Γράφει ο Δημήτρης Α. Γιαννακόπουλος
Όταν πετυχαίνεις τον εξουσιαστικό σου στόχο και εμφανώς δεν διαθέτεις στρατηγική, τότε σίγουρα πέτυχε το συγκυριακό σου στρατήγημα. Άλλο ασφαλώς το ένα και άλλο το άλλο και νομίζω πως ήρθε η στιγμή να συμβάλλω ώστε ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ να αντιληφθεί την διαφορά και να λύσει την απορία του με την συνδρομή του κοινωνικού κονστρουξιονισμού και των ερευνητικών του αποτελεσμάτων σε ό, τι αφορά στο μάνατζμεντ και στην ανάπτυξη της ηγεσίας (Gagnon, Cunliffe, Linstead, Thomas, Ford, Harding, Learmouth, Sinclair).*
«Αναρωτιόμουν συχνά [δηλώνει στο κανάλι ARTE ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ], αν και όχι αληθινά, αν η κυβέρνηση της Ελλάδας ήταν κυνική. Είναι μεγάλο κατόρθωμα: οι Έλληνες με βάση μια αντιευρωπαϊκή προπαγάνδα απέρριψαν μια συμφωνία και ένα μήνα αργότερα η ελληνική κυβέρνηση να φέρνει ένα κείμενο πολύ πιο σκληρό απ’ αυτό που απέρριψε ο ελληνικός λαός. Είναι ένα πραγματικό κατόρθωμα… Ποτέ δεν κατάλαβα την στρατηγική της Ελλάδας. Πιστεύω ειλικρινά μετά απ’ όσα ζήσαμε ότι η Ελλάδα δεν είχε πραγματική στρατηγική», συμπεραίνει ο κ. Γιούνκερ και… κατόπιν εορτής έρχεται να με συναντήσει.
Αυτά σημείωνα από την αρχή, ενώ έδειχνα προς την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής που θα αντιμετώπιζε το ελληνικό ζήτημα της ευρωζώνης στο πλαίσιο ενός εναλλακτικού δρόμου επίλυσης, ο οποίος θα θεσμοθετείτο από μια άλλης, εντελώς διαφορετικής, εναλλακτικής μεθοδολογίας μνημόνιο, χωρίς αντιδημοκρατικές και αντικοινωνικές πρακτικές και ασφαλώς με βιοοικονομικούς όρους βιωσιμότητας της ανάπτυξης που θα ακολουθούσε τα 6 χρόνια ύφεσης. Το θέμα, ωστόσο, σήμερα δεν είναι αυτή καθ’ εαυτή η εναλλακτική στρατηγική που υπερασπίστηκα, ούτε η μεταδιήγηση Γιούνκερ, η οποία έρχεται σήμερα να «δικαιώσει» την ανησυχία μου ως προς την έλλειψη στρατηγικής από την κυβέρνηση Τσίπρα, αλλά γιατί, αντί στρατηγικής η κυβερνητική ομάδα Τσίπρα επέλεξε ένα στρατήγημα του ηγετικού μάνατζμεντ (: στρατήγημα ηγεμονισμού) και ποιο ήταν/είναι αυτό.
Ο Αλέξης Τσίπρας αντί να δομήσει την ηγετική του ταυτότητα εκθέτοντας και ερευνώντας την εμπλοκή της ηγεσίας του με τα κυρίαρχα αφηγήματα της ΕΕ και της ευρωζώνης (: πραγματισμός για την εκπόνηση εναλλακτικής στρατηγικής) επιχείρησε να διαφύγει και να υπερβεί με εθνολαϊκιστικό τρόπο το αντικειμενικό πρόβλημα στη σχέση του με τους υπόλοιπους ηγέτες της ΕΕ, μέσω μιας συνθηματολογικού χαρακτήρα εναλλακτικής αφήγησης, η οποία αγνοούσε σχέσεις, καταστάσεις (προηγούμενες δανειακές συμβάσεις, μνημόνια και θεσμούς του ατομικού μηχανισμού προσαρμογής) και τάξεις πραγμάτων, όπως και διαμόρφωσης του καθεστώτος χρέους στην ΕΕ, σαν να επρόκειτο για ηγέτη του ΚΚΕ, το οποίο ωστόσο δηλώνει πως δεν σκοπεύει να κυβερνήσει στο καπιταλισμό!
