Ενώ το Πεκίνο και η Μόσχα εργάζονται για την εδραίωση στρατηγικών ερεισμάτων στην περιοχή για περισσότερο από μια δεκαετία, η Ουάσινγκτον και οι Βρυξέλλες μόλις τώρα συνειδητοποιούν τον κίνδυνο.
Της Liselotte Odgaard
Καθώς ο άξονας Ρωσίας-Κίνας ευθυγραμμίζεται περαιτέρω εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους στο ΝΑΤΟ, ο αγώνας ισχύος έχει επεκταθεί σε ένα νέο, προηγουμένως αποκλεισμένο από τους πάγους σύνορο: την Αρκτική.
Όταν αμερικανικά μαχητικά αναχαίτισαν δύο ρωσικά και δύο κινεζικά βομβαρδιστικά στη ζώνη αναγνώρισης αεράμυνας (ADIZ) των Ηνωμένων Πολιτειών πάνω από την Αλάσκα τον Ιούλιο, η πρωτοφανής αυτή κίνηση υπογράμμισε αυτή την όλο και πιο διεκδικητική και επεκτατική συνεργασία. Και ενώ το Πεκίνο και η Μόσχα εργάζονται για την εδραίωση στρατηγικών ερεισμάτων στην περιοχή για περισσότερο από μια δεκαετία, η Ουάσινγκτον και οι Βρυξέλλες μόλις τώρα αφυπνίζονται για την απειλή. Ο χρόνος περνάει και η Δύση βρίσκεται σε λεπτό πάγο.
Το πόσο σημαντική είναι η Αρκτική για τη Ρωσία όσον αφορά τη διατήρηση της απειλητικής πυρηνικής της στάσης απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Σε μια πυρηνική ανταλλαγή, η Μόσχα πιθανότατα θα εκτόξευε βαλλιστικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς – από βάσεις υποβρυχίων βαλλιστικών πυραύλων κοντά στη χερσόνησο Κόλα – μέσω του ελάχιστα ελεγμένου εναέριου χώρου πάνω από τη Γροιλανδία. Και εμποδισμένες από τη χαμηλή ορατότητα στην Αρκτική, οι αμερικανικές δυνάμεις θα ήταν ελάχιστα προετοιμασμένες να εντοπίσουν και να αντιμετωπίσουν το πλήγμα.
Η Ρωσία έχει δημιουργήσει αυτή την αρκτική δύναμη από την εισβολή της στην Κριμαία το 2014. Στις προσπάθειές της, το λιώσιμο των θαλάσσιων πάγων έχει παρουσιάσει τόσο ευκαιρίες όσο και προκλήσεις για τη χώρα. Από τη μία πλευρά, η οικονομική σημασία της ρωσικής ακτογραμμής της Αρκτικής αυξάνεται λόγω της εμπορευματοποίησής της ως εφικτής ναυτιλιακής οδού, επιτρέποντας στη Μόσχα να επωφεληθεί από την παροχή σύντομων ναυτιλιακών διαδρομών για εμπορικά πλοία που μεταφέρουν φορτίο μεταξύ Ασίας και Ευρώπης. Ωστόσο, η μεγαλύτερη κίνηση σημαίνει επίσης ότι απειλείται πλέον ο έλεγχος της Ρωσίας επί της τεράστιας αρκτικής ακτογραμμής της – που εκτείνεται από τη Θάλασσα του Μπάρεντς στα δυτικά έως τον Βερίγγειο Πορθμό στα ανατολικά.
Έτσι, χρησιμοποιώντας ένα πυκνό δίκτυο αεράμυνας, αεροπορίας και χερσαίων δυνάμεων στις βάσεις του Βόρειου Στόλου της, η Ρωσία έχει επικεντρωθεί στο κλείσιμο της πρόσβασης στη χερσόνησο Κόλα στη Θάλασσα του Μπάρεντς για να προστατεύσει τη στρατηγική δύναμη των υποβρυχίων της και να διατηρήσει την πρόσβαση του στόλου όλο το χρόνο στον Ατλαντικό. Έχει επίσης επενδύσει σημαντικά στην τεχνολογία πυραύλων ακριβείας για να απειλεί απομακρυσμένους στόχους και να επιτυγχάνει άρνηση της θάλασσας χωρίς να χρειάζεται να αναπτύξει παραδοσιακές ναυτικές ή αεροπορικές δυνάμεις.
Επιπλέον, προκειμένου να διατηρήσει και να λειτουργήσει μια στρατηγική δύναμη υποβρυχίων κοντά στην Αλάσκα χωρίς να βασίζεται στις επισκευαστικές εγκαταστάσεις του Βόρειου Στόλου στην άλλη άκρη της Ευρασίας, η Ρωσία έχει κατασκευάσει νέες σκληρές καταφύγια υποβρυχίων και εγκαταστάσεις επισκευής και συντήρησης νότια του Βερίγγειου Πορθμού κοντά στο Βλαδιβοστόκ.
Εν μέσω όλων αυτών, ως περαιτέρω απόδειξη της «χωρίς όρια» εταιρικής σχέσης της με τη Ρωσία, η Κίνα αναπτύσσει επίσης τις δυνατότητες διπλής χρήσης της Αρκτικής, ενισχύοντας την ικανότητα της Ρωσίας να απειλεί τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ, ενώ αποσπά την προσοχή από τον Ινδο-Ειρηνικό. Έχει επίσης αυξήσει την περιφερειακή πολιτική και στρατιωτική συνεργασία της με τη Μόσχα, συνδέοντας τον πολικό δρόμο του μεταξιού με τη ρωσική Αρκτική, επενδύοντας σε υποδομές.
