Απόδοση από άρθρο του Μπρους Χόφμαν για το https://www.cfr.org/
Η αντίδραση των ΗΠΑ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου επέφερε μερικές αξιοσημείωτες επιτυχίες και μερικές καταστροφικές αποτυχίες κατά το ανθρωποκυνηγητό της οργάνωσης της Αλ Κάιντα. Η κορυφαία τρομοκρατική απειλή στις μέρες μας, ωστόσο, βρίσκεται στο εσωτερικό και όχι στο εξωτερικό.
Με ποιο τρόπο η Αλ Κάιντα και οι συνεργάτες τους αποτελούν απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον υπόλοιπο κόσμο;
Η σημερινή Αλ Κάιντα δεν έχει καμία σχέση με αυτή της 11ης Σεπτεμβρίου. Ο ιδρυτής και ηγέτης της, Οσάμα Μπιν Λάντεν, έχει πεθάνει εδώ και καιρό. Πέρα από δυο πασίγνωστες εξαιρέσεις -αυτή του Αϊμάν Αλ-Ζαγουαχίρι, πρώην χειρουργού και τωρινού εμίρη του κινήματος και αυτή του Αιγύπτιου Σαΐφ Αλ Αντέλ, πρώην αξιωματικού του στρατού και του πιο πιθανού διαδόχου του Αλ-Ζαγουαχίρι- όλοι οι αρχηγοί της Αλ Κάιντα έχουν σκοτωθεί ή συλληφθεί. Από το 2019, επτά από τους αρχηγούς του κινήματος έχουν εξουδετερωθεί. Ο ίδιος ο Αλ-Ζαγουαχίρι λέγεται πως δεν είναι πλέον καλά στην υγεία του.
Αλλά, η ιδεολογία και τα κίνητρα που ενστερνίζεται Αλ Κάιντα είναι, δυστυχώς, πιο δυνατά από ποτέ. Για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή υπάρχουν τέσσερις φορές περισσότερες τρομοκρατικές ομάδες Σαλαφιστών τζιχαντιστών, που το αμερικανικό Στέιτ Ντιπάρτμεντ έχει ανακηρύξει ως ξένες τρομοκρατικές οργανώσεις από όσες υπήρχαν στην 11η Σεπτεμβρίου. Και, η πιο πρόσφατη έκθεση από την ομάδα ελέγχου των Ηνωμένων Εθνών [PDF] δείχνει την ανεμπόδιστη ανάπτυξη της Αλ Κάιντα στην Αφρική, την εδραίωσή της στη Συρία και την παρουσία της σε τουλάχιστον 15 Αφγανικά διοικητικά διαμερίσματα, όπως και τις συνεχιζόμενες στενές της σχέσεις με τους Ταλιμπάν.
Οι κύριες ομάδες συνεργατών και μια εκτίμηση του αριθμού των μαχητών το 2019 και το 2020 (όπου μπόρεσε να γίνει καταμέτρηση)
Ακόμα, οι Αμερικανοί δεν θα έπρεπε να καθησυχάζουν με τη σκέψη πως η Αλ Κάιντα δεν επιθυμεί πια να επιτεθεί στις ΗΠΑ. Η επίθεση του 2019 από έναν Σαουδάραβα «πράκτορα εν υπνώσει» στην αεροπορική βάση του αμερικανικού Ναυτικού στην Πενσακόλα της Φλόριντα, όπου τρεις άνθρωποι σκοτώθηκαν και άλλοι οκτώ τραυματίστηκαν, ήταν μια υπενθύμιση πως η Αλ Κάιντα είναι ακόμα σε θέση να διοργανώσει διεθνείς τρομοκρατικές ενέργειες με το να δουλεύει διαμέσου ενός από τα αφοσιωμένα στην οργάνωση και πολύ ικανά δίκτυά της· σε αυτή την περίπτωση με τους συνεργάτες της στην Αραβική Χερσόνησο.
Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες επιτυχίες και αποτυχίες της αντίδρασης των ΗΠΑ στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας τα τελευταία 20 χρόνια;
Η νούμερο ένα επιτυχία ήταν η ματαίωση κάθε προσπάθειας της Αλ Κάιντα να εκτελέσει κάποια νέα επίθεση, αντιστοίχου μεγέθους με την 11η Σεπτεμβρίου, στις ΗΠΑ, παρόλο που η επίθεση με πυροβολισμούς στην Πενσακόλα το 2019 ήταν μια σημαντική προειδοποίηση ώστε να μην εφησυχάσουν οι αρχές.
Η χειρότερη αποτυχία -πέρα από κάθε αμφιβολία- ήταν η εισβολή στο Ιράκ το 2003, η οποία εξέτρεψε σημαντικό αριθμό δυνάμεων από την προσπάθεια για την πλήρη διάλυση της Αλ Κάιντα στη Νότια Ασία, σε μια στιγμή που θα ήταν ιδανική ευκαιρία για να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο. Η εισβολή, ακούσια, έθεσε σε τροχιά και μια αλυσίδα γεγονότων που οδήγησαν στην ανάδυση του αυτοανακηρυχθέντος Ισλαμικού Κράτους, μια ακόμα πιο βίαιη και χωρίς περιορισμούς εκδοχή της Αλ Κάιντα. Χρειάστηκε ο συνασπισμός 83 χωρών και περίπου πέντε χρόνων για να νικηθεί η απειλή που έθετε το Ισλαμικό Κράτος.
Κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου, το Ισλαμικό Κράτος εκτελούσε και ενέπνεε θανατηφόρες επιθέσεις κατά αμάχων σε πόλεις όπως οι Βρυξέλλες, η Νίκαια, η Νέα Υόρκη και το Παρίσι. Πάνω από δέκα χρόνια πριν, η αποσχιστική ομάδα της Αλ Κάιντα διεξήγαγε την πρώτη επιτυχημένη τρομοκρατική επίθεση με στόχο εμπορικές πτήσεις, σκοτώνοντας 259 άτομα που πέταγαν από την Αίγυπτο προς τη Ρωσία. Επίσης άλλαξε τη φύση της σύγχρονης τρομοκρατίας, χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για επιστράτευση, προπαγάνδα και για να ενθαρρύνει εντελώς ανεξάρτητες επιθέσεις μοναχικών λύκων.
Στην κατηγορία των μεγαλύτερων αποτυχιών, πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι κατά τη διάρκεια της αντίδρασης στα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου και κατά την προσπάθεια της προστασίας της χώρας από νέες επιθέσεις, η αμερικανική κυβέρνηση ατίμασε κάποιες κεντρικές αμερικανικές αξίες και αρχές της δικαιοσύνης. Για παράδειγμα, η φυλάκιση ανθρώπων για δεκαετίες, χωρίς δίκη, είναι κάτι για το οποίο οι ΗΠΑ πάντα κατέκριναν τις μη δημοκρατικές κυβερνήσεις. Όμως, δεκάδες κρατούμενοι παραμένουν στην αμερικανική φυλακή-στρατόπεδο συγκέντρωσης του Γκουαντάναμο και πολλοί από αυτούς κρατούνται εκεί επ’ αόριστον χωρίς να τους έχουν αποδοθεί κατηγορίες. Παρομοίως, οι κακοποιήσεις σε κρατούμενους που παρατηρήθηκαν εκεί, σε «μαύρους τόπους» της CIA και στις φυλακές Αμπού Γκράιμπ στο Ιράκ αμαύρωσαν την φήμη των ΗΠΑ και γέννησαν μια παγκόσμια έντονη αποδοκιμασία.
