Σε αντίθεση με την κρίση στο Σεράγεβο το καλοκαίρι του 1914, η αιωνόβια σύγκρουση μεταξύ Εβραίων και Αράβων στους Αγίους Τόπους δεν προκάλεσε ποτέ μια παγκόσμια πυρκαγιά ή μια σύγκρουση μεγάλων δυνάμεων που να καταλήξει σε παγκόσμιο πόλεμο. Αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει μπροστά στα μάτια μας.
Του Joschka Fischer*
Η σύγκρουση μεταξύ Αράβων και Εβραίων για τα εδάφη μεταξύ της κοιλάδας του Ιορδάνη και της Μεσογείου – με επίκεντρο την ιερή πόλη της Ιερουσαλήμ, η οποία είναι σήμερα η πρωτεύουσα του κράτους του Ισραήλ – διαρκεί πάνω από εκατό χρόνια. Αλλά τώρα η σύγκρουση αλλάζει – και όχι προς το καλύτερο.
Ξεκίνησε υπό την κυριαρχία των Οθωμανών σουλτάνων και συνεχίστηκε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η εντολή της Κοινωνίας των Εθνών προσέφερε μια λεπτή μεταμφίεση για αυτό που στην πραγματικότητα ήταν αποικιοκρατία από τους δύο Ευρωπαίους νικητές, τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία. Στη συνέχεια ήρθε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, που κατέληξε στην πτώση του ναζιστικού καθεστώτος στη Γερμανία. Το 1947, μια πλειοψηφία δύο τρίτων στα νεοσύστατα Ηνωμένα Έθνη συμφώνησε σε ένα σχέδιο διαχωρισμού για το έδαφος της Παλαιστίνης και το 1948, με τη λήξη της εντολής, ιδρύθηκε το κράτος του Ισραήλ.
Αυτό οδήγησε στον πρώτο πόλεμο στη Μέση Ανατολή μεταξύ του Ισραήλ και των Αράβων γειτόνων του, οι οποίοι ηττήθηκαν μέσα σε ένα χρόνο, με αποτέλεσμα τον μαζικό εκτοπισμό πολλών Αράβων από τα αμφισβητούμενα εδάφη (ένα γεγονός γνωστό ως Νάκμπα, που σημαίνει «καταστροφή»). Θα ακολουθούσαν όμως κι άλλοι πόλεμοι τις επόμενες δεκαετίες, με αποτέλεσμα περισσότερες μετακινήσεις και εκτοπίσεις.
Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτού του αγώνα που διήρκεσε έναν αιώνα, ο ευρύτερος κόσμος υπέστη τεράστιες και βαθιές γεωπολιτικές αλλαγές, από την πτώση των παλαιών αποικιακών αυτοκρατοριών μέχρι τους δύο παγκόσμιους πολέμους και τον μακρύ Ψυχρό Πόλεμο. Ωστόσο, η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση παρέμεινε κατά κύριο λόγο μια περιφερειακή υπόθεση, ή ακόμη και απλώς μια τοπική υπόθεση μεταξύ δύο μικρών πληθυσμών. Σε αντίθεση με την κρίση στο Σεράγεβο το καλοκαίρι του 1914, η σύγκρουση αυτή δεν πυροδότησε ποτέ μια παγκόσμια πυρκαγιά ή μια σύγκρουση μεγάλων δυνάμεων που να καταλήγει σε παγκόσμιο πόλεμο. Αλλά τώρα και αυτή η γεωπολιτική πραγματικότητα μπορεί να υποχωρήσει μπροστά στα μάτια μας.
Έχει περάσει σχεδόν ένας χρόνος από τότε που η Χαμάς επιτέθηκε στη συνοριακή περιοχή του Ισραήλ με τη Γάζα, σφαγιάζοντας αμάχους και παίρνοντας εκατοντάδες ομήρους -ανάμεσά τους νέους και ηλικιωμένους, γυναίκες και παιδιά. Ο επακόλουθος πόλεμος στη Γάζα έχει προκαλέσει τρομακτικό φόρο αίματος στους Παλαιστίνιους πολίτες, ανάμεσα στους οποίους οι μαχητές της Χαμάς κρύβονται και κρύβουν αποθήκες όπλων. Αλλά από την αρχή, αυτός ο πόλεμος ήταν κάτι περισσότερο από ένα ακόμη αιματηρό κεφάλαιο στην αιωνόβια εβραϊκή-παλαιστινιακή σύγκρουση για την ίδια γη. Το αδιαμφισβήτητο ευρύτερο πλαίσιο είναι ο αγώνας για περιφερειακή ηγεμονία μεταξύ του Ιράν και του «Άξονα της Αντίστασης» και όσων του αντιτίθενται.
