Ο Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, εξέφρασε την άποψη ότι το 2025 ενδεχομένως να έρθει η ώρα για την Ουκρανία να ξεκινήσει και πάλι μια αντεπίθεση εναντίον των ρωσικών στρατευμάτων. Δεδομένων των στρατηγικών μαθηματικών, αυτό θα ήταν ένα σοβαρό λάθος.
Του Richard Haass
Πριν από τρεις μήνες, έγραψα μια στήλη με τίτλο “Θα επιβιώσει η Ουκρανία;”. Η απάντηση (ευτυχώς) για τον επόμενο χρόνο είναι “ναι”, λόγω της προθυμίας της Ουκρανίας να πολεμήσει και να θυσιαστεί και της επανέναρξης της σημαντικής αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας.
Την ίδια στιγμή, η Ρωσία έχει εξαπολύσει μια νέα επίθεση στα βορειοανατολικά που απειλεί το Χάρκοβο (τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας), ετοιμάζεται για έναν παρατεταμένο πόλεμο και έχει ανασυγκροτήσει σε μεγάλο βαθμό τις δυνάμεις της. Αυτό εγείρει ένα σημαντικό ερώτημα: Με τη νέα δόση βοήθειας στα χέρια, τι θα πρέπει να επιδιώξουν η Ουκρανία και οι υποστηρικτές της στη Δύση; Τι θα πρέπει να αποτελεί επιτυχία;
Ορισμένοι απαντούν ότι η επιτυχία θα πρέπει να οριστεί ως η ανάκτηση από την Ουκρανία όλων των χαμένων εδαφών της, ώστε να αποκαταστήσει τα σύνορά της του 1991. Ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών Τζέικ Σάλιβαν εξέφρασε την άποψη ότι το 2025 θα μπορούσε να είναι η ώρα για την Ουκρανία να ξεκινήσει και πάλι μια αντεπίθεση εναντίον των ρωσικών στρατευμάτων.
Αυτό θα ήταν ένα σοβαρό λάθος. Μην με παρεξηγήσετε: η αποκατάσταση των ορθών, νόμιμων συνόρων θα ήταν άκρως επιθυμητή, αποδεικνύοντας ότι η επιθετικότητα δεν είναι αποδεκτή. Αλλά η εξωτερική πολιτική πρέπει να είναι εφικτή, καθώς και επιθυμητή, και η Ουκρανία απλά δεν είναι σε θέση να απελευθερώσει την Κριμαία και τις ανατολικές περιοχές της με στρατιωτική βία.
Τα μαθηματικά είναι αδιαμφισβήτητα. Η Ρωσία διαθέτει πάρα πολλούς στρατιώτες και μια οικονομία σε καιρό πολέμου ικανή να παράγει μεγάλες ποσότητες όπλων και πυρομαχικών. Παρά τις κυρώσεις, η Ρωσία μπόρεσε να αυξήσει τη στρατιωτικο-βιομηχανική της βάση και έχει πρόσβαση σε όπλα και πυρομαχικά που παράγονται στο Ιράν και τη Βόρεια Κορέα, καθώς και σε κινεζικά κατασκευασμένα αγαθά και τεχνολογίες που συμβάλλουν στην πολεμική προσπάθεια του Κρεμλίνου.
Ένας άλλος παράγοντας που αντιστρατεύεται την προσπάθεια της Ουκρανίας να ανακαταλάβει τα εδάφη της με τη βία είναι ότι οι επιθετικές επιχειρήσεις τείνουν να απαιτούν πολύ περισσότερο ανθρώπινο δυναμικό, εξοπλισμό και πυρομαχικά από ό,τι οι αμυντικές προσπάθειες. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν η άμυνα είχε την ευκαιρία να χτίσει οχυρώσεις, όπως η Ρωσία σε μεγάλο μέρος των ουκρανικών εδαφών που κατέχει.
Το πιθανό αποτέλεσμα της επιστροφής της Ουκρανίας στην επίθεση θα ήταν μια μαζική απώλεια στρατιωτών, κάτι που ο ήδη ελλιπής ουκρανικός στρατός δεν μπορεί να αντέξει. Ο περιορισμένος στρατιωτικός εξοπλισμός και τα πυρομαχικά στα οποία έχει πρόσβαση η Ουκρανία θα εξαντλούνταν γρήγορα, καθιστώντας έτσι πιο δύσκολη την υπεράσπιση των περιοχών που βρίσκονται σήμερα υπό τον έλεγχο της Ουκρανίας. Μια αποτυχημένη ουκρανική επίθεση θα έδινε επίσης νέα σημεία συζήτησης σε όσους στις δυτικές πρωτεύουσες είναι επιφυλακτικοί ως προς την παροχή οποιασδήποτε βοήθειας στην Ουκρανία, θεωρώντας την ως σπατάλη.
Ποια στρατηγική, λοιπόν, θα πρέπει να ακολουθήσουν η Ουκρανία και οι υποστηρικτές της; Πρώτον, η Ουκρανία θα πρέπει να δώσει έμφαση στην άμυνα, μια προσέγγιση που θα της επιτρέψει να διαχειριστεί τους περιορισμένους πόρους της και να αποτρέψει τη Ρωσία.