Το σύστημα εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ άλλαξε δραστικά μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Ποιες ήταν οι πιο σημαντικές αλλαγές;
Η τεράστια γραφειοκρατία καταπολέμησης της τρομοκρατίας που ακολούθησε την 11η Σεπτεμβρίου αποτέλεσε την πιο μεγάλη και μακρόχρονη αλλαγή. Σε έρευνα της Washington Post για παράδειγμα, αποκαλύφθηκε η ύπαρξη ενός τεράστιου ωκεανού καταπολέμησης της τρομοκρατίας, αποτελούμενου από 1271 κυβερνητικούς φορείς και 1931 ιδιωτικές εταιρείες που επικεντρώνονται στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Ο πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία περιλαμβάνει επίσης την αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που ασχολούνται με απόρρητους ελέγχους ασφαλείας, σε περίπου 854.000 και την κατασκευή περισσότερων γραφείων και ασφαλών εγκαταστάσεων για την στέγαση αυτών· μία επέκταση ίση με περίπου «σχεδόν τρία Πεντάγωνα ή 22 αμερικανικά κτίρια σαν το Καπιτώλιο -με έκταση, περίπου 17 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα».
Με την ασφάλιση και προστασία οποιασδήποτε χώρας από τρομοκρατικές επιθέσεις, γεννιέται το μόνιμο ερώτημα για το πότε αυτό πρέπει να τελειώσει. Όπως υπονοείται από τα παραπάνω στοιχεία, πιθανότατα οι ΗΠΑ να αντέδρασαν υπερβολικά στις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, δημιουργώντας υπεράριθμες δυνάμεις και χαρίζοντας τις ανεξαιρέτως σε διάφορες υπηρεσίες. Την ίδια ώρα, τα μέτρα των ΗΠΑ για τις τρομοκρατικές επιθέσεις αναμφισβήτητα πέτυχαν να μην επαναληφθεί κάτι σαν την 11η Σεπτεμβρίου. Η πρόκληση για το μέλλον, ειδικά σε μια περίοδο με συγκρουσιακές προκλήσεις στην εθνική ασφάλεια και μειωμένους δημοσιονομικούς πόρους, είναι να βρεθεί και να διατηρηθεί μια συνετή ισορροπία για την προφύλαξη ενάντια σε μια τρομοκρατική απειλή, ενώ παράλληλα να δοθεί η απαραίτητη φροντίδα σε άλλες, ίσως πιο επείγουσες προτεραιότητες στην ασφάλεια.
Ποιες είναι οι κύριες τρομοκρατικές απειλές για τις ΗΠΑ σήμερα και τι μας δίδαξε η αντίδρασή της χώρας στην 11η Σεπτεμβρίου για την αντιμετώπισή τους;
Δυστυχώς, οι τρομοκρατικές απειλές για τις ΗΠΑ άλλαξαν, από κυρίως εξωτερικές -κάτι που ίσχυε για περίπου δύο δεκαετίες μετά την 11η Σεπτεμβρίου- σε εσωτερικές, όπως ανέδειξε η εξέγερση στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου του 2021. Αλλά, οι συνεχιζόμενες απειλές από το Ισλαμικό Κράτος και την Αλ Κάιντα δεν έχουν εξαφανιστεί.
Η πρόκληση για τις ΗΠΑ θα είναι να σχηματιστεί μια επαρκώς ευκίνητη και παραπλανητική ικανότητα καταπολέμησης της τρομοκρατίας ώστε να αμυνθεί ενάντια σε όλο το φάσμα των τρομοκρατικών απειλών. Και η Εθνική Αντιτρομοκρατική Στρατηγική του 2018 και η πρώτη Εθνική Αντιτρομοκρατική Στρατηγική για την Καταπολέμηση της Εγχώριας Τρομοκρατίας, που δημοσιεύτηκε το 2021, παρέχουν ξεκάθαρες κριτικές αναλύσεις για την ολιστική προσέγγιση που είναι απαραίτητη για την προστασία της χώρας από την τρομοκρατία.
Ωστόσο, οι χολωμένοι κομματικοί διαχωρισμοί που υπάρχουν σήμερα στις ΗΠΑ, θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την εφαρμογή μιας αντιτρομοκρατικής στρατηγικής με συνοχή. Η ενότητα, ο κοινός σκοπός και η κοινή μοίρα που ένωσε τη χώρα μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, δεν υφίστανται πια. Αντίθετα, το τωρινό κλίμα πολιτικής πόλωσης θα μπορούσε να παραλύσει αποτελεσματικά την κυβέρνηση από το προετοιμαστεί για την επόμενη γενιά απειλών.
