Το Τόκιο είναι πλέον αποφασισμένο να αναγνωριστεί ως σημαντικό μέρος της διατλαντικής και ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας.
Του Alexander Görlach
Η τροχιά της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας της Ιαπωνίας βρίσκεται μακριά από την ανατολική Ευρώπη, με το Τόκιο να απέχει περίπου 8.200 χιλιόμετρα από το Κίεβο. Και όμως, η Ιαπωνία έχει υποστηρίξει την Ουκρανία από τότε που δέχθηκε επίθεση από τη Ρωσία πριν από δύο και πλέον χρόνια. Στα μέσα Ιουνίου του τρέχοντος έτους, το Τόκιο υποσχέθηκε την υποστήριξή του ακόμη πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο μιας δεκαετούς συμφωνίας ασφαλείας ύψους 4,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που υπέγραψαν ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Φούμιο Κισίντα και ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο περιθώριο της G7.
Αλλά πέρα από τη βοήθεια προς την Ουκρανία, η Ιαπωνία είναι πλέον αποφασισμένη να αναγνωριστεί ως σημαντικό μέρος της διατλαντικής και ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας. Το παράδειγμα που το καταδεικνύει καλύτερα αυτό είναι ίσως η επίσκεψη του Κισίντα στο Κίεβο τον Μάρτιο του 2023, με την παρουσία του Ιάπωνα ηγέτη να έχει ως στόχο να σηματοδοτήσει -τόσο στη Μόσχα όσο και στον κύριο εταίρο της, την Κίνα- ότι η χώρα του θα εγκαταλείψει την ουδέτερη στάση που υιοθέτησε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από τη σκοπιά του Τόκιο, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει θέσει υπό αμφισβήτηση την αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ασίας. Ως αποτέλεσμα, δεν είναι μόνο η Ιαπωνία αλλά και χώρες όπως η Νότια Κορέα, η Ταϊβάν και οι Φιλιππίνες που ενισχύουν τις συμμαχίες τους μεταξύ τους και με τις Η.Π.Α. Και σε αντάλλαγμα για τη δέσμευσή του στην Ευρώπη, το Τόκιο θέλει τώρα την υποστήριξη του ελεύθερου κόσμου σε περίπτωση κινεζικής επίθεσης στη δημοκρατική Ταϊβάν.
Ως έχει, ο Πούτιν υποστηρίζει τον ομόλογό του στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ, στην πεποίθηση ότι η Ταϊβάν είναι μέρος της Κίνας και, αν χρειαστεί, πρέπει να «επανενωθεί» με τη μητέρα πατρίδα με τη βία των όπλων. Επιπλέον, σε αντίθεση με τους προκατόχους του, ο Σι έχει καταστήσει σαφές ότι θέλει να επιλύσει το «ζήτημα της Ταϊβάν» κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του και να θέσει το νησί υπό τον έλεγχό του.
Η Ιαπωνία, από την πλευρά της, είναι στενός σύμμαχος της μικρής νησιωτικής χώρας. Αν και η Ιαπωνική Αυτοκρατορία πήρε τον έλεγχο της Ταϊβάν και την αποίκισε, η αποικιακή δύναμη εκεί ενήργησε διαφορετικά από ό,τι στη Νότια Κορέα και την Κίνα, όπου διέπραξε φρικτά εγκλήματα. Δεδομένου ότι η μεταπολεμική Ιαπωνία δεν πήρε σαφείς αποστάσεις από αυτά τα ρατσιστικά εγκλήματα, οι σχέσεις με τη Σεούλ και το Πεκίνο παραμένουν τεταμένες. Ωστόσο, στην Ταϊβάν, όπου οι ντόπιοι δεν κατέληξαν να σκοτώνονται μαζικά, οι άνθρωποι σήμερα μιλούν με θερμά λόγια για την Ιαπωνία.
Επιπλέον, δεν υπάρχει σενάριο πολέμου στο οποίο η Ιαπωνία δεν θα επηρεαζόταν από την επιθετικότητα της Κίνας κατά της Ταϊβάν. Όχι μόνο βρίσκεται πολύ κοντά στο νησιωτικό κράτος, αλλά υπάρχουν επίσης περίπου 54.000 Αμερικανοί στρατιώτες που σταθμεύουν στην Ιαπωνία, πολλοί από αυτούς στο νησί Οκινάουα. Και η Ουάσινγκτον έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι θα υποστηρίξει στρατιωτικά την Ταϊβάν σε περίπτωση επίθεσης του Σι. Επιπλέον, το ήμισυ της παγκόσμιας κυκλοφορίας εμπορευματοκιβωτίων διακινείται στο Στενό της Ταϊβάν – τη θαλάσσια οδό που χωρίζει την Ταϊβάν από την Κίνα.
Έτσι, η Ιαπωνία καλεί τώρα την Ευρώπη, και όχι μόνο για τα δικά της συμφέροντα, να προετοιμαστεί για μια πιθανή σύγκρουση.
