Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος*
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι πολιτικές μας προσωπικότητες που παρέμειναν στην Ελλάδα. Σοβαρή αντιστασιακή δράση ανέπτυξε όλως παραδόξως το κομμουνιστικό κόμμα. Το τέταρτο μικρό κόμμα της Βουλής που είχε προκύψει από τις εκλογές του 1935 και είχε συγκεντρώσει μόλις το 6% του ελληνικού λαού, κατερχόμενο ως Παλλαϊκό Μέτωπο.
Μια μικρή πολιτική δύναμη λοιπόν με πολλά επίσης στελέχη της φυλακισμένα απο το καθεστώς της Μεταξικής δικτατορίας, σήκωσε το σταυρό της αντίστασης του ελληνικού λαού. Τον Αύγουστο κιόλας του 1941 ιδρύθηκε το ΕΑΜ, που είχε ως κεντρική πολιτική του δύναμη στήριξης το ΚΚΕ. Στόχος τότε του ΕΑΜ ήταν να απευθυνθεί σε όλους ανεξαιρέτως πολιτικών φρονημάτων Έλληνες, που ήθελαν να πολεμήσουν τους Γερμανούς, Βουλγάρους και Ιταλούς κατακτητές.
Και η παθητική στάση των υπολοίπων πολιτικών μας δυνάμεων για ανάπτυξη αντιστασιακών πρωτοβουλιών συνέβαλε στο να πυκνώσει ο ελληνικός λαός αρχικά τις τάξεις του. Αδρανής όμως ως προς τις αντιστασιακές της πρωτοβουλίες ήταν και η κυβέρνηση του Καΐρου όπως ελέγετο. Δεν μερίμνησε στο να μεταφέρει κάποια δραστηριότητά της στην Ελλάδα και να δώσει πνοή και όραμα στο λαό για αντίσταση. Στην ίδια κατεύθυνση όπως προαναφέραμε και οι πολιτικές μας προσωπικότητες που παρέμειναν στην Ελλάδα, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Γ. Παπανδρέου, Γ. Καφαντάρης, Στ. Γονατάς, Α. Μυλωνάς, Ι. Σοφιανόπουλος.
Με κάποιες πενιχρές πρωτοβουλίες που απέληγαν αλυσιτελείς και πάντως δεν είχαν το κύρος να εμπνεύσουν τον ελληνικό λαό σε αντίσταση. Σε αυτό το κλίμα της παθητικότητας προβάλλει ως τουλάχιστον πολιτικά και ηθικά άκομψη η πρωτοβουλία τους να υπογράψουν «Πρωτόκολλο» τον Μάρτιο του 1942, με αντικείμενο την επίλυση του πολιτειακού μας προβλήματος. Αν δηλαδή μετά την απελευθέρωση η Ελλάδα θα είχε ως ανώτατο άρχοντα πρόεδρο η βασιλέα.
Αξίζει να μνημονευθεί εδώ ότι ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος κατεζητείτο από τις αρχές κατοχής και δραπέτευσε το 1942 στο Κάιρο, οπότε και έγινε αντιπρόεδρος της ελληνικής κυβερνήσεως. Ενώ ο Γεώργιος Παπανδρέου μετέβη τον Απρίλιο του 1944 στο Κάιρο και ανέλαβε πρωθυπουργός της ελληνικής κυβερνήσεως.
Αλλά ας ξαναγυρίσουμε στο ΕΑΜ την βασική οργάνωση αντίστασης στην κατοχική Ελλάδα. Μετήρχετο κατά βάση πολιτικές μεθόδους, απεργίες κ.λ.π. για να ευαισθητοποιήσει τον ελληνικό λαό στον αγώνα. Σ΄ αυτό το πλαίσιο σπουδαία υπήρξε η παλλαϊκή διαδήλωση που οργάνωσε εναντίον της επιστράτευσης των Ελλήνων από τους Γερμανούς. Με αυτή την κορυφαία διαδήλωση απέτρεψε τα σχέδια των Γερμανών κατακτητών, που τελικά ματαίωσαν την επιστράτευση.
Παράλληλα όμως με την πολιτική του δράση το ΕΑΜ στις πόλεις, ανέπτυξε και την ένοπλη δράση στα βουνά, με το στρατιωτικό του σκέλος τον ΕΛΑΣ. Δεν υπήρξε πάντοτε αγαστή η συνεργασία μεταξύ ΕΑΜ και ΕΛΑΣ, ιδιαιτέρως σε επίπεδο ηγεσίας. Πάραυτα ο ΕΛΑΣ κατόρθωσε να στρατεύσει στις τάξεις του είκοσι χιλιάδες αξιωματικούς και στρατιώτες και να συγκροτήσει έναν πολύ αξιόμαχο στρατό.
Ηγετική φυσιογνωμία του ΕΛΑΣ ήταν ο Άρης Βελουχιώτης, κατά κόσμο Θανάσης Κλάρας. Στη φωτογραφία ο ευαίσθητος διανοούμενος Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ανέπτυξε υποτυπωδώς μια μορφή αντίστασης απέναντι στους Γερμανούς και κατεζητείτο από τις αρχές κατοχής. Δραπέτευσε στο Κάιρο το1942, όπου και κατέβαλε δραματική προσπάθεια για την ενότητα του θρυμματισμένου τότε πολιτικού κόσμου της Ελλάδος.
Συνεχίζεται…
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων.
