Οι συντάκτες της ΕΡΤ μας ταξιδεύουν στις παραδόσεις και τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς από κάθε γωνία της Ελλάδας. Από τη Μεσσηνία μέχρι και τον Έβρο και από τη Δωδεκάνησα μέχρι τις Σποράδες αρκετά είναι αυτά που διαφέρουν και άλλα τόσα που μοιάζουν πολύ.
Πρωτοχρονιά στα Δωδεκάνησα
της Χριστίνας Μέγα
Μπουλιστρίνα (μποναμάς)
Την Πρωτοχρονιά ποδαρικό στα σπίτια των χωριών, κυρίως στη Ρόδο και στην Κω, έκαναν, στα παλιά χρόνια, τα μικρά παιδιά.
Έπαιρναν μία πέτρα την οποία τοποθετούσαν σε κάθε σπίτι για το ποδαρικό ή ένα ρόδι το οποίο έσπαγαν στην είσοδο της πόρτας για την αφθονία στο σπίτι και οι νοικοκυρές τους έδιναν την μπουλιστρίνα τους, που ήταν κυρίως γλυκά και σπανίως χρήματα.
Λέρος
Ένα εξαιρετικό έθιμο που διατηρείται έως σήμερα στη Λέρο είναι τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς.
Το βράδυ της παραμονής οι τσοπάνηδες του νησιού βγαίνουν με τσαμπούνες και λένε σε παραλλαγή τα κάλαντα από σπίτι σε σπίτι, μέχρι το πρωϊ.
«Σε σένα αφέντη πρέπει σου καρέκλα καρυδένια για ν’ ακουμπάς τη μέση σου την μαργαριταρένια…» είναι κάποιοι από τους στίχους που λένε για τον άνδρα του σπιτιού, ενώ για τη γυναίκα «Κυρά καλή, κυρά ψηλή που λούζεσαι και πλένεσαι και πας στην εκκλησιά, έχεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθος…».
Σε κάθε σπίτι οι τσοπάνηδες ζητούν από τους ιδιοκτήτες να τραγουδήσουν ένα τραγούδι αγαπημένου προσώπου που έφυγε από τη ζωή ή είναι μακριά.
Λειψοί
Την Πρωτοχρονιά, με το που θα μπει ο νέος χρόνος, οι νέοι του νησιού πηγαίνουν στα σπίτια με εικόνες Αγίων για το ποδαρικό.
Χριστογιαννόσκολα – Ικαρία
Του Γιώργου Βιτσαρά
Έτσι ονομάζονται οι εορταστικές μέρες των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων μέχρι του Αγ. Ιωάννη στην Ικαρία.
Αυτό που διατηρείται έως και τις ημέρες μας στην Ικαρία, είναι το έθιμο του Άγιου Βασίλη. Γίνεται τη Πρωτοχρονιά όπου μαζεύονται παρέες (μικροί μεγάλοι, άνδρες, γυναίκες) σε κάθε χωριό και λένε τα κάλαντα από σπίτι σε σπίτι. Οι νοικοκυραίοι έχουν ανοιχτή την πόρτα τους, το τραπέζι γεμάτο καλούδια χριστουγεννιάτικα και φυσικά Πράμνειο οίνος και τους περιμένουν. Μετά φεύγουν όλοι μαζί και πάνε σε άλλα σπίτια του χωριού. Η παρέα συνήθως κάθεται αρκετή ώρα σε κάθε σπίτι τραγουδώντας, πίνοντας και διασκεδάζοντας.
Τα κάλαντα που ακούγονται είναι τα παραδοσιακά του νησιού μας:
Ἀρχιμηνιὰ κι ἀρχιχρονιά, ψηλή μου δεντρολιβανιά·
κι ἀρχὴ καλός μας χρόνος, ἐκκλησιὰ μὲ τ᾿ ἅγιος θρόνος.
Ἅγιος Βασίλης ἔρχεται ἀπὸ τὸν κάβο Πάπα,
βαστάει καὶ στὴν πλάτη του μία μαλλιαρὴ θυλάκα,
νὰ βάλει μέσα τὰ ψωμιά, τὶς τηγανίτες, τὰ λεφτά.
-Ἐσένα, ἀφέντη, πρέπει σου καρέκλα καρυδένια,
γιὰ ν᾿ ἀκουμπᾷς τὴ μέση σου τὴ μαργαριταρένια.
