Είναι φυσικό να επικεντρωνόμαστε στις μητέρες κατά την περιγεννητική περίοδο, αλλά ας μην ξεχνάμε και τους μπαμπάδες*, που επίσης χρειάζονται υποστήριξη…
Ο ερχομός ενός μωρού επιφέρει μια τεράστια αλλαγή ζωής και για τους δύο γονείς. Είτε πρόκειται για στέρηση ύπνου, είτε για οικονομικές ανησυχίες, είτε για νέες ευθύνες, είτε για αλλαγή της δυναμικής της σχέσης, οι μπαμπάδες έχουν επίσης πολλά να διαχειριστούν. Συν τοις άλλοις, οι μπαμπάδες μπορεί να αισθάνονται ενοχές για όσα περνάει η σύντροφός τους, γνωρίζοντας ότι δεν είναι εκείνοι που θηλάζουν στις 3 το πρωί ή που συνέρχονται από έναν τοκετό.
Όπως αναφέρει ένας πατέρας στο πλαίσιο πρόσφατης μελέτης: «Δεν αισθάνομαι ότι μπορώ να μιλήσω στη γυναίκα μου γι’ αυτά τα συναισθήματα. Θα με κάνει να φαίνομαι αδύναμος ή θα ακούγεται γελοίο, επειδή εκείνη είναι με τα παιδιά περισσότερο από μένα». Ένας άλλος συμμετέχων στην έρευνα συμπληρώνει: «Ένιωθα κι εγώ το ίδιο, ότι δεν θα μπορούσα να το πω στη γυναίκα μου. Εκείνη είναι με τα παιδιά κάθε μέρα όλη μέρα και εγώ είμαι στο σπίτι και βοηθάω για 6 ώρες και δεν μπορώ να το αντέξω;»
Η πατρική προγεννητική και επιλόχειος κατάθλιψη όχι μόνο υπάρχει, αλλά αφορά έναν στους δέκα νέους μπαμπάδες. Μάλιστα, έως και το 18% αναπτύσσει μια κλινικά σημαντική αγχώδη διαταραχή, όπως γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και διαταραχή μετατραυματικού στρες κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή τον πρώτο χρόνο μετά τον τοκετό.
Ο αριθμός των ανδρών που παθαίνουν κατάθλιψη κατά τον πρώτο χρόνο μετά την απόκτηση της ιδιότητας του πατέρα είναι διπλάσιος από αυτόν του γενικού πληθυσμού. Το 25% των μπαμπάδων εμφανίζουν ήπια καταθλιπτικά συμπτώματα και περίπου το 10-12% πάσχουν από κατάθλιψη. Μάλιστα, όσοι γίνονται για πρώτη φορά μπαμπάδες φαίνεται να είναι πιο ευάλωτοι στην επιλόχειο κατάθλιψη από όσους είχαν ήδη ένα παιδί.
Βέβαια, όπως συμβαίνει και με την επιλόχειο κατάθλιψη στις μητέρες, συχνά μένει αδιάγνωστη. Τα συμπτώματα μπορεί να μοιάζουν πολύ με το καθημερινό άγχος της ζωής με ένα νεογέννητο.
Παράγοντες κινδύνου και πιθανά αίτια
Στην έρευνα των Brandon et al.(2019), οι περισσότεροι συμμετέχοντες είπαν ότι δεν γνώριζαν ότι η συγκεκριμένη ψυχική διαταραχή μπορεί να συμβεί στους άνδρες, αφού οι μόνες αναφορές που έβρισκαν ήταν για τη μητρική επιλόχειο κατάθλιψη, γεγονός που ενέτεινε την αίσθηση απομόνωσης και μοναξιάς.
«Κατηγορούσα τόσο τη σύντροφό μου όσο και τον γιο μου για τα συναισθήματα απώλειας και ασημαντότητας που ένιωθα. Ανέλαβα κάθε γονεϊκή ευθύνη δείχνοντας απροθυμία και νιώθοντας περιφρόνηση. Η γυναίκα μου φαινόταν να με θεωρεί εγωιστή και ανεύθυνο. Ακόμα και όταν οι καυγάδες τελείωσαν, οι πληγές δεν επουλώθηκαν ποτέ. Ο γάμος μας δέχτηκε ένα μοιραίο χτύπημα», αφηγείται ένας από τους συμμετέχοντες στην έρευνα.
