Απόδοση από άρθρο του Gergely Karácsony για το project-syndicate.org
Η αποσάρθρωση της δημοκρατίας και η αιχμαλωσία του κράτους στην Ουγγαρία είναι συμπτώματα βαθύτερων δομικών προβλημάτων που βάζουν σε δοκιμασία τις περισσότερες δημοκρατίες και φτάνουν μέχρι και να απειλούν το μέλλον του ανθρώπινου πολιτισμού. Οι Δημοκράτες, αντιμέτωποι με τέτοιες προκλήσεις δεν πρέπει να επιτρέψουν στους εαυτούς τους να υποκύψουν στη μοιρολατρία ή στην απάθεια.
ΒΟΥΔΑΠΕΣΤΗ – Η πολιτική μου αφύπνιση συνέπεσε χρονικά με τις συστημικές αλλαγές που εκτυλίσσονταν μετά την πτώση του κομμουνισμού στην Ουγγαρία το 1989. Ήμουν σε ίσο βαθμό γοητευμένος και καταχαρούμενος από τον ταχύτατο εκδημοκρατισμό της χώρας μου. Ως έφηβος, έπεισα την οικογένειά μου να με πάει στα σύνορα με την Αυστρία για να δω πως χτίζεται η ιστορία: την πτώση του Σιδηρού Παραπετάσματος, το οποίο επέτρεψε στους πρόσφυγες από την Ανατολική Γερμανία να μετακινηθούν προς τη Δύση. Διαβάζοντας πολλά δημοσιεύματα και πηγαίνοντας σε συγκεντρώσεις των νεοιδρυμένων δημοκρατικών πολιτικών κομμάτων, με συνεπήρε η ατμόσφαιρα της απεριόριστης ελπίδας για το μέλλον.
Αυτή την εποχή, τέτοιου είδους συναισθηματισμοί φαίνονται αφελείς και παιδιάστικοι, ή τουλάχιστον ως το προϊόν μιας ειδυλλιακής νοοτροπίας. Η δημοκρατία και το μέλλον της ανθρωπότητας βρίσκονται σε σημαντικό κίνδυνο, καθώς περιστοιχίζονται από πολυποίκιλες κρίσεις και κρίσεις που πέφτουν η μια πάνω στην άλλη.
Τρεις δεκαετίες μετά την πτώση του κομμουνισμού, είμαστε και πάλι αναγκασμένοι να αντιμετωπίσουμε μη δημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις στην Ευρώπη. Οι πράξεις τους θυμίζουν πολλές φορές αυτές των παλιομοδίτων κομμουνιστών, μόνο που τώρα πραγματεύονται πάνω σε ένα καθεστώς αυταρχικού, νατιβιστικού λαϊκισμού. Συνεχίζουν, όπως οι παλιοί κομμουνιστές, να μουρμουράνε για «ξένους παράγοντες» και «εχθρούς του κράτους» και με αυτό εννοούν οποιονδήποτε αντιτίθεται στις αξίες ή τις πολιτικές τους προτιμήσεις. Συνεχίζουν δε να υποτιμούν τη Δύση, συχνά με τους ίδιους κακοποιητικούς όρους που ακούγαμε κατά την εποχή του κομμουνισμού. Οι πολιτικές τους πρακτικές έχουν διαβρώσει τις νόρμες και τους θεσμούς της δημοκρατίας, καταστρέφοντας τη δημόσια σφαίρα και κάνοντας πλύση εγκεφάλου σε πολίτες με ψέματα και χειραγώγηση.
Ο νατιβιστικόςλαϊκισμός τείνει να τρέφεται από ένα σκοπό: να μονοπωλήσει την κρατική εξουσία και όλα της τα πλεονεκτήματα. Στη χώρα μου, το καθεστώς του πρωθυπουργού Viktor Orbán έχει επικρατήσει σε όλη τη χώρα μέσω της χειραγώγησης των δημοκρατικών θεσμών και τη διαφθορά της οικονομίας. Οι βουλευτικές εκλογές της επόμενης χρονιάς θα δείξουν αν η αιχμαλωσία της Ουγγαρίας μπορεί να αντιστραφεί.
Πιστεύω πως μπορεί. Αλλά, το να θεωρηθούν οι λαϊκιστές ως οι μόνοι υπεύθυνοι για τη διαφθορά της δημοκρατίας μας είναι λανθασμένη αντίληψη της αιτίας και του αποτελέσματος. Οι ρίζες των δημοκρατικών μας προβλημάτων είναι βαθύτερα. Όπως η άνοδος των μη φιλελεύθερων κομμάτων στις παλαιότερες δυτικές δημοκρατίες και τους υποτροπιασμούς της δημοκρατίας στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη που πηγάζουν από δομικά ζητήματα όπως η αδικία και η ανισότητα. Τα προβλήματα αυτά οφείλονται στην κακοδιαχείριση της εποχής μετά το 1989 και τη μετάβαση στην οικονομία της αγοράς.
Πιο παλιές δημοκρατίες βιώνουν παρόμοια διαστρεβλωμένα αποτελέσματα. Με την εξέλιξη του κράτους πρόνοιας στις δεκαετίες μετά τον πόλεμο να έχουν σοσιαλιστικές τάσεις, η οικονομική ανάπτυξη στις δυτικές δημοκρατίες επέτρεψε τη μαζική διόγκωση της μεσαίας τάξης. Αλλά αυτό είχε και αρνητικές συνέπειες που παρατηρούμε μέχρι και σήμερα.
Η γενιά μας δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο αυτό το πρόβλημα. Αντιμετωπίζουμε και τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης που αμφισβητεί τα θέμέλια στα οποία χτίστηκαν οι μοντέρνες κοινωνίες. Οι προοδευτικοί, όπως εγώ, πιστεύουν πως αυτό είναι άμεση συνέπεια του τρόπου με τον οποίο δουλεύει το οικονομικό μας σύστημα. Η απεριόριστη, χωρίς κανονισμούς οικονομική ανάπτυξη – ο πυρήνας του καπιταλισμού- απλώς δεν είναι συμβατή με τη ζωή σε ένα πλανήτη με περιορισμένους πόρους.
Αντιμέτωποι με τέτοιου είδους συνέπειες, δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να υποκύψουμε στη μοιρολατρία ή την απάθεια. Άλλωστε οι προοδευτικοί οφείλουμε να πιστεύουμε στην υπόσχεση της ανθρώπινης προόδου. Οι θεσμοί και οι οικονομικές πολιτικές μας μπορούν να προσαρμοστούν για να εξηγήσουν τις καταστάσεις που αλλάζουν. Οι αδικίες που αποξενώνουν τους ανθρώπους από τη δημοκρατία μπορούν να αποκατασταθούν, όπως και τα κανάλια του δημοκρατικού διαλόγου.
Με αυτά κατά νου, οργανώνουμε αυτόν τον μήνα το Budapest Forum for Building Sustainable Democracies και φέρνουμε σε επαφή μια ευρεία γκάμα μετόχων, Δημάρχους, Ευρωπαϊκούς αξιωματούχους, ακτιβιστές και ακαδημαϊκούς. Οι συμμετέχοντες θα συζητήσουν στρατηγικές αντιμετώπισης των μεγαλύτερων προκλήσεων της εποχής μας και μετά θα παρέχουν -εφαρμόσιμες στο μέλλον- συστάσεις για νέες πολιτικές.
