Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος*
Η Ελλάδα του μεσοπολέμου και η συνθήκη της Λωζάνης
Πάραυτα τις αντιφατικές επιλογές για το πολιτειακό θα συνοδεύσει ακόμα η αστάθεια στην πολιτική μας σκηνή. Την διακυβέρνηση της χώρας θα αναλάβουν επικίνδυνα βραχύβιες κυβερνήσεις των ολίγων μηνών, των ολίγων ημερών, ακόμα και της μιας μόνο ημέρας, ιδία την περίοδο 1922-1926 και την περίοδο 1932-1935.
Οι αλλεπάλληλες διαδοχές κυβερνήσεων όμως θα κλονίσουν το αίσθημα ασφάλειας του ελληνικού λαού, την πίστη του στους δημοκρατικούς θεσμούς και θα ανοίξουν τον δρόμο πρός την δικτατορία.
Σε ένα τέτοιο πολιτικό κλίμα θα κηρύξει στρατιωτικό νόμο ο Ιωάννης Μεταξάς την 4-η Αυγούστου του 1936. Και θα τύχει ιδιαίτερα κατά το πρώτο στάδιο της διακυβέρνησής του, της εμπιστοσύνης του ελληνικού λαού, που τον είχε καταβάλλει ένα αφόρητο αίσθημα κόπωσης απο την κυβερνητική αστάθεια και την πολιτική παραλυσία της χώρας.
Το μεγάλο δίδαγμα που πρέπει να εξαχθεί απο την έκθεσμη στρατιωτική εκτροπή του Ιωάννη Μεταξά είναι ότι η πολιτική μας τάξη πρέπει να περιβάλλει με φροντίδα και να περιφρουρεί την πολιτική σταθερότητα. Οτιδήποτε υπονομεύει την σταθερότητα, υπονομεύει το αίσθημα εμπιστοσύνης του λαού στα δημοκρατικά ιδεώδη και τον γαλουχεί επαγωγικά στη στήριξη και παθητική αποδοχή φιλομοναρχικών και αντιδημοκρατιικών καθεστώτων.
Β. ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ 1922-1927
Είδαμε μέχρι τώρα την εμπνευσμένη παρέμβαση του Στρατιωτικού Συνδέσμου με πρόθεση να ανακόψει τον εκτροχιασμό της χώρας απο την φαυλοκρατία. Αλλά και με την σαφή διάθεσή της να μην επιχειρήσει καμία έκθεσμη στρατιωτική παρέμβαση, καθεστωτική αλλαγή ή και συνταγματική μεταβολή. Στόχος ήταν η ομαλοποίηση των πολιτικών μας πραγμάτων και η ανακοπή της κατηφορικής πορείας.
Δεν ήταν όμως αντίστοιχες και πρός την ίδια κατεύθυνση οι παρεμβάσεις του στρατού μετά το έκρυθμο κλίμα της μικρασιατικής καταστροφής. Οι στρατιωτικοί άρχισαν να μπαίνουν στα τερτίπια της πολιτικής και να δοκιμάζουν αρκετές φορές τις αντοχές του τόπου, μέχρις και της επιβολής δικτατοριών.
Ας ξαναέλθουμε όμως στο διαμορφωμένο πολιτικό μας τοπίο μετά την τραγωδία της Μικρασίας, όπου η ελληνική κοινωνία έχει μεταμορφωθεί σε καζάνι που βράζει, έναντι των συντηρητικών πολιτικών, που μετά τα ολέθρια σφάλματά τους ιδίως στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής είχαν οδηγήσει τον τόπο στον όλεθρο. Σε ένα τέτοιο κλίμα έκσπασε στρατιωτικό κίνημα στα νησιά του Αιγαίου, του οποίου ηγούντο οι Νικόλαος Πλαστήρας και Στυλιανός Γονατάς στις 11 Σεπτεμβρίου του 1922, στα οποία είχαν δυσμενώς μετατεθεί.
Στις 15 Σεπτεμβρίου η Επαναστατική Επιτροπή υπο τους Πλαστήρα, Γονατά αφίχθη στην Αθήνα και ανέλαβε την διακυβέρνηση της χώρας. Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της κράτησε τη νομοθετική, όσο και την εκτελεστική, αλλά και τη συνταγματική εξουσία. Στην ηγεσία της χώρας έμεινε για δεκατέσσερις περίπου μήνες.
Μείζονα πολιτικά γεγονότα αυτής της περιόδου είναι η Συνθήκη της Λωζάνης στις 24 Ιουλίου του 1923 για την οποία έχουμε ήδη αναφερθεί, αλλά και ένα αποτυχημένο στρατιωτικό κίνημα απο τον Ιωάννη Μεταξά. Απόρροια μάλιστα του αποτυχημένου εγχειρήματος του Μεταξά ήταν η απόταξη χιλίων τριακοσίων αξιωματικών, φίλα διακείμενων στον βασιλιά.
Βλέπουμε εδώ το κλίμα καχυποψίας και μισαλλοδοξίας να υποβόσκει στα πολιτικά μας πράγματα και να ναρκοθετεί όπως θα φανεί και παρακάτω την γαλήνη και την ηρεμία του τόπου.
Στην φωτογραφία εξωφύλλου ο συνταγματάρχης Στυλιανός Γονατάς, εξ΄ Αχαΐας, με μείζονα συμμετοχή στα στρατιωτικά και πολιτικά δρώμενα του μεσοπολέμου, ηγήθηκε μαζί με τον Νικόλαο Πλαστήρα του στρατιωτικού κινήματος στα νησιά του Αιγαίου στις 11 Σεπτεμβρίου του 1922, στα οποία και είχαν δυσμενώς μετατεθεί. Συνεχίζεται …
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων.