Δεύτερον, θα πρέπει να δοθούν στην Ουκρανία τα μέσα (δυνατότητες κρούσης μεγάλου βεληνεκούς) και η ελευθερία να επιτεθεί στις ρωσικές δυνάμεις οπουδήποτε στην Ουκρανία, καθώς και στα ρωσικά πολεμικά πλοία στη Μαύρη Θάλασσα και σε οικονομικούς στόχους εντός της ίδιας της Ρωσίας. Η Ρωσία πρέπει να νιώσει το κόστος ενός πολέμου που ξεκίνησε και παρατείνει.
Τρίτον, οι υποστηρικτές της Ουκρανίας πρέπει να δεσμευτούν για την παροχή μακροπρόθεσμης στρατιωτικής βοήθειας. Στόχος όλων των παραπάνω είναι να δοθεί το μήνυμα στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν ότι ο χρόνος δεν είναι με το μέρος της Ρωσίας και ότι δεν μπορεί να ελπίζει ότι θα ξεπεράσει την Ουκρανία.
Η Ουκρανία και οι υποστηρικτές της θα πρέπει να κάνουν κάτι ακόμη: να προτείνουν μια προσωρινή συμφωνία κατάπαυσης του πυρός σύμφωνα με τις υπάρχουσες γραμμές. Ο Πούτιν πιθανότατα θα απορρίψει μια τέτοια πρόταση, αλλά το γεγονός ότι θα το κάνει αυτό θα καταστήσει λιγότερο δύσκολο να κερδίσει συζητήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με την παροχή βοήθειας στην Ουκρανία, καθώς θα εκθέσει τη Ρωσία ως το μέρος που ευθύνεται για τη συνέχιση του πολέμου. Θα μπορούσε ακόμη και να παράσχει ένα πλαίσιο στο οποίο η στρατιωτική βοήθεια των Ηνωμένων Πολιτειών προς την Ουκρανία θα συνεχιστεί σε περίπτωση που ο Ντόναλντ Τραμπ ανακαταλάβει την προεδρία τον Νοέμβριο.
Αυτός ο συνδυασμός της στροφής προς την άμυνα, των βαθύτερων χτυπημάτων, της συνέχισης της δυτικής στρατιωτικής βοήθειας και μιας διπλωματικής προσπάθειας που εκθέτει τη Ρωσία ως τον επιτιθέμενο που είναι, θα μπορούσε με την πάροδο του χρόνου να πείσει τον Πούτιν να δεχτεί μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας συμφωνίας, καμία από τις δύο χώρες δεν θα κληθεί να εγκαταλείψει τις μακροπρόθεσμες διεκδικήσεις της.
Η Ουκρανία θα μπορούσε να συνεχίσει να επιδιώκει την επιστροφή όλων των εδαφών της- η Ρωσία θα μπορούσε να συνεχίσει να ισχυρίζεται ότι η Ουκρανία δεν έχει δικαίωμα ύπαρξης ως κυρίαρχο κράτος. Και οι δύο πλευρές θα μπορούσαν να συνεχίσουν να επανεξοπλίζονται. Οι κυρώσεις θα μπορούσαν να παραμείνουν σε ισχύ. Η Ουκρανία θα μπορούσε να διερευνήσει στενότερες σχέσεις τόσο με την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και με το ΝΑΤΟ.
Η Ουκρανία αναμφίβολα θα αντιστεκόταν σε στοιχεία αυτής της προσέγγισης. Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι άλλοι υποστηρικτές της Ουκρανίας θα πρέπει να επιμείνουν σε αυτήν. Η Ουκρανία δεν μπορεί να απαιτεί άνευ όρων υποστήριξη περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο στρατηγικό εταίρο. Μια ανανεωμένη αντεπίθεση θα αποτύχει, ενώ θα υπονομεύσει την ικανότητα της Ουκρανίας να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Αυτό που θα κέρδιζε η Ουκρανία από μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός είναι μια ευκαιρία να αρχίσει την ανοικοδόμηση της χώρας, καθώς χρήματα και επενδύσεις δεν θα είναι διαθέσιμα όσο η χώρα παραμένει μια ενεργή εμπόλεμη ζώνη.
Μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα οδηγήσει σε κάτι που να μοιάζει με ειρήνη, η οποία θα πρέπει πιθανότατα να περιμένει την άφιξη μιας ρωσικής ηγεσίας που θα επιλέξει να τερματίσει το καθεστώς παρία της χώρας. Αυτό μπορεί να μην συμβεί για χρόνια ή δεκαετίες. Εν τω μεταξύ, όμως, η Ουκρανία θα είναι πολύ καλύτερα απ’ ό,τι θα ήταν αν συνεχιζόταν ο πόλεμος.
Τέτοιες ρυθμίσεις – μη μόνιμη, κάτω από την επίσημη ειρήνη – έχουν λειτουργήσει καλά σε άλλα πλαίσια, μεταξύ άλλων στην κορεατική χερσόνησο και στην Κύπρο. Δεν αποτελούν λύσεις, αλλά είναι προτιμότερες από τις εναλλακτικές λύσεις. Και ακόμη και αν η Ρωσία απορρίψει οποιαδήποτε κατάπαυση του πυρός, όπως θα μπορούσε κάλλιστα να αποδειχθεί, η Ουκρανία θα ήταν καλύτερα με μια στρατιωτική και διπλωματική στρατηγική που προστατεύει τον πυρήνα της χώρας, διατηρεί την ανεξαρτησία της και διατηρεί την εξωτερική υποστήριξη. Οι φίλοι της Ουκρανίας οφείλουν να το έχουν αυτό κατά νου πριν ορίσουν την επιτυχία με τρόπο που θέτει τη χώρα σε κατάσταση αποτυχίας.