Όπως έχει η κατάσταση, οι πολικοί δορυφόροι της Κίνας, τα μη επανδρωμένα υποβρύχια οχήματα και τα ερευνητικά σκάφη – τρία από τα οποία είναι παγοθραυστικά – δίνουν στο Πεκίνο ένα πλεονέκτημα όσον αφορά την παρακολούθηση των ναυτιλιακών διαδρομών, τη χαρτογράφηση του αρκτικού βυθού και την παρακολούθηση των θαλάσσιων πάγων και των εναέριων κινήσεων. Και με την κοινοπραξία μεταξύ της ρωσικής κρατικής εταιρείας πυρηνικής ενέργειας Rosatom και της κινεζικής εταιρείας Hainan Yangpu NewNew Shipping, οι δύο χώρες θα συνεργαστούν τώρα για την κατασκευή υποδομών και πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων κατηγορίας πάγου για τη λειτουργία μιας διαδρομής στην Αρκτική όλο το χρόνο. Η συνεργασία δίνει τη δυνατότητα στη Μόσχα να παρακολουθεί και να ελέγχει τις δραστηριότητες κατά μήκος της αρκτικής ακτογραμμής της και να προστατεύει καλύτερα και τα ρωσικά υποβρύχια βαλλιστικών πυραύλων.
Στο σύνολό τους, οι θαλάσσιες, κυβερνο- και διαστημικές δυνατότητες της Ρωσίας και της Κίνας στην Αρκτική απειλούν πλέον τις αραιές υποδομές επικοινωνιών και δεδομένων του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Τα καλώδια επικοινωνιών δεν κατασκευάστηκαν για να αντέχουν στον υβριδικό πόλεμο. Επιπλέον, τα ανεπαρκή ραντάρ, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη επιτήρησης, τα ανθυποβρυχιακά ικανά πολεμικά πλοία και η δορυφορική κάλυψη καθιστούν τις Ηνωμένες Πολιτείες ευάλωτες στην πυρηνική απειλή της Ρωσίας. Απλώς δεν αρκεί η Αμερική να αναπτύξει δικές της ικανότητες.
Έτσι, όπως σημειώνεται στη στρατηγική του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας για την Αρκτική το 2024, η συνεργασία με τους συμμάχους του ΝΑΤΟ στην Αρκτική είναι απαραίτητη για να προλάβουμε την παρουσία τόσο της Ρωσίας όσο και της Κίνας στην περιοχή. Δεδομένου όμως ότι η αμυντική βιομηχανική βάση του Ηνωμένου Βασιλείου ήδη δυσκολεύεται να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της AUKUS προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Αυστραλία, ότι η Φινλανδία και η Σουηδία πρέπει να επικεντρωθούν στην ασφάλεια στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας και ότι η Ισλανδία εξαρτάται από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την άμυνά της, οι μόνοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ που γειτνιάζουν με την Αρκτική και μοιράζονται επί του παρόντος σημαντικά αυτό το βάρος της ασφάλειας είναι ο Καναδάς, η Νορβηγία και η Δανία.
Και ενώ οι χώρες αυτές έχουν δεσμευτεί να επεκτείνουν τα αποθέματα παγοθραυστικών, υποβρυχίων, μη επανδρωμένων οχημάτων και υποδομών επικοινωνιών και δεδομένων, είναι επίσης αρκετά μικρά έθνη με αντικρουόμενες απαιτήσεις για τις αμυντικές τους συνεισφορές: Η Δανία έχει σημαντικές αμυντικές ευθύνες στη Βαλτική Θάλασσα και πρέπει να ικανοποιήσει τις αμυντικές προτεραιότητες της Γροιλανδίας και των Νήσων Φερόε για να διατηρήσει την επιρροή της στις αμυντικές αποφάσεις που την επηρεάζουν άμεσα. Ο Καναδάς ξοδεύει μεγάλο μέρος του αμυντικού του προϋπολογισμού για να βγάλει από την αρχή το παραπαίον σχέδιο πολεμικού πλοίου του. Και παρόλο που η Νορβηγία είναι σημαντικός εταίρος, έχοντας ανακοινώσει την απόκτηση πέντε πολεμικών πλοίων και πέντε υποβρυχίων, το Όσλο δεν έχει ακόμη δεσμεύσει μεγάλα ποσά για σκάφη ενισχυμένα με πάγο που θα εξασφάλιζαν την καταλληλότητα για το κυνήγι υποβρυχίων στη δυτική Αρκτική. Επιπλέον, και οι τρεις χώρες επενδύουν σημαντικά στην ενίσχυση της στάσης ισχύος της Ουκρανίας έναντι της Ρωσίας.
Η διαπραγμάτευση ενός αμυντικού σχεδίου για την Αρκτική που θα μπορεί να αποτρέψει τη Ρωσία και την Κίνα μέσα στην επόμενη δεκαετία είναι μια δύσκολη αποστολή. Και με μια τόσο μικρή ομάδα αξιόπιστων συμμάχων και τις ανταγωνιστικές προτεραιότητές τους σε άλλα θέατρα και τομείς, η ανάπτυξη μιας αξιόπιστης στάσης δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Αρκτική θα απαιτήσει μια λεπτή πράξη εξισορρόπησης.
