Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος*
Μια καθοριστική παράμετρος της πολιτικής μας σκηνής την περίοδο 1895-1909 που διαμορφώνει και το πολιτικό κλίμα είναι η εξέλιξη των εθνικών μας θεμάτων. Κορυφαίο εθνικό θέμα αυτής της περιόδου με καταλυτικές συνέπειες στην ψυχολογία του κόσμου, αλλά και στην εξελικτική πορεία της χώρας για πολλές δεκαετίες είναι η ταπεινωτική ήττα του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897.
Μια διεισδυτικότερη όμως ματιά στα τεκταινόμενα αυτής της περιόδου θα μας βοηθήσει να την κατανοήσουμε καλύτερα. Μόλις ένα χρόνο μετά την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων ή Ελλάδα επτώχευε και οι δαπάνες της για το στρατό ξηράς και το ναυτικό αποτέλεσαν το 1/3 περίπου των αντίστοιχων δαπανών του 1885.Η χώρα εκείνη την περίοδο επιχειρούσε την δημοσιονομική της ανόρθωση και η οικονομική ανασυγκρότηση υλοποιείτο με την μείωση των δημοσίων δαπανών. Η δαπάνη όμως που περιορίζονταν δραστικά ήταν αυτή για τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας. Φυσικό και επόμενο ήταν έτσι στις τάξεις του στρατού να επικρατεί αναβρασμός και οι έλληνες αξιωματικοί να καταληφθούν από ένα αίσθημα δυσαρέσκειας.
Δυσαρέσκεια εναντίον της κυβερνήσεως ένεκα της στρεβλής πολιτικής που ακολουθείτο στις προαγωγές των αξιωματικών, αλλά και δυσαρέσκεια λόγω της κακής διοικήσεως του στρατού από τους πρίγκιπες. Σε ένα τέτοια πλαίσιο δυσθυμίας και αμφισβήτησης ιδρύθηκε η «εθνική εταιρεία». Επρόκειτο για έναν πατριωτικό σύνδεσμο αρχικώς των κατωτέρων αξιωματικών, στις τάξεις του οποίου αργότερα εντάχθηκαν και ανώτεροι αξιωματικοί, όπως ο στρατηγός Δαγκλής, ο Ιωάννης Μεταξάς και ο Παύλος Μελάς, αλλά και προσωπικότητες από το φάσμα των γραμμάτων της τέχνης και του πολιτισμού, όπως οι Κωστής Παλαμάς, Γεώργιος Δροσίνης, Ανδρέας Καρκαβίτσας, Γρηγόριος Ξενόπουλος κ.α.
Η «Εθνική Εταιρεία» γρήγορα στελεχώθηκε από πλήθος στρατιωτικών και εξελίχθηκε σε ένα ακμαίο και ζωντανό πατριωτικό φορέα. Στόχος της ωστόσο, κάτι που έγινε αργότερα και με τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο υπο τον συνταγματάρχη Νικόλαο Ζορμπά, δεν ήταν η ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος και της δυναστείας, αλλά ένας γόνιμος παρεμβατικός ρόλος στην εξέλιξη των εθνικών θεμάτων. Η Εθνική Εταιρεία, δεν είχε κανένα ανατρεπτικό στόχο, στην εσωτερική πολιτική.
Παρακολουθούσε, όμως, δυναμικά την τροπή των εθνικών μας θεμάτων και ιδιαίτερα το θέμα της Κρήτης, αλλά και την κατάσταση με την Τουρκία στα βόρεια σύνορα της χώρας και ιδιαίτερα στα Θεσσαλικά σύνορα. Η Εθνική Εταιρεία έχοντας αναπτύξει διευρυμένο δίκτυο τόσο στο εσωτερικό της χώρας που περιελάμβανε τον ανθό των ενόπλων δυνάμεων και της ελληνικής διανόησης, όσο και στο εξωτερικό στη Κύπρο και σε άλλες εστίες ελληνισμού, προέβη σε ένα παράτολμο εγχείρημα που βεβαίως ήταν ανακόλουθο προς την επίσημη πολιτική της χώρας. Με τρείς χιλιάδες άνδρες εισέβαλε στην Τουρκία στα βόρεια σύνορα της Θεσσαλίας στα τέλη του Μαρτίου του 1897.
Όμως η κίνηση αυτή της Εθνικής Εταιρείας, όπλισε την Τουρκία με τα κατάλληλα προσχήματα για να ξεκινήσει εχθροπραξίες εναντίον μας στις 4 Απριλίου 1897 και να κηρύξει επίσημα τον πόλεμο στις 5 Απριλίου του ιδίου έτους. Η ελληνική κυβέρνηση βρέθηκε σε δεινή θέση και προπαντός με την αδήριτη πραγματικότητα, να υπαγορεύει αμείλικτα διλήμματα. Ο πρωθυπουργός Θεόδωρος Δεληγιάννης και μέσα στο κλίμα έξαρσης που είχε δημιουργηθεί στις λαϊκές μάζες, αποδέχτηκε τον πόλεμο από την Τουρκία.Στο λόγο του στη Βουλή ο οποίος διεξήχθη μέσα σε πανηγυρικό κλίμα, αφού κατηγόρησε την Τουρκία ως υπαίτιο για την διεξαγωγή του πολέμου απεδέχθη την πρόκληση.
Η Ελλάδα σύρονταν σε έναν πόλεμο. Όμως είχε τα στρατιωτικά εχέγγυα για να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του; Η έξαψη της στιγμής είχε οδηγήσει τη χώρα σε μια πολεμική περιπέτεια, η ταπεινωτική ήττα της οποίας, θα έχει απρόβλεπτες συνέπειες για την περαιτέρω πορεία της. Η κατάσταση του στρατού ήταν όπως αναφέραμε πρωθύστερα σε απελπιστική κατάσταση, ένεκα της περικοπής των στρατιωτικών δαπανών, αλλά και του κομματισμού που οδηγούσε σε μη αξιοκρατικές κρίσεις και προαγωγές. Και όμως με έναν τέτοιο μη αξιόμαχο στρατό η Ελλάδα έμπαινε σε πόλεμο !!!
Στη φωτογραφία – λιθογραφία της εποχής- μάχη από τον ολέθριο για τον τόπο ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Οι συνέπειές του στο φρόνημα και το ηθικό του ελληνικού λαού και του στρατού, ήταν καταλυτικές, ενώ δραματικές ήταν και οι επιπτώσεις του για την εθνική οικονομία. Συνεχίζεται …
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι υποψήφιος Βουλευτής της «Ένωσης Κεντρώων» στην Α΄ Αθηνών.