Άρα, έτσι η κυβερνητική ομάδα του κ. Τσίπρα εμφανιζόταν ανίκανη να αμφισβητήσει με στρατηγικό τρόπο το αφήγημα και την πρακτική της Τρόικας, αλλά επαρκής στο να ακολουθήσει τον ίδιο μηχανιστικό τρόπο προσέγγισης της Τρόικας (: the mechanistic type of competency approach) που είχαν υιοθετήσει όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις (κεντροαριστεροί και κεντροδεξιοί) της κρίσης σε ό, τι αφορά στην εθνική οικονομία, την παραγωγή και το κοινωνικό μοντέλο!
Μια τέτοια προσέγγιση από την «πρώτη φορά αριστερά» στην κυβέρνηση κατέληγε φυσιολογικώς να απορρίπτει από την αρχή οποιαδήποτε μορφή στρατηγικής που θα προσέφερε έναν σημαντικό βαθμό χειραφέτησης από την Τρόικα και ασφαλώς το Βερολίνο – πράγμα που ήταν το ζητούμενο – και να αναλώνει πολύτιμες πολιτικές δυνάμεις σε μια αφήγηση απελευθέρωσης από τα δεσμά της ευρωζώνης, ενώ ταυτόχρονα δαιμονοποιούσε το Grexit.
Κάπως έτσι άρχισε να εμπεδώνεται ως στρατήγημα διαφυγής από το εναλλακτικό αφήγημα που έφερε τον Αλέξη Τσίπρα στην κυβερνητική εξουσία, ένα ψευδο-«zero-sum game» με την Τρόικα, το οποίο για να επιτύχει προϋπέθετε την εναρμονισμένη συνδρομή τριών αφηγήσεων: 1) αυτογνωσία δια του «ρεαλισμού», 2) δεν υπάρχει εναλλακτική και 3) ηρωικές ιστορίες (hero stories) με πρωταγωνιστή τον Αλέξη Τσίπρα στις Βρυξέλλες και αλλού!
Εν τέλει το στρατήγημα Τσίπρα – το οποίο δεν μοιάζει να αντιλαμβάνεται ο κ. Γιούνκερ – αφορούσε στην ανάπτυξη της ηγεσίας του στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας, διαμορφώνοντας μια ταυτότητα σε αντίθεση με το αφήγημα της εναλλακτικής ηγεμονίας που τον έφερε αρχικά στην εξουσία. Δια του «δεν υπάρχει άλλη επιλογή», η ομάδα που κυβερνά την Ελλάδα κατασκευάζει μια πραγματικότητα μέσω της οποίας ο κάθε πολίτης δομεί την κοινωνική του εμπειρία και άρα αντιλαμβάνεται τις νομοθετικές και διοικητικές παρεμβάσεις της κυβέρνησης στο πλαίσιο των κυρίαρχων discourses (: ways of seeing, thinking and speaking) των Βρυξελλών – τις οποίες εκφράζει και κ. Ολάντ κατά την επίσκεψη του στην Αθήνα, χωρίς να διαφέρει ασφαλώς από την κ. Μέρκελ! Και όμως, το καθεστώς που διακυβερνά στην Ελλάδα αναζητεί εναγωνίως να βρει διαφορές! Υπάρχουν στον τόνο και ίσως κάποιες επουσιώδεις στο ύφος, αλλά όχι στις discourses που ορίζουν την σημερινή διάσταση του ελληνικού ζητήματος και τις τάξεις πραγμάτων που οριοθετούν την πολιτική στη χώρα μας.
