Αν κανείς διαβάσει τον τίτλο φευγαλέα, ίσως να μην αντιληφθεί την πραγματική διαφορά μεταξύ των δύο όρων. Πρόκειται για μία οξύμωρη αντίστιξη. Η Παιδεία (humanitas) αφορά τον άνθρωπο και το περιβάλλον του, φυσικό και κοινωνικό.
Κάνουμε, ουσιαστικά, λόγο για την ανθρωπιστική ευρύτερη μόρφωση και την ηθική εξύψωση του πολίτη. Η εξειδίκευση (ή ειδίκευση) από την άλλη μεριά είναι η διαδικασία για την επίτευξη της εκπαίδευσης, η απόκτηση της αγωγής και των συγκεκριμένων γνώσεων σε ένα εργασιακό ή επιστημονικό πεδίο.
Στην σημερινή εποχή η εξειδίκευση τείνει να αποκτήσει πρωτεύοντα ρόλο στο εκπαιδευτικό μας σύστημα και να εξοβελίσει την πραγματική απόκτηση Παιδείας. Όλο και περισσότερο το Σχολείο και το Πανεπιστήμιο ”παράγουν” πολίτες άρτια εξειδικευμένος στο πολλοστημόριο της επιστήμης τους αλλά δίχως ανθρωπιστικό και πνευματικό υπόβαθρο.
Πολίτες, που τελικά αποκτούν τέτοιο βάθος γνώσεων σε τόσο μικρό επιστημονικό εύρος, που γνωρίζουν…τα πάντα για το τίποτε. Ενδεικτικό της τάσεως αυτής είναι η συνεχής μείωση των εξεταζόμενων μαθημάτων με την υπόρρητη δικαιολογία πως κάποια είναι ”περιττά” και πρέπει να θεωρούνται εξ απαλών ονύχων.
Όμως, μία τέτοια πορεία ελλοχεύει πλείστους όσους κινδύνους, τόσο για το άτομο όσο και για την κοινωνία. Ο άνθρωπος γίνει πνευματικώς μονομερής και δίχως ουσιαστικές ελπίδες να ”σταθεί” σε μία συζήτηση για κάτι εκτός του γνωστικού του αντικειμένου. Αποκόπτεται από το τελικό προιόν της εργασίας του και τελικά λόγω της στείρας εξειδίκευσης χάνει την έμπνευση, την φαντασία και την δημιουργικότητα. Πλήττει. Προσέτι, η κοινωνία στερείται πολιτών με κριτική σκέψη και δύναται να καταστεί όμηρος χειραγωγήσεων.
Η ισορροπία κρύβεται, πάντα, κάπου στη μέση. Ναι, ο πολίτης χρειάζεται την εξειδίκευση για να βιοποριστεί αξιοπρεπώς και να απορροφηθεί από την αγορά εργασίας, την τόσο ανταγωνιστική στις μέρες μας, με καλούς όρους.
Από την άλλη, εν τούτοις, χρειάζεται και η Παιδεία, που θα καταστήσει τον άνθρωπο πολύπλευρο, δημιουργικό και ηθικό. Όσο θεωρητικό και να ακούγεται το παραπάνω σχήμα είναι λίαν πρακτικό. Και σε αυτό πρέπει να ενσκήψει το Υπουργείο Παιδείας, εάν θέλει να πραγματώσει μία εκπαιδευτική τομή. Και σε αυτά θα επανέλθουμε με λεπτομέρειες.
*Κλασικού Φιλολόγου και Προέδρου του Ινστιτούτου Πολιτικών Μελετών ”Κέντρο Αστικής Μεταρρύθμισης”