-Καὶ πάλι ξαναπρέπει σου, βάλε στραβὰ τὸ φέσι σου
καὶ δίπλα τὸ βρακί σου, γιὰ νὰ σκάσουν οἱ ἐχθροί σου.
-Πολλά ῾παμε τ᾿ ἀφέντη μας ἂς ποῦμε τῆς κυρᾶς μας.
-Κυρὰ ψηλή, κυρὰ λιγνή, κυρὰ τἀπανοφρύδα
ποὺ ἔχεις τὸν ἥλιο πρόσωπο καὶ τὸ φεγγάρι στῆθος,
καὶ τοῦ κοράκου τὰ φτερὰ τἄχεις τἀπανοφρύδια
ποὺ ὅταν λουστεῖς καὶ χτενιστεῖς καὶ πᾷς στὴν ἐκκλησιά σου
ἡ στράτα ρόδα γέμισε ἀπ᾿ τὴν περπατησιά σου.
-Πολλά ῾παμε καὶ τῆς κυρᾶς, ἂς ποῦμε καὶ τῆς κόρης.
-Ἔχεις καὶ κόρην ὄμορφη, ποὺ δὲν ἔχει ἱστορία,
οὔτε στὴν Πόλη βρίσκεται, οὔτε στὴ Βενετία.
-Ἔχεις καὶ κόρη ὄμορφη, βάλ᾿τηνε στὸ ζεμπίλι
καὶ κρέμασέ τηνε ψηλά, νὰ μὴ τὴ φᾶν᾿ οἱ ψύλλοι.
-Πολλά ῾παμε, πολλά ῾παμε, μὰ δὲ μᾶς ἐκεράσατε,
κι ἂν ἀκόμα θὲ νὰ ποῦμε, βάλτε μας κρασὶ νὰ πιοῦμε.
-Ἐφάγαμε τὸν πετεινὸ, νὰ φᾶμε καὶ τὴν κότα
καὶ δῶστε μας τὸ φλουράκι μας, νὰ πᾶμε σ᾿ ἄλλη πόρτα
Πρωτοχρονιά στο Πήλιο
Του Κυριάκου Παρασίδη
Στην Μαγνησία τα έθιμα της εορταστικής περιόδου, επικεντρώνονται κυρίως στον ερχομό της Πρωτοχρονιάς και εντοπίζονται πρωτίστως στις παραδόσεις του Πηλίου, όπου τα κορίτσια του χωριού θα πάνε και θα προσφέρουν στη βρύση με τα τρεχούμενα νερά της γειτονιάς τους, διάφορα γλυκά και λογής λογής καλούδια, σποράκια αλλά και κέρματα για να καλοπιάσουν το στοιχείο του νερού. Τα γλυκά με τα οποία τρατάριζαν τις βρύσες τους ήταν χαμαλιά πηλιορίτικα (τρίγωνα γλυκά με γέμιση καρυδιού),λουκουμάδες, γαλαγκίτες, χριστόψωμο και κουραμπιέδες.
Πρωτοχρονιά στις Σποράδες
Του Κυριάκου Παρασίδη
Στην γειτονική Σκόπελο κάθε νοικοκυρά κάνει τις ετοιμασίες της για να υποδεχθεί τον καινούριο χρόνο. Την ονομάζουν «κλειδοχρονιά», δηλαδή αυτό που στην υπόλοιπη Ελλάδα ονομάζουν «ποδαρικό», ώστε να έχει το σπιτικό τους όλο το χρόνο υγεία, χαρά και αγάπη.
Πρωτοχρονιά στην Ελασσόνα
Του Ευάγγελου Μητρούσια
Βασιλόπιτα: γίνεται από 12 φύλλα αλευριού (συμβολίζουν τους 12 μαθητές του Χριστού), που οι γυναίκες άνοιγαν την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Μέσα, εκτός από το φλουρί, τοποθετούσαν και ένα κομμάτι ξύλο πουρναριού ( όποιος το έβρισκε θα ασχολούνταν με κτηνοτροφικές εργασίες) και ένα κομμάτι άχυρο ( θα ασχολούνταν με αγροτικές εργασίες).