Ένα άλλο μοτίβο που αναδύθηκε από την έρευνα είναι ότι οι συμμετέχοντες ένιωσαν εγκλωβισμένοι στην κοινωνική επιταγή του φύλου τους να «κρατήσουν γερά» και να στηρίξουν την σύντροφο τους στις προκλήσεις της γονεϊκότητας καθώς και ενοχή για την πιθανή έκφραση των συναισθημάτων ψυχικής δυσφορίας και συναισθηματικής εξάντλησης με βασικότερη την αιτιολόγηση ότι δεν βίωσαν εκείνοι σωματικά την εγκυμοσύνη και την γέννα και ότι η σύντροφος τους είχε μεγαλύτερο ρόλο στην νεογνική φροντίδα. Έτσι, προσπαθώντας να παρέχουν πρακτική και συναισθηματική υποστήριξη στις συντρόφους τους πάλευαν ταυτόχρονα μέσα τους να καταλάβουν τι πάει τόσο λάθος.
Με αυτόν τον τρόπο συνοψίζει την εμπειρία του ένας πατέρας: «Πολλοί άντρες με τους οποίους έχω μιλήσει μοιράζονται μια παρόμοια ιστορία πάλης με την κατάθλιψη όταν πρωτοέγιναν γονείς, αλλά το κάνουν κρυφά, αθόρυβα, μακριά από το τραπέζι του δείπνου. Καταλαβαίνουν ότι δεν υπάρχει ένα πραγματικά αποδεκτό μέρος ή πλαίσιο για τους άνδρες όπου να μπορούν να αποκαλύψουν δημοσίως ότι δυσκολεύονται- πόσο μάλλον ότι συγκλονίζονται μέχρι το μεδούλι – από αυτό που ονομάζω “ξαφνική γονεϊκότητα”».
Ακριβώς όπως και με τις μητέρες, οι αλλαγές στις ορμόνες μπορεί να παίζουν ρόλο στην εμφάνιση της επιλόχειου κατάθλιψης στους μπαμπάδες. Ορμόνες όπως η τεστοστερόνη, τα οιστρογόνα, η κορτιζόλη, η αγγειοπιεσίνη και η προλακτίνη μπορεί να αλλάξουν στους μπαμπάδες κατά την περίοδο μετά την άφιξη των μωρών τους.
Αξίζει επίσης να σημειωθει πως η περιγεννητική κατάθλιψη στους μπαμπάδες είναι πιο πιθανή αν η μαμά έχει επίσης κατάθλιψη. Από τους άνδρες των οποίων οι σύντροφοι πάσχουν από επιλόχειο κατάθλιψη, ένα 25% με 50% μπορεί να εμφανίσει επίσης κατάθλιψη.
Κάποιες άλλες πιθανές συσχετίσεις έχουν παρατηρηθεί: Οι μπαμπάδες που είναι κάτω των 25 ετών έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν επιλόχειο κατάθλιψη σε σχέση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία. Άλλοι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν το ιστορικό κατάθλιψης και άγχους, τις οικονομικές πιέσεις και τον χωρισμό από τη μητέρα του παιδιού. Επίσης, κάποιο ρόλο ίσως παίζουν τα προβλήματα ύπνου ή κλάματος του μωρού, η κατάχρηση ή εξάρτηση από ναρκωτικά και το αίσθημα έλλειψης υποστήριξης από τις συντρόφους τους. Ωστόσο, η σχέση μεταξύ αυτών των παραγόντων είναι ασαφής, οπότε δεν είναι βέβαιο ότι αποτελούν άμεσα αίτια της κατάθλιψης.
Πώς να καταλάβεις αν πάσχεις από πατρική επιλόχειο κατάθλιψη
Ενώ η ψυχική και συναισθηματική εικόνα από τα κλινικά δεδομένα δείχνει υψηλό επίπεδο απογοήτευσης, ματαίωσης και απομόνωσης των ανδρών, γνωρίζουμε ελάχιστα για αυτό που στα αλήθεια βιώνουν οι άνδρες με επιλόχειο κατάθλιψη. Φαίνεται πάντως πως η επιλόχειος κατάθλιψη στους μπαμπάδες μπορεί να εκδηλωθεί με διαφορετικούς τρόπους από ό,τι στις μητέρες.
Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:
- φόβο, σύγχυση, ανημπόρια και αβεβαιότητα για το μέλλον
- απόσυρση από την οικογενειακή ζωή, την εργασία και τις κοινωνικές καταστάσεις
- αναποφασιστικότητα
- απογοήτευση, ευερεθιστότητα, κυνισμό και θυμό
- συζυγικές συγκρούσεις
- συντροφική βία
- αρνητικές γονεϊκές συμπεριφορές
- χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών
- αϋπνία
- σωματικά συμπτώματα όπως δυσπεψία, αλλαγές στην όρεξη και το βάρος, διάρροια, δυσκοιλιότητα, πονοκέφαλοι, πονόδοντοι και ναυτία
Ένας πατέρας λέει για το πώς βιώνει την επιλόχειο κατάθλιψη: «Ήμουν τόσο έτοιμος να γίνω μπαμπάς, αλλά το μόνο που μπορώ να σκεφτώ τώρα είναι πόσο δυστυχισμένος είμαι». Ένας άλλος συμμετέχων στην μελέτη δηλώνει: «Έχω την αίσθηση ότι είμαι διαρκώς έτοιμος να ξεσπάσω σε κλάματα. Η δουλειά μου, στην οποία παλαιότερα μπορούσα να ανταπεξέλθω καλά, φαίνεται εξαιρετικά αγχωτική τώρα. Είμαι πολύ ευερέθιστος, δεν μπορώ να αντέξω το κλάμα του 7 μηνών μωρού μου για περισσότερο από λίγα λεπτά χωρίς να θυμώσω».
Πώς αντιμετωπίζεται η πατρική προγεννητική και επιλόχειος κατάθλιψη
Μερικές φορές, η αυτοβοήθεια δεν είναι αρκετή, καθώς μπορεί να είναι απαραίτητη η επαγγελματική θεραπεία.
Ένας συνδυασμός ή μια από τις ακόλουθες θεραπείες, μπορεί να βοηθήσει τους μπαμπάδες να αντιμετωπίσουν την εγκυμοσύνη και την αγχωτική περίοδο μετά τον τοκετό:
- Ψυχοθεραπεία ή ομιλητική θεραπεία
- Θεραπεία ζεύγους, ιδίως εάν και οι δύο γονείς έχουν κατάθλιψη ή η σχέση τους είναι σε κρίση
- Φαρμακευτική αγωγή που δρα στο μυαλό, τη συμπεριφορά ή τη διάθεση
- Συμπληρωματικές ή εναλλακτικές θεραπείες, όπως άσκηση, μασάζ ή βελονισμός
Αν νιώθεις πώς ίσως κάτι τέτοιο σε αφορά, το πιο σημαντικό είναι να μοιραστείς το πώς αισθάνεσαι και να μην διστάσεις να ζητήσεις βοήθεια. Δεν είσαι μόνος και δεν φταις εσύ για αυτό που σου συμβαίνει.
Πώς μπορούν τα μέλη της οικογένειας να στηρίξουν τους μπαμπάδες με κατάθλιψη
Το πρώτο βήμα είναι τα μέλη της οικογένειας να αναγνωρίσουν τι συμβαίνει και να το πάρουν στα σοβαρά. Αν παρατηρήσετε μια αλλαγή προσωπικότητας σε έναν μπαμπά που περιμένει ή μόλις απέκτησε ένα μωρό, ενθαρρύνετέ τον να μιλήσει με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Μετά τον ερχομό του μωρού, οι συμβουλές για την υποστήριξη του μπαμπά περιλαμβάνουν:
- Να τον ενθαρρύνετε να ασχολείται με το μωρό, να το κάνει μπάνιο, να το ντύνει ή να το ταΐζει όποτε είναι δυνατόν.
- Να αναλαμβάνετε βάρδιες φροντίδας του παιδιού, ώστε να έχετε και οι δύο επαρκή ύπνο. Τα μέλη της οικογένειας των μονογονεϊκών οικογενειών μπορούν να παρέμβουν για να διασφαλίσουν ότι η μαμά ή ο μπαμπάς ξεκουράζεται όσο το δυνατόν περισσότερο.
- Να περνάτε χρόνο μαζί, κατανοώντας ότι είναι σύνηθες να αλλάζει η σεξουαλική σας ζωή μετά την απόκτηση ενός μωρού.
Τέλος, βεβαιωθείτε ότι ο μπαμπάς γνωρίζει πως η προγεννητική και η επιλόχειος κατάθλιψη είναι συχνή και θεραπεύσιμη. Και οι μπαμπάδες, να θυμάστε ότι το να ζητάτε βοήθεια όταν δυσκολεύεστε, είναι το καλύτερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε για τον εαυτό σας και την οικογένειά σας.
*Να διευκρινίσουμε πως όπου αναφερόμαστε στους μπαμπάδες, εννοούμε και όποιο άτομο λειτουργεί ως συν-γονέας του παιδιού
Με πληροφορίες από: Postpartum Support International, Journal of Family Issues, American journal of Human Biology, Innovations in Clinical Neuroscience, Journal of Affective Disorders, UTSouthwestern Medical Center
Πηγή: ertnews.gr
