Ο ηγέτης επί των ημερών του οποίου διαλύθηκε η Σοβιετική Ενωση, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, άφησε χθες την τελευταία του πνοή σε νοσοκομείο της Μόσχας, σε ηλικία 92 ετών. «Ο Μιχαήλ Σεργκέγιεβιτς Γκορμπατσόφ πέθανε απόψε έπειτα από βαριά και μακρά ασθένεια», ανακοίνωσε λίγο μετά τις 11 χθες το βράδυ η Κεντρική Κλινική της Μόσχας.
Ο Γκορμπατσόφ ανήλθε στο αξίωμα του γενικού γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ενωσης το 1985 και σύντομα έθεσε σε εφαρμογή πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για μεγαλύτερη διαφάνεια στη δημόσια ζωή (γκλάσνοστ), καθώς και την αναδιάρθρωση του πολιτικού και του οικονομικού συστήματος (περεστρόικα).
Οι συμφωνίες που υπέγραψε με τον Αμερικανό ομόλογό του, Ρόναλντ Ρέιγκαν, για την απόσυρση των πυρηνικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς χαμήλωσαν τη θερμοκρασία της αντιπαράθεσης μεταξύ των υπερδυνάμεων. Ο Γκορμπατσόφ διέταξε την αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, το 1988-1989.
Καθώς ο άνεμος της αλλαγής σάρωνε τις χώρες του συμφώνου της Βαρσοβίας, ο Γκορμπατσόφ δέχθηκε να αποσύρει τα σοβιετικά στρατεύματα από τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης που εγκατέλειπαν τον υπαρκτό σοσιαλισμό.
Μέσα σε λιγότερο από έξι χρόνια, ο Γκορμπατσόφ άλλαξε τον χάρτη της χώρας του και της Ευρώπης. Παρότι δεν σκόπευε να διαλύσει τη Σοβιετική Ενωση, παρακολούθησε χωρίς να εμποδίσει την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού από τη Βαλτική έως τα Βαλκάνια.
Η διάθεση του Γκορμπατσόφ για ανοικτή και ειλικρινή συζήτηση των σφαλμάτων της Σοβιετικής Ενωσης ήταν δίκοπο μαχαίρι, καθώς από τη μία πλευρά η κομμουνιστική γραφειοκρατία, συναισθανόμενη την απειλή, εξαπέλυε επιθέσεις εναντίον του, ενώ από την άλλη πλευρά οι ανυπόμονοι σύμμαχοί του τον κατέκριναν για έλλειψη τόλμης.
Στη Δύση ο Γκορμπατσόφ αποθεώθηκε, παραλαμβάνοντας το βραβείο Νομπέλ Ειρήνης το 1990. Ομως οι υποσχέσεις για τα οφέλη που θα προέκυπταν από την αλλαγή του οικονομικού μοντέλου δεν έγιναν πράξη και σύντομα το ανέκδοτο που κυκλοφορούσε ήταν ότι ο Γκορμπατσόφ θα μπορούσε να εκλεγεί πρόεδρος σε οποιαδήποτε χώρα εκτός από τη Σοβιετική Ενωση.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Γκορμπατσόφ ήταν ο καταλύτης της αλλαγής, ο ηγέτης που απομάκρυνε τη Σοβιετική Ενωση από το Δόγμα Μπρένζιεφ περί ανάμειξης της Μόσχας στα εσωτερικά των χωρών της ανατολικής Ευρώπης.
Το γεγονός ότι έδωσε το πράσινο φως για την αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων από την Ανατολική Γερμανία, επιτρέποντας τη γερμανική ενοποίηση, σήμανε την αρχή μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφαλείας για την ευρωπαϊκή ήπειρο και, παρότι δεν το είχε συμφωνήσει την εποχή εκείνη, τη μεγάλη διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς. Ο Γκορμπατσόφ θα ενταφιαστεί στο κοιμητήριο Νοβοντεβίτσι, δίπλα στη σύζυγό του Ραΐσα.