Φυσικά, μια τέτοια σύγκρουση δεν θα πρέπει απαραίτητα να έχει τη μορφή στρατιωτικής επίθεσης από το Πεκίνο. Εάν η Κίνα εμπόδιζε τη διακίνηση αγαθών από και προς την Ταϊβάν με ναυτικό αποκλεισμό, για παράδειγμα, αυτό θα είχε αντίκτυπο στην παγκόσμια οικονομία. Θα διέκοπτε επίσης την παραγωγή σημαντικών ημιαγωγών στην Ταϊβάν, καθώς το νησιωτικό κράτος διαθέτει ενεργειακά αποθέματα μόλις δύο εβδομάδων. Επηρεάζοντας την παραγωγή αυτοκινήτων, ψυγείων, κινητών τηλεφώνων και στρατιωτικών ειδών, αυτό θα είχε άμεσες αρνητικές συνέπειες και για την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Μπροστά σε αυτή την απειλή, η Ιαπωνία δεν κοιτάζει όμως μόνο προς την Ευρώπη. Προσπαθεί επίσης να τοποθετηθεί σε περιφερειακούς αστερισμούς. Στο πρόσφατο παρελθόν, η Ιαπωνία έχει πραγματοποιήσει τριμερείς συναντήσεις με την Κορέα και τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη μία πλευρά και την Κορέα και την Κίνα από την άλλη. Αποτελεί επίσης μέρος της Τετράδας, μιας πρωτοβουλίας ασφάλειας στον Ινδο-Ειρηνικό μαζί με την Ινδία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Αυστραλία.
Επιπλέον, το Τόκιο διατηρεί έναν «θαλάσσιο διάλογο» με τη Μανίλα, καθώς οι Φιλιππίνες βρίσκονται υπό συνεχή απειλή από την Κίνα, με το Πεκίνο να θέλει να ελέγξει τμήματα της Δυτικής Φιλιππινέζικης Θάλασσας. Ως άμεσος γείτονας της Ταϊβάν, η Μανίλα φοβάται ότι μια επίθεση του κινεζικού στρατού στο μικρό νησί θα μπορούσε να πυροδοτήσει και αυτή μια πυρκαγιά.
Αυτές οι «μίνι πλάγιες» – δηλαδή οι χαλαρές συμμαχίες μεταξύ κρατών που βασίζονται σε οξυμένα κοινά συμφέροντα είναι η νέα μορφή στην Ανατολική Ασία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες προσαρμόζονται επίσης σε αυτή τη νέα προσέγγιση, καθώς υπόσχεται ευελιξία σε μια εποχή που η Ρωσία και η Κίνα θα μπορούσαν να τορπιλίσουν μια κοινή παγκόσμια προσέγγιση όποτε ήθελαν με το δικαίωμα βέτο τους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Η Ουάσινγκτον φαίνεται επίσης να έχει συνειδητοποιήσει ότι η συνεργασία όχι μόνο θα είναι το κλειδί στον 21ο αιώνα, αλλά και ότι οι τοπικοί φορείς μπορεί να είναι σε καλύτερη θέση να περιορίσουν και να αποτρέψουν με επιτυχία μια περιφερειακή απειλή. Δεν υπάρχει, λοιπόν, σχεδόν καμία χώρα στην Ασία όπου ο αμερικανικός στρατός δεν έχει προσφέρει εκπαίδευση ασφαλείας ή άλλες υπηρεσίες στους εταίρους του τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, η κοινή χρήση στρατιωτικής τεχνολογίας -όπως στο σύμφωνο AUKUS με την Αυστραλία και το Ηνωμένο Βασίλειο- αποδεικνύει την προθυμία της Αμερικής να ακολουθήσει αυτή τη νέα μίνι-διμερή προσέγγιση.
Αυτό θα μπορούσε επίσης να υποδείξει την πορεία που επιδιώκει να ακολουθήσει η Ουάσινγκτον με τους εταίρους της στην Ευρώπη. Και αν αυτό ισχύει, η Ευρώπη θα πρέπει πράγματι να προετοιμαστεί για τη δημιουργία μιας ισχυρότερης περιφερειακής δύναμης με δυνατότητες αυτοάμυνας, ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει τον Λευκό Οίκο τον Νοέμβριο.
Η Ιαπωνία είναι πλέον έτοιμη να αναλάβει εξέχοντα ρόλο σε αυτό το νέο μίγμα ασφάλειας. Το πρώτο βήμα για το Τόκιο θα είναι να οικοδομήσει εμπιστοσύνη με τους γείτονες, και αν αυτό πετύχει, ένα «ασιατικό ΝΑΤΟ» θα μπορούσε κάλλιστα να προκύψει από αυτές τις μίνι πλευρές – αν και πιθανότατα θα μοιάζει πολύ διαφορετικό από το αντίστοιχο διατλαντικό. Οι Ευρωπαίοι εταίροι, από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να αρχίσουν να προσανατολίζουν τα μάτια τους στην Άπω Ανατολή και να πάρουν τη δέσμευση της Ιαπωνίας στην Ουκρανία ως έμπνευση για την πιθανή δέσμευσή τους στη δημοκρατική Ταϊβάν.
