Τους τελευταίους μήνες, η Ευρώπη έχει υιοθετήσει μια στρατηγική ήπιας αντιπαράθεσης για την καταπολέμηση της Τουρκίας στη Μεσόγειο, ενώ προσπαθεί να μην αποξενώσει έναν σύμμαχο του ΝΑΤΟ με αυξανόμενη επιρροή στη Λιβύη, όπου οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι απελπισμένοι να θέσουν τέρμα σε έναν αποσταθεροποιητικό εμφύλιο πόλεμο . Ήρθε η ώρα για την ΕΕ να σταματήσει να προσπαθεί να εφαρμόσει και τους δύο τρόπους και να επαναφέρει τη σχέση με την Τουρκία, οικοδομώντας μια εταιρική σχέση με βάση τη συνεργασία βάσει κανόνων.
Δεδομένου ότι η ΕΕ θεωρεί παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου από την Άγκυρα, το μπλοκ έπρεπε να ανταποκριθεί στις παραβιάσεις της Τουρκίας στον ελληνικό εναέριο χώρο και στα χωρικά ύδατα και στις σεισμικές έρευνες και γεωτρήσεις στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της Κύπρου. Η τελευταία επανάληψη αυτού του κλιμακούμενου κύκλου πραγματοποιήθηκε την Τρίτη, όταν μια τουρκική ανακοίνωση για νέες σεισμικές έρευνες κοντά σε ένα ελληνικό νησί πραγματοποιήθηκε με προειδοποιήσεις από την Ελλάδα και τη Γερμανία.
Με δύο κατευθύνσεις, η ΕΕ επιδίωξε να βρει ένα μέσο. Τον Νοέμβριο του περασμένου έτους, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε ένα πλαίσιο περιοριστικών μέτρων ως απάντηση στις δραστηριότητες γεώτρησης της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο, δημιουργώντας τη δυνατότητα επιβολής ταξιδιωτικών απαγορεύσεων και επιβολής παγώματος των περιουσιακών στοιχείων σε άτομα ή οντότητες που είναι υπεύθυνα ή εμπλέκονται σε τέτοιες δραστηριότητες.
Επιπλέον, η ΕΕ ανέστειλε τις διαπραγματεύσεις για μια Συνολική Συμφωνία Αεροπορικών Μεταφορών και ανέβαλε εκ των προτέρων το Συμβούλιο Σύνδεσης ΕΕ-Τουρκίας και τους Διαλόγους Υψηλού Επιπέδου ΕΕ-Τουρκίας. Επίσης, μείωσε την προενταξιακή βοήθεια της Τουρκίας και κάλεσε την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να επανεξετάσει τις δανειοδοτικές της δραστηριότητες στη χώρα.
Συγχρόνως, είναι λίγο συγκεκαλυμμένο ότι η αντιπαράθεση της ΕΕ έναντι της Τουρκίας ήταν ήπια συνολικά.
Η ΕΕ δεν προχώρησε στην επιβολή κυρώσεων στην Άγκυρα και είναι απίθανο να το πράξει στο μέλλον. Όταν η Επιχείρηση Irini εντόπισε ένα φορτηγό πλοίο με σημαία της Τανζανίας, ύποπτο για μεταφορά τουρκικών όπλων στη Λιβύη, το πλοίο τελικά απελευθερώθηκε. Και όταν ένα παρόμοιο περιστατικό επαναλήφθηκε με την Επιχείρηση Sea Guardian του ΝΑΤΟ, ολόκληρη η υπόθεση κατέληξε σε μια πολύ ρητορική ακμή – συμπεριλαμβανομένων σκληρών λέξεων από τον Γάλλο Πρόεδρο Εμμανουήλ Μακρόν – και πολύτιμη μικρή δράση.
