Γράφει ο Γιάννης Κουτρουμπής
Πρόσφατα υποβλήθηκε προς έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το νέο επταετές πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης, το οποίο ξεκλειδώνει 4,7 δις Ευρώ και δίνει πριμ 100.000 Ευρώ για μικρούς συνεταιρισμούς, 600 εκατ. για οικολογική γεωργία και κτηνοτροφία, ενώ εξασφαλίζει κονδύλια ύψους 400 εκατ. για προγράμματα Leader και ενισχύει 14.000 νέους αγρότες με 22.000 ευρώ.
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με το αναμορφωμένο πρόγραμμα, προτεραιότητα δίνεται στους νέους αγρότες, στην ανάπτυξη νέων επιχειρήσεων στην περιφέρεια εντός και εκτός γεωργικού τομέα, στη βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία, ενώ υπάρχει πρόβλεψη για δυνατότητα πληρωμής των δικαιούχων επενδύσεων, όπως είναι τα σχέδια βελτίωσης και μεταποίησης που είχαν ενταχθεί στο προηγούμενο πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης «Μπαλτατζής».
Το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) 2014-2020 έρχεται να υλοποιηθεί σε μια περίοδο που η οικονομική κατάσταση της χώρας χαρακτηρίζεται από την αναγκαιότητα προώθησης ενός νέου αναπτυξιακού παραγωγικού μοντέλου, λόγω της οικονομικής κρίσης και της συνεπακόλουθης σημαντικής μείωσης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, το οποίο έχει συρρικνωθεί τα τελευταία χρόνια, σωρευτικά κατά 25% και έχει διαμορφωθεί στο 67% του μέσου όρου ΕΕ-«27».
H έμφαση του προγράμματος δίνεται σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις των οποίων το οικονομικό μέγεθος κυμαίνεται μεταξύ 8.000 και 25.000 ευρώ, που αποτελούν μια κρίσιμη μάζα.
Η μικρή σε έκταση γεωργική εκμετάλλευση είναι οικονομικά ασύμφορη, διότι απαγορεύει τις οικονομίες κλίμακας τόσο στις καλλιεργητικές πρακτικές όσο και στις επενδύσεις, γεγονός που καθίσταται ακόμα πιο έντονο, δεδομένων του κατακερματισμού των ιδιοκτησιών σε περίπου 5-6 τεμάχια ανά εκμετάλλευση και του ανάγλυφου της χώρας, που αυξάνει υπέρμετρα το κόστος των καλλιεργητικών διαδικασιών.
Το μέγεθος των εκμεταλλεύσεων έχει σαφή επίπτωση στην οικονομική αποτελεσματικότητα και γενικά στις επιδόσεις και τις επιχειρηματικές ευκαιρίες των εκμεταλλεύσεων.
Μεταποίηση
Εμφαση δίνεται και στον τομέα μεταποίησης, καθώς σε πρόσφατη έρευνα διαπιστώνεται η συνεχιζόμενη αδυναμία των παραγωγών να διεκδικήσουν ισχυρό ρόλο στην εφοδιαστική αλυσίδα αγροτικών προϊόντων, ενώ οι διασυνδέσεις ανάμεσα στους κρίκους της αγροτικής παραγωγής και της μεταποίησης των τροφίμων είναι ασθενείς, καθώς μεταποιείται το 60% της ακαθάριστης αξίας παραγωγής. Τα προϊόντα που θα στοχευθούν ιεραρχικά είναι:
• Προϊόντα στα οποία η χώρα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα παραγωγής τους και για τα οποία υπάρχει αναγνωρισιμότητα και αποδοχή από την εγχώρια και τις διεθνείς αγορές (φρούτα και λαχανικά, ιδιαίτερα πυρηνόκαρπα, εσπεριδοειδή, σταφύλια, ελαιόλαδο, σκληρό στάρι και τυροκομικά, με αναφορά στο αιγοπρόβειο γάλα και στη φέτα).
Για τα προϊόντα αυτά είναι επιθυμητή αφενός η αύξηση της παραγωγικότητας και η δημιουργία μιας σταθερής και αναγνωρίσιμης ποιότητας και ασφάλειας των παραγόμενων προϊόντων, αφετέρου η διαφοροποίηση προς νέα αγρο-διατροφικά προϊόντα, στοχευμένα ανά κατηγορία καταναλωτών, που θα απευθύνονται σε ανεπτυγμένες οικονομίες.
• Προϊόντα που α) λόγω της μη εγχώριας παραγωγής τους διαμορφώνουν υψηλό κόστος για τους παραγωγούς (ζωοτροφές), β) η χώρα έχει πρωτεύουσα θέση στην παραγωγή τους (1η θέση στην αιγοτροφία και 4η στην προβατοτροφία) και υπάρχουν ευκαιρίες για βελτίωση της παραγόμενης ποιότητάς τους και την αύξηση της προστιθέμενης αξίας.
• Τοπικά προϊόντα ποιότητας με μικρό όγκο παραγωγής και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που προορίζονται είτε για εσωτερική κατανάλωση είτε για εξαγωγή σε στοχευμένες μικρές ή ειδικές καταναλωτικές αγορές.
• Βασικά αγροτικά και αγροδιατροφικά προϊόντα που αποτελούν την πρώτη ύλη για ένα μεγάλο τμήμα των μεταποιητικών επιχειρήσεων του γεωργικού τομέα.
Αφορά προϊόντα τα οποία παράγονται σε μεγάλη κλίμακα, κυρίως στις πεδινές αγροτικές περιοχές και χρησιμοποιούνται-καταναλώνονται ευρέως, κυρίως στην εγχώρια βιομηχανική αγορά (βαμβάκι, καπνός, σιτάρι κ.λπ.).