Από τότε που το Ιράν εξαπέλυσε μια άνευ προηγουμένου πυραυλική επίθεση εναντίον του Ισραήλ από το έδαφός του στις 13 Απριλίου, οι δύο χώρες βρίσκονται σε μια αδήλωτη κατάσταση πολέμου, και όχι για κάποιο κομμάτι γης. Η σύγκρουση αυτή έχει πολύ μεγαλύτερη διάσταση, διότι όσο υπάρχει το Ισραήλ -μια από τις ισχυρότερες στρατιωτικές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή-, το Ιράν δεν μπορεί να επιτύχει τον στόχο του για περιφερειακή ηγεμονία. Για το Ιράν, λοιπόν, το Ισραήλ είναι πρωτίστως ένα μέσο για τον σκοπό αυτό. Το εβραϊκό κράτος του παρέχει ένα κρίσιμο πλεονέκτημα έναντι του κύριου αραβικού αντιπάλου του, της Σαουδικής Αραβίας, παρέχοντας λόγο ύπαρξης για τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και άλλους συμμετέχοντες στον Άξονα της Αντίστασης.
Το προηγμένο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι ένα άλλο μέσο για τον ίδιο σκοπό. Ένα πυρηνικά εξοπλισμένο Ιράν θα μετατόπιζε την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, και πιθανώς και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τώρα που το φάντασμα ενός μεγάλου περιφερειακού πολέμου στη Μέση Ανατολή έχει παρουσιαστεί, είναι απίθανο να μπορέσει κανείς να το συγκρατήσει. Το Ιράν και οι εντολοδόχοι του έχουν ορκιστεί εκδίκηση για τις πρόσφατες δολοφονίες από το Ισραήλ ανώτερων αξιωματούχων της Χαμάς και της Χεζμπολάχ στην Τεχεράνη και τη Βηρυτό, αντίστοιχα. Σε έναν δραματικά μεταβαλλόμενο, όλο και πιο ασταθή κόσμο, η αιωνόβια σύγκρουση στη Μέση Ανατολή έχει γίνει κάτι νέο. Όλες οι μεγάλες δυνάμεις έχουν ήδη εμπλακεί – αφού το Ιράν είναι στενός εταίρος της Ρωσίας και της Κίνας – και η ιδιότητα της περιοχής ως σημαντικού εξαγωγέα ενέργειας σημαίνει ότι οποιαδήποτε περαιτέρω κλιμάκωση θα επιφέρει σοβαρές παγκόσμιες οικονομικές διαταραχές.
Όπως και στη δεκαετία του 1970, η Μέση Ανατολή έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει μια παγκόσμια οικονομική κρίση. Αυτή τη φορά, ωστόσο, δεν διαφαίνονται βιώσιμες λύσεις. Όλα τα εμπλεκόμενα μέρη είναι πεπεισμένα για τις δικές τους πιθανότητες, και ούτε οι Παλαιστίνιοι ούτε οι Ισραηλινοί θα τα παρατήσουν ποτέ απλά.
Διακινδυνεύοντας έναν ευρύτερο πόλεμο με το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες στην προσπάθειά του για περιφερειακή ηγεμονία και πυρηνικά όπλα, το ιρανικό καθεστώς θα μπορούσε κάλλιστα να επιφέρει το δικό του τέλος. Αλλά στο μεταξύ, το Ισραήλ θα συνεχίσει να απομονώνεται διεθνώς, συνεχίζοντας τη βίαιη στρατιωτική εκστρατεία του στη Γάζα. Και οι δύο πλευρές έχουν απαρνηθεί τη λογική, και αυτό θα πρέπει να μας ανησυχεί όλους.
* Ο Joschka Fischer, ήταν υπουργός Εξωτερικών και αντικαγκελάριος της Γερμανίας από το 1998 έως το 2005, ήταν ηγέτης του γερμανικού κόμματος των Πρασίνων για σχεδόν 20 χρόνια.