Ο πρώτος επισκέπτης: την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, τον πρώτο επισκέπτη του σπιτιού τον οδηγούσαν μπροστά στο τζάκι ή την σόμπα και του έδιναν στο χέρι αλάτι. Εκείνος το έριχνε στην φωτιά και φώναζε δυνατά ευχές για την νέα χρονιά.
Οι σπόροι του σιταριού: παραμονή Πρωτοχρονιάς η οικογένεια μαζευόταν γύρω από το τζάκι και έπαιρνε ο καθένας στο χέρι του σπόρους σιταριού. Με την σειρά τους έριχναν στην φωτιά και αν αναπηδούσαν, σήμαινε ότι θα είχαν καλή τύχη την νέα χρονιά.
Τα έθιμα δείχνουν αφενός την απόλυτη εξάρτηση και το συναισθηματικό δέσιμο που είχε παλιότερα η ελληνική οικογένεια με τα ζώα της, από τα οποία εξαρτάται η επιβίωσή της και αφετέρου την πίστη της ότι ίσως δεν αρκεί η σκληρή δουλειά για να συντηρηθούν τα μέλη της. Συνεπώς, προσπαθούν με τα έθιμα να προσελκύσουν ευνοϊκά την τύχη, για να έχουν όσο το δυνατό μια καλύτερη χρονιά.
*Για τα έθιμα στο χωριό Γιαννωτά της επαρχίας Ελασσόνας μίλησε στην ΕΡΤ ο φιλόλογος -συγγραφέας, Νίκος Τάχατος
Πρωτοχρονιά στη Κοζάνη, τα Γρεβενά και τη Χαλάστρα
Του Κυριάκου Παρασίδη
Στα περισσότερα ορεινά χωριά του Βοΐου Κοζάνης και των Γρεβενών, καθώς και λίγο πιο έξω από η Θεσσαλονίκη, στη Χαλάστρα αναβιώνουν τα Ρουγκατσάρια, όπου οι νέοι του χωριού, ντυμένοι με τις παραδοσιακές τους στολές, άλλοι μεταμφιεσμένοι φορώντας προβιές και κεφάλια ζώων, άλλοι με αυτοσχέδιες μάσκες αλλά με κεντρικό πρόσωπο την «μπούλα» που είναι άντρας μεταμφιεσμένος σε νύφη και τον «ρογκατσιάρη» δηλαδή τον αράπη, περνούν από όλα τα σπίτια πίνοντας, χορεύοντας και ανταλλάσσοντας ευχές και πειράγματα με τους οικοδεσπότες.
Το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς και αφού έχουν περάσει από όλα τα σπίτια, μαζεύονται στην κεντρική πλατεία και συνοδεία με χάλκινα, νταούλια και ζουρνάδες στήνουν ένα τρικούβερτο γλέντι.
Πρωτοχρονιά στην Καστοριά
Του Κυριάκου Παρασίδη
Το πρώτο καρναβάλι της χρονιάς γίνεται στο Άργος Ορεστικό Καστοριάς και διαρκεί δύο ημέρες. Το κυρίαρχο στοιχείο στην παρέλαση είναι η πολιτική και κοινωνική σάτιρα, διακωμωδείται κάθε κοινωνική έκφανση, ενώ ξεχωριστή θέση στη σάτιρα έχει το έργο και η παρουσία των τοπικών πολιτικών της περιοχής. Ακόμη δεν ξεφεύγει από την ανατρεπτική σάτιρα των «μπουλουκιών» οι συνήθειες και ο τρόπος ζωής των κατοίκων αυτής της μικρής κωμόπολης.
Πρωτοχρονιά στην Κομοτηνή
Της Μαρίας Νικολάου
Την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς από νωρίς οι γονείς ετοίμαζαν τα «κόλεντα», ένα είδος ξύλινου σφυριού με το οποίο γυρνούσαν τα παιδιά το απόγευμα, μόλις βασίλευε ο ήλιος, στα σπίτια χτυπώντας τις πόρτες και λέγοντας τα κάλαντα: «Την καλησπέρα να σας πως ο Άγιος Βασίλης να είναι δω μέσα στο αρχοντικό σας, να είναι και βοηθός σας. Να μεγαλώσετε βρε παιδιά να πάτε στην Αγία Σοφιά κι εκεί να μεταλάβετε με τους ξένους να τα βάλετε. Να μην θαρρείτε βρε παιδιά πως είναι η Ελλάς μικρά είναι τα παλληκάρια τίγρηδες και λιοντάρια».
