γράφει ο Βασίλης Νιτσιάκος*
(με αφορμή τη συναυλία ω λέλε στη Βέροια στις 9 Ιουλίου)
Είναι παράδοξο σε μια εποχή που στις επιστήμες αλλά και τις πολιτικές περί πολιτισμού κυριαρχεί η τάση αντικατάστασης του ενικού με πληθυντικό αριθμό, δηλαδή να μιλάμε για πολιτισμούς και όχι για πολιτισμό, αφήνοντας πίσω τις απόψεις περί περίκλειστου, μονολιθικού και ομοιογενούς συστήματος, που χαρακτήριζαν τις εθνοκεντρικές ρητορικές για μια μεγάλη χρονική περίοδο, το υπουργείο πολιτισμού να επιμένει στην ξεπερασμένη διεθνώς αυτή άποψη, προσκολημμένο προφανώς σε μια εθνικιστική προσέγγιση, η οποία δεν αποτυπώνει την πραγματικότητα αλλά την κατασκευάζει.
Αυτή η κατασκευή, δηλαδή η ομογενοποίηση του πολιτισμού σε εθνικό επίπεδο από το κράτος, ωστόσο, είναι το πρώτο σκαλοπάτι για την ισοπέδωση και την τελική υποταγή του πολύμορφου πολιτισμού της χωρας στον προωθούμενο παγκοσμιοποιημένο πολιτισμό. Όπως η συγκρότηση των περιφερειακών ταυτοτήτων σε βάρος των τοπικών αποτέλεσε το εφαλτήριο για την ομογενοποίηση σε εθνική κλίμακα, έτσι και η συγκρότηση ομογενοποιημένων » εθνικών» πολιτισμών γίνεται εφαλτήριο για την ηγεμονία υπερεθνικών και στη συνέχεια παγκοσμιοποιημένων πολιτισμικών συστημάτων.
Η πολυμορφία στους κόλπους ενός έθνους, οι τοπικές, περιφερειακές και εθνοτικές ιδιαιτερότητες και ετερότητες είναι πλούτος και ευλογία. Με τον ίδιο τρόπο που είναι πλούτος και ευλογία η βιοποικιλότητα στη φύση. Η αντιμετώπισή τους σαν κατάρα, σαν επικίνδυνες πραγματικότητες για τη συνοχή του έθνους δεν συνιστούν απλά φοβική στάση αλλά μια αντιμετώπιση αρνητική και καταστροφική της πολυμορφίας, που προκύπτει από συναντήσεις διασταυρώσεις και συνθέσεις στο διάβα της ιστορίας.
Η δε φοβία απέναντι στους όρους » εθνοτικός» και » «εθνοτική ομάδα», που έχουν καθιερωθεί στην επιστήμη αλλά και στο διεθνές πολιτικό πλαίσιο, δείχνουν άγνοια και αδυναμία κατανόησης εννοιολογικών εργαλείων που δεν διευκολύνουν απλά τον διάλογο αλλά αποκαθιστούν παρανοήσεις και λύνουν προβλήματα ακόμα και πολιτικού χαρακτήρα.
Εκτός κι αν κάποιοι κύκλοι κάνουν πως δεν καταλαβαίνουν προκειμένου να σπιλώσουν επιστήμονες που, ακολουθώντας την επιστημονική πραγματικότητα, χρησιμοποιούν αυτούς τους όρους. Είναι προφανώς άλλο πράγμα ο όρος » εθνολογικός» και άλλο ο όρος «εθνοτικός»!
Εν κατακλείδι, αντί του «όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός», προκρίνουμε το » για έναν πολιτισμό των πολιτισμών»
Σε ό,τι αφορά τις τοπικές κοινωνίες, σε επίπεδο πολιτιστικής πολιτικής της τοπικής αυτοδιοίκησης μεγάλο ζητούμενο είναι η τοπική δημιουργία βασισμένη στην έννοια της τοπικότητας και την οικουμενική της διάσταση μακριά από τοπικισμούς και φολκλορισμούς και με αξιοποίηση των εντόπιων θεσμών και δημιουργών. Η κατανάλωση εισαγομένων πολιτιστικών προϊόντων είναι η εύκολη και ενδεχομένως η πιο εντυπωσιακή λύση, ιδιαίτερα εάν πρόκειται για «φίρμες». Ωστόσο αυτή η επιλογή δηλώνει παραίτηση επαρχιωτισμό και, εν τέλει πολιτισμική αιχμαλωσία της περιφέρειας στα όποια κέντρα παραγωγής και εξαγωγής πολιτιστικών προϊόντων.
Το τοπικό, όταν είναι ουσιαστικό είναι οικουμενικό!
*Καθηγητής της Κοινωνικής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Πηγή:https://faretra.info/2022/07/03/oli-i-ellada-enas-politismos-grafei-o-vasilis-nitsiakos/
