έχει επισκεφτεί περιοχές όπου παρατηρούνται πρωτογενή κρούσματα. Αυτό γιατί η μόλυνση προϋποθέτει άμεση επαφή με αίμα ή άλλα σωματικά υγρά μολυσμένων ανθρώπων ή ζώων, ζωντανών ή νεκρών. Αυτές οι επαφές είναι απίθανες για έναν μέσο ταξιδιώτη, ειδικά όταν αυτός έχει στοιχειώδη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να αποφεύγεται οποιαδήποτε σεξουαλική επαφή με κατοίκους περιοχών όπου έχουν εμφανιστεί κρούσματα. Όταν κάποιος επισκέπτεται φίλους ή συγγενείς σε προσβεβλημένες περιοχές, ο κίνδυνος είναι επίσης μικρός, εκτός αν υπάρχει άμεση φυσική επαφή με άτομο που νοσεί ή έχει πεθάνει. Αν συμβεί τέτοια περίπτωση, πρέπει να ενημερωθούν οι υπηρεσίες δημόσιας υγείας, για να προβούν σε έλεγχο των επαφών, ώστε να αποκλειστεί η έκθεση στον ιό Έμπολα ή, σε αντίθετη περίπτωση, να παρακολουθηθεί και να προληφθεί η περαιτέρω μετάδοση του ιού.
Οι εργαζόμενοι στα επαγγέλματα υγείας που ταξιδεύουν, για να προσφέρουν υπηρεσίες σε προσβεβλημένες περιοχές, πρέπει να ακολουθούν αυστηρά τις συστάσεις του ΠΟΥ για τα μέτρα πρόληψης των λοιμώξεων. Κάθε άνθρωπος που διέμεινε σε περιοχές με πρόσφατη εμφάνιση λοιμώξεων από ιό Έμπολα πρέπει να είναι ενήμερος για τις εκδηλώσεις της νόσου και να επισκέπτεται ιατρό στα πρώτα σημάδια νόσου. Τέλος, οι ιατροί που περιθάλπουν ταξιδιώτες που επιστρέφουν από προσβεβλημένες περιοχές θα πρέπει να εξετάζουν την πιθανότητα της νόσου από τον ιό Έμπολα.
Μύθος: Δεν υπάρχει και είναι μάταιη η θεραπεία για τη νόσο από τον ιό Έμπολα
Αλήθεια: Αν και πράγματι δεν υπάρχει ακόμη ειδική θεραπεία, τα έγκαιρα υποστηρικτικά μέτρα βελτιώνουν σημαντικά την επιβίωση και δεν είναι τυχαίο ότι οι αφρικανικές χώρες με τους περισσότερους θανάτους έχουν πολύ σοβαρά προβλήματα στα συστήματα υγείας τους. Βρίσκονται υπό ανάπτυξη ειδικές φαρμακευτικές και ανοσολογικές θεραπείες, όπως και δύο πιθανά εμβόλια, αν και εκτιμάται ότι θα χρειαστεί κάποιο διάστημα για την παρασκευή και διάθεσή τους.