Λόγω της αποδέσμευσης των ενισχύσεων από την παραγωγή, υπάρχουν τάσεις εγκατάλειψης των «βασικών αυτών προϊόντων» με αποτέλεσμα να τίθενται σε κίνδυνο η βιωσιμότητα της βιομηχανίας αγροτικών προϊόντων, που στηρίζεται στην παραγωγή τους ως πρώτης ύλης, καθώς επίσης και η απασχόληση στις αγροτικές περιοχές.
Η στόχευση σε αυτά τα προϊόντα αφορά κυρίως στην εισαγωγή σύγχρονων, φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών συμβάλλοντας στην οικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.
Ποιες δράσεις θα χρηματοδοτηθούν από τις αρχές του 2016
Στις αρχές του 2016 αναμένονται οι πρώτες προσκλήσεις των μέτρων που περιλαμβάνονται στο νέο πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης.
Το νέο πρόγραμμα χωρίζεται σε συνολικά 16 μέτρα, ανάμεσα στα οποία βρίσκονται τα σχέδια βελτίωσης, οι νέοι αγρότες, η μεταποίηση, το πριμ των μικρών εκμεταλλεύσεων, τα βιολογικά, η εξισωτική αποζημίωση και τα τοπικά προγράμματα Leader.
• Σχέδια βελτίωσης (413 εκατ. ευρώ). Το συγκεκριμένο μέτρο των σχεδίων βελτίωσης αποτελεί αιχμή του δόρατος για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό των γεωργικών εκμεταλλεύσεων της χώρας και γι’ αυτό αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες χρηματοδοτικές βαρύτητες στο νέο πρόγραμμα, ενώ εκτιμάται ότι θα αποτελέσει και το βασικό επενδυτικό εργαλείο για τις ομάδες παραγωγών που θα δημιουργηθούν, καθώς και για τους νέους αγρότες, παρέχοντας ως κίνητρο αυξημένα ποσοστά ενίσχυσης έως 75% (με επιπλέον 20 μονάδες σε σχέση με μεμονωμένους).
• Νέοι Αγρότες – start up (240 εκατ. ευρώ). Με δυνατότητα ενίσχυσης της πρώτης εγκατάστασης νέων στις αγροτικές περιοχές από 22.000 έως 40.000 ευρώ. Συμπληρωματικά, από τον Πυλώνα Ι προβλέπεται η στήριξη νέων αγροτών με «μπόνους» 25% επί της αξίας των δικαιωμάτων ενισχύσεων για μία πενταετία.
• Εκκίνηση νέων επιχειρήσεων (50 εκατ. ευρώ) σε μη γεωργικές δραστηριότητες (11.000-20.000 ευρώ ενίσχυση).
• Ενίσχυση πολύ μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων (έως 14.000 ευρώ ενίσχυση) ώστε να διατηρηθούν και να δημιουργηθούν συνθήκες επιβίωσης και περαιτέρω ανάπτυξής τους. Ενδεικτική κατανομή κοινοτικής συμμετοχής 22 εκατ. ευρώ.
• Μεταποίηση αγροτικών προϊόντων (254 εκατ. ευρώ). Παρέχονται διευρυμένες δυνατότητες για πρώτη φορά ως προς την επιλεξιμότητα επενδύσεων σε κλάδους με τελικό προϊόν εκτός παραρτήματος Ι, δηλ. μη γεωργικό, όπως της ζυθοποιίας, της αλευροποιίας, των αιθέριων ελαίων, της κοσμετολογίας και της διατροφής, της επεξεργασίας καπνού, της παραγωγής προϊόντων θρέψης φυτών, της παραγωγής αποσταγμάτων από οπωροκηπευτικά ή αμπελοοινικής προέλευσης, της παραγωγής πυτιάς και συμπυκνωμάτων αυτής κ.λπ.
Ομάδες παραγωγών
• Οργάνωση παραγωγών σε υγιή παραγωγικά σχήματα (25 εκατ. ευρώ). Ενισχύεται και ενθαρρύνεται η σύσταση Ομάδων Παραγωγών με 100% κάλυψη των λειτουργικών δαπανών τους.
• Εξισωτική αποζημίωση (1 δισ. ευρώ). Ενισχύσεις σε περιοχές που χαρακτηρίζονται από φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα.
• Προγράμματα Leader (400 εκατ. ευρώ). Δίνεται η δυνατότητα υλοποίησης ιδιωτικών επενδύσεων από μικρομεσαίες επιχειρήσεις στον αγροτουρισμό, την οικοτεχνία, τη βιοτεχνία, τις υπηρεσίες στις αγροτικές περιοχές.
• Βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία (600 εκατ. ευρώ). Το μέτρο στοχεύει στην ενθάρρυνση των αγροτών να εφαρμόσουν τις αρχές και τις μεθόδους βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, καθώς και να διατηρήσουν αυτές τις μεθόδους μετά την αρχική περίοδο της μετατροπής.
• Γεωργοπεριβαλλοντικές και κλιματικές δράσεις (267 εκατ. ευρώ) που προωθούν πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον.
Εν κατακλείδι, το νέο πρόγραμμα ξεκλειδώνει ένα μεγάλο ποσό που μπορεί να αξιοποιηθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορέσει η ελληνική αγροτική οικονομία να καταγράψει ανάπτυξη και να ενισχυθεί η αγροτική παραγωγή. Παρόλα αυτά τα άτομα που πρόκειται να διαχειριστούν το πρόγραμμα αυτό θα πρέπει να εξασφαλίσουν την όσο το δυνατό καλύτερη διαχείριση του προκειμένου να μην κατανείμουν λανθασμένα τους πόρους του.