Θέλω να είμαι σαφής: Το στρατήγημα, αντί στρατηγικής, του Αλέξη Τσίπρα προϋπέθετε μια αντιληπτική κουλτούρα από τον ίδιο σύμφωνα με την οποία η διαπραγμάτευση με τους εταίρους-δανειστές της Ελλάδας και γενικότερα η διαπραγμάτευση της αναφερόμενης ταυτότητας του ως Έλλην Ηγέτης στις διεθνείς πολιτικές, βασιζόταν στην (ανα)παράσταση μιας πρόσκλησης (του) για αποπλάνηση στο όνειρο ενός ηρωικού ηγέτη που μάχεται για αναγνώριση και ισχύ στο πλαίσιο μιας αδελφότητας: εκείνης των ηγετών της ΕΕ! «Α brotherhood of confidential insights with language, acronyms, retreats and rituals», όπως θα έλεγε ο Sinclair!
Και πώς θα επιτύγχανε αυτό ο Αλέξης Τσίπρας για να ενδυναμώσει την ταυτότητά του και να την αξιοποιήσει κατόπιν στο εσωτερικό για να επιβάλλει πολιτικές, προφανώς αντίθετες με τις διακηρυγμένες/αναθεωρημένες θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ; Μέσω τακτικών κινήσεων χειραφέτησης από τον εναλλακτικό ηγεμονισμό, μέσω του οποίου εμφανίστηκε και προβλήθηκε διεθνώς ως ριζοσπάστης αριστερός. Αυτές οι τακτικές που περιείχαν και το δημοψήφισμα και τις εκλογές μεταξύ κάμποσων άλλων, συναποτελούσαν τις πρακτικές του στρατηγήματος που εντυπωσιάζει από τα αποτελέσματά του τον κύριο Γιούνκερ! Ήταν πράγματι ένα επιτυχές στρατήγημα, μόνον που αφορούσε σε μια χώρα νεκρωμένη πολιτικώς και αποχαυνωμένη πολιτισμικώς… άρα ήταν σαν να «κλέβει εκκλησία» για να δομήσει συγκυριακά πολιτική νομιμοποίηση!
Μην βιάζεστε, λοιπόν, να πείτε κάποιοι φίλοι αναγνώστες, πως απέτυχε η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Αριστεράς για δομική ανανέωση και αναθεώρηση της σοσιαλ-δημοκρατίας στον ευρωπαϊκό χώρο! Μην βιάζεστε να «συνταχθείτε» μάλλον υποσυνειδήτως με το στρατήγημα Τσίπρα για να δικαιολογήσετε το δεξιό ή αριστεριστικό ή λενινιστικό πολιτικό σας αδιέξοδο! Αφήστε τα κόλπα τακτικισμού και τους αφορισμούς στην ριζοσπαστικοποίηση των δημοκρατικών θεσμών, η οποία θέτει σε νέα βάση το σοσιαλιστικό και ταυτόχρονα δημοκρατικό αίτημα στην Ευρώπη και την χώρα μας και μιλήστε με πραγματιστικούς όρους στρατηγικής! Αυτό είναι το έντιμο, τα υπόλοιπα είναι παπατζίδικα τεχνάσματα. Τουλάχιστον το στρατήγημα-Τσίπρα που βασιζόταν στο ««εδώ παπάς, εκεί παπάς, που είναι ο παπάς;» είχε και Παπά και Πάπα!
* Gagnon, S. (2008). Compelling identity: Selves and insecurity in global, corporate management development.
Cunliffe, A. L. (2009). The philosopher leader: On relationalism, ethics and reflexivity— A critical perspective to teaching leadership.
Cunliffe, A. L., & Linstead, S. A. (2009). Introduction: Teaching from critical perspectives.
Thomas, R., & Davies, A. (2005). Theorizing the micro-politics of resistance: New public management and managerial identities in the UK public services.
Ford, J., Harding, N., & Learmouth, M. (2008) Leadership as identity: Constructions and deconstructions.
Ford, J., & Harding, N. (2008). Move over management: We are all leaders now.
Sinclair, A. (2009). Seducing leadership: Stories of leadership development. Gender, Work & Organization.