Από πόρτα σε πόρτα τα παιδιά γυρνούσαν με ένα μικρό τρουβά στον ώμο και τα κλαράκια στα χέρια και η αμοιβή τους ήταν χαρούπια, αμύγδαλα, σταφίδες, καρύδια και ο πιο πλούσιος και ο πιο τσορμπατζής θα έδινε κάποιο πορτοκάλι ή μανταρίνι γιατί εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχαν τα φρούτα αυτά σε όλα τα σπίτια. Όσον αφορά στις νοικοκυρές πιανόταν κι αυτές για να παρασκευάσουν την κρεατόπιτα. Μέσα στην πίτα έβαζαν ένα νόμισμα, ένα κομμάτι από αμπέλι, κι ένα κομμάτι ξύλο από κρανιά τυλιγμένα με κόκκινη κλωστή.
Σύμφωνα με την παράδοση τα παιδιά, το πρωί της Πρωτοχρονιάς, μπαίνοντας στο καλύβι, αφού καλημέριζαν και φιλούσαν με σεβασμό το χέρι των μεγαλύτερων, πήγαιναν και κάθονταν στα γόνατα δίπλα στην φωτιά. Εκεί, κάθε ένα, έβαζε το πουρναράκι στην φωτιά κουνώντας το πέρα δώθε κι έλεγε: «Αρνιά – Κατσίκια – πιδιά – νφάδες – γαμπροί – ’γεια κι δύναμη κι απ ούλα τα καλά».
Όπως σημειώνουν οι μεγάλοι σε ηλικία Σαρακατσάνοι, που έζησαν τα κάλαντα με αυτό τον τρόπο τα παιδιά κάθονταν την ώρα που έλεγαν τις ευχές για να παίρνουν οι πρατίνες τ’ αρνιά τ’ς και να μην τ’ αφήνουν. Τα πουρναρόκλαδα έπρεπε να τριζοβολούν, την ώρα που λέγαν τις ευχές «για να βελάζουν τ’ αρνιά». Αν τα κλαράκια δεν πριτσιάναγαν πίστευαν ότι «δεν θα ’ναι καλή χρόνια και δεν θα βελάζουν τα αρνιά», δηλαδή δεν θα έχουν πολλά γεννητούρια.
Αφού γυρνούσαν τα παιδιά από τα κάλαντα καθόταν όλοι στο τραπέζι ενώ έστρωνε η νοικοκυρά το τραπέζι πάλι με ψωμί και κρεατικά. Αυτή τη φορά δεν ήταν νηστίσιμο το τραπέζι, όπως την παραμονή των Χριστουγέννων, αλλά αρτύσιμο. Ο νοικοκύρης θυμίαζε την πίτα κι όλο το τραπέζι κι έβγαζε μερίδα για τον Άγιο Βασίλη, για το σπίτι, για τα χωράφια και τα ζώα κι από εκεί και πέρα κατά σειρά ηλικίας για όλη την οικογένεια. Με το που θα έμπαινε ο καινούργιος χρόνος ο νοικοκύρης θα έπαιρνε σπόρους και θα έκανε σπονδή. Πήγαινε στη βρύση της γειτονιάς και έριχνε από εκεί που έτρεχε το νερό, φασόλια, σιτάρι, καλαμπόκι ό,τι παρήγαγε.
Αλλά και τα παιδιά πήγαιναν να ευχηθούν στους μεγαλύτερους. Έπρεπε να πάνε σε συγγενικά σπίτια, να μπουν με το δεξί πόδι, να πάρουν τη μασιά και να καθίσουν στο τζάκι και να σκαλίσουν τη φωτιά δίνοντας ευχές για καλή σοδειά, για τα ζώα να έχουν καλή γέννα και όπου υπήρχαν ελεύθερα αγόρια και κορίτσια την ευχή την επόμενη χρονιά να είναι διπλοί, να αρραβωνιαστούν ή να παντρευτούν.
*Την Πρωτοχρονιά στον Ίασμο «ξετύλιξε» με την ωραία του αφήγηση μιλώντας στην ΕΡΤ Κομοτηνής ο Μόσχος Μυλωνάς, κάτοικος του Ιάσμου και μέλος του Πολιτιστικού Συλλόγου.