Αυτή η προσέγγιση δεν λειτουργεί απλώς: δεν είναι αρκετά αποφασιστική για να αποτρέψει την Τουρκία (και δεν είναι καν σαφές ότι πιο αποφασιστική δράση θα αντιστρέψει τη μακροχρόνια θέση της χώρας στο Αιγαίο και την Κύπρο). Αντίθετα, η ήπια αντιπαράθεση της Ευρώπης οδήγησε στη σταδιακή εξάτμιση όλων των γραμμών πολιτικής εντός των οποίων η ΕΕ μπορεί να προκαλέσει αλλαγή συμπεριφοράς στην Άγκυρα. Έχει επιδεινώσει την ήδη τεταμένη σχέση ΕΕ-Τουρκίας, οδήγησε μια ανεξίτηλη σφήνα στο ΝΑΤΟ και ώθησε την Άγκυρα στην κυνική αγκαλιά της Μόσχας.
Πράγματι, η προσέγγιση της Ευρώπης στην Τουρκία ήταν το μάννα από τον παράδεισο για τον Πούτιν, ειδικά όταν πρόκειται για τη Λιβύη. Ο εμφύλιος πόλεμος στη Λιβύη κινδυνεύει να αποτελέσει μια ακόμη ημι-παγωμένη σύγκρουση. Η παρέμβαση της Τουρκίας στη χώρα ξεπέρασε τη ζώνη άνεσης της ΕΕ, καθώς συνέβαλε στην περαιτέρω στρατιωτικοποίηση της σύγκρουσης. Ωστόσο, επέτρεψε επίσης στην αναγνωρισμένη από το Ηνωμένο Βασίλειο κυβέρνηση να σπρώξει πίσω ενάντια στην επίθεση του πολέμου Khalifa Haftar στην πρωτεύουσα.
Αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στον κατάλογο των συγκρούσεων στην Ανατολική Ευρώπη και τον Καύκασο για να δούμε όχι μόνο πόσο εύκολα μπορεί να οδηγήσει η κατάπαυση του πυρός σε σιγοβράζουσες συγκρούσεις, αλλά και πώς μια τέτοια επίμονη αναταραχή είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ευρώπη πρέπει να στραφεί από μια στρατηγική ήπιας αντιπαράθεσης για να δημιουργήσει μια διεκδικητική, βασιζόμενη σε κανόνες, σχέση με την Τουρκία. Αυτοί οι δύο στόχοι μπορεί να φαίνονται αντιφατικοί, αλλά στην πράξη δεν είναι. Μια ανατολική Μεσόγειος στην οποία η Τουρκία δεν απολαμβάνει ένα κομμάτι της πίτας είναι απλώς ασυμβίβαστη με τη σταθεροποίηση της Λιβύης. Δεδομένης της πολιτικής γεωγραφίας της περιοχής, η Άγκυρα θα χρειαζόταν πάντα έναν φίλο στην Τρίπολη για να σπάσει τον αποκλειστικό κύκλο που έχει χτιστεί γύρω της.
Όσο πιο γρήγορα το καταφέρουν αυτό οι Ευρωπαίοι, τόσο το καλύτερο. Οι προϋποθέσεις για μια τέτοια επαναφορά ήταν γνωστές εδώ και αρκετό καιρό: Θα περιλαμβάνει την προώθηση μιας εκσυγχρονισμένης τελωνειακής ένωσης, η οποία θα αποτελούσε όφελος για την Τουρκία και για την ΕΕ, χρησιμοποιώντας αυτήν την ανανεωμένη συμβατική βάση για τη δημιουργία διαρθρωτικής συνεργασίας στους τομείς της ενέργεια, ασφάλεια και μετανάστευση.
Ήρθε η ώρα για την ΕΕ – μέσω του Παρισιού, της Αθήνας και της Λευκωσίας – να επιλέξει μια στροφή στην στρατηγική της και να αρχίσει να αντιμετωπίζει την Τουρκία ως εταίρο, και όχι αντίπαλο.
Politico: EU can’t have it both ways with Turkey
Απόδοση: Γιάννης Κουτρουμπής