Πρωτοχρονιά στην Ξάνθη
Του Κυριάκου Παρασίδη
Στα Άβδηρα της Ξάνθης ορισμένες νοικοκυρές δεν ζυμώνουν βασιλόπιτα, αλλά, ανοίγουν φύλλο και παρασκευάζουν μία πίτα με πράσο, κιμά και μπαχαρικό κύμινο. Μέσα στην πρασόπιτα βάζουν το φλουρί. Η πίτα ψήνεται σε παραδοσιακό ταψί, που ονομάζεται «σινί» και τα παλιότερα χρόνια σερβίρονταν πάνω σε χαμηλό ξύλινο τραπέζι, το σορβά.
Πρωτοχρονιά στην Καβάλα
Του Κυριάκου Παρασίδη
Στην Καβάλα πολλοί κάτοικοι διατηρούν ακόμα κάποια από τα έθιμα που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, όπως το σπάσιμο του ροδιού μπροστά στην είσοδο του σπιτιού για καλή τύχη, αλλά και η μεταφορά μιας πέτρας, συνήθως από το μικρότερο μέλος της οικογένειας, στο εσωτερικό του σπιτιού για να είναι στέρεο το σπίτι και γερή ολόκληρη η οικογένεια τη νέα χρονιά.
Στη δημοτική κοινότητα Μυρτοφύτου του δήμου Παγγαίου, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς συνηθίζεται τα αγόρια που θα φύγουν στρατιώτες μέσα στη νέα χρονιά να συγκεντρώνουν μεγάλες στοίβες από ξύλα στην πλατεία. Το βράδυ θα ανάψουν μια εντυπωσιακή φωτιά ψέλνοντας τα κάλαντα. Στις δώδεκα ακριβώς, με το χτύπημα του ρολογιού της εκκλησίας, ξεκινάει ένα παραδοσιακό γλέντι με τσίπουρο και γλυκά.
Στην δημοτική κοινότητα Ποδοχωρίου του δήμου Παγγαίου τη πρώτη ημέρα του νέου χρόνου διατηρούν ακόμα αναλλοίωτο το έθιμο του «ποδαρικού», όπου τα πιο μικρά παιδιά επισκέπτονται όλα τα σπίτια του οικισμού μπαίνοντας μέσα σε αυτά με το δεξί πόδι, λένε ευχές στους νοικοκύρηδες του σπιτιού και δέχονται γλυκά και δώρα.
Πρωτοχρονιά στη Θάσο
Του Κυριάκου Παρασίδη
Στη Θάσο οι οικογένειες κρατούν ένα πολύ παλιό έθιμο, το σπόρδισμα των φύλλων. Κάθονται όλοι γύρω από το αναμμένο τζάκι, τραβούν την ανθρακιά προς τα έξω και ρίχνουν γύρω στα αναμμένα κάρβουνα, φύλλα ελιάς, βάζοντας στο νου τους από μια ευχή, χωρίς όμως να την πουν στους άλλους. Όποιου το φύλλο γυρίσει περισσότερο, εκείνου θα πραγματοποιηθεί και η ευχή του.
Πρωτοχρονιά στον Έβρο
Του Κυριάκου Παρασίδη
Στον Έβρο λένε τα «Σούρβαλα-Σούρβαλα» που είναι τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς. Τα διαλαλούν οι μικροί καλαντιστές στις γειτονιές των χωριών του Έβρου, τραγουδώντας «Άγιους Βασίλης έριτι απού την Καισαρεία, απού την Καισαρεία, βαστάει πένα κι χαρτί, χαρτί κι καλαμάρι». Το βράδυ ομάδες νέων καλαντιστών, ανύπανδρων ή αρραβωνιασμένων, επισκέπτονταν όλα τα σπίτια του χωριού και εύχονταν υγεία και ευημερία στους νοικοκύρηδες που τους αντάμειβαν δεόντως.
Ιδιαίτερη θέση μεταξύ των πρωτοχρονιάτικων εθίμων έχει και το φαγητό το οποίο, στον Έβρο συνδέεται με τον προγραμματισμό της νέας χρονιάς. Χαρακτηριστική είναι η τυρόπιτα, η εβρίτικη «αλμυρή βασιλόπιτα», που μεταξύ των φύλλων της έκρυβε, εκτός από το γνωστό σε όλους νόμισμα, διάφορα ξυλαράκια το καθένα με τον δικό του συμβολισμό ενώ μέσω των συμβόλων γίνονταν και οι αναθέσεις των εργασιών του νέου έτους, π.χ. αυτός που τύχαινε το άχυρο θα φρόντιζε το στάβλο.
Την Πρωτοχρονιά ετοιμάζεται και το ζυμωτό ψωμί «κεντημένο» περίτεχνα με σχέδια της αγροτικής παραγωγής. Παραδοσιακά φαγητά της Πρωτοχρονιάς το χοιρινό με λάχανο τουρσί και το «Σουούσι», που είναι χοιρινό κρέας ψημένο επί αρκετές ώρες σε ειδικά πήλινα σκεύη, σε μορφή μικρής στάμνας, με καπάκι που σφραγίζεται με ζυμάρι. Το συγκεκριμένο φαγητό εφ’ όσον δεν αποσφραγιστεί διατηρείται έως και του Αγίου Αθανασίου.
Πρωτοχρονιά σε Πελοπόννησο και Δυτική Ελλάδα
Στη Μεσσηνία
Μόλις μπει η νέα χρονιά, οικογένειες περιμένουν να έλθει στο σπίτι ένα μικρό παιδί για να τους κάνει «ποδαρικό», ώστε ο νέος χρόνος να είναι καλότυχος, ενώ στη συνέχεια του ζητούν να πατήσει ένα σιδερένιο αντικείμενο, προκειμένου να είναι όλοι υγιείς.
Επίσης, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς τοποθετούν έξω από την πόρτα του σπιτιού μία αγριοκρεμμύδα, για να είναι καλότυχη η νέα χρονιά.
Τα κάλαντα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς εύχονται να είναι ευλογημένη η «Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά…» ενώ μόλις το ρολόι τα μεσάνυχτα σηματοδοτήσει την έλευση του νέου χρόνου, ο νοικοκύρης του σπιτιού, αναλαμβάνει το σπάσιμο του ροδιού.
Κάτι που επαναλαμβάνεται και την επόμενη ημέρα, γυρνώντας από την πρωινή λειτουργία, που το ρόδι το σπάνε στην κεντρική είσοδο του σπιτιού και συνήθως βάζουν ένα παιδί να κάνει ποδαρικό, καθώς προσδοκούν η αγνότητά του να φέρει μια ήρεμη χρονιά.
Στα χωριά, εκτός από το ρόδι, υπάρχει και το έθιμο της πέτρας. Πάνω στην οποία πρέπει να πατήσει η οικογένεια βγαίνοντας το πρωί της πρωτοχρονιάς για να πάει στην εκκλησία. Την πέτρα τοποθετούν από την παραμονή στην είσοδο, ενώ πατώντας την βγαίνοντας όλη η οικογένεια θα είναι δυνατή για την χρονιά που έπεται. Στις πόλεις η πέτρα αντικαθίσταται από το πέταλο, που πατώντας το θα είναι όλοι «σιδερένιοι» από υγεία και θα έχουν τύχη.
Επίσης, αν την Πρωτοχρονιά έχει καλοκαιρία πιστεύεται πως ο καιρός θα είναι το ίδιο καλός για 40 μέρες, ενώ αν επικρατεί κακοκαιρία, αυτή θα παραμείνει για ακόμη 40 μέρες.
Στη Λακωνία
Σε χωριά της Μάνης, κατά τη διάρκεια της εορταστικής περιόδου, τηρείται το έθιμο της ετοιμασίας των τηγανίδων και των χριστόψωμων.
Οι τηγανίδες, πλάθονται σε διάφορα σχήματα, ενώ όταν η νοικοκυρά ζυμώνει την τηγανίδα σε σχήμα σταυρού εύχεται «να σταυρωθούν τα κακά και του χρόνου».
Επίσης, η πρώτη τηγανίδα που βγαίνει από τη φωτιά, έχει πάντα μεγάλο σχήμα του σταυρό και είναι του Χριστού.
Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς κάτοικοι στην περιοχή Αλευρού έψηναν στο τζάκι μία μεγάλη κουλούρα και στη συνέχεια έβαζαν μέλι και καρύδια.
Ανήμερα την Πρωτοχρονιά, μετά την επιστροφή από την εκκλησία, κρεμούσαν την κουλούρα στο κέρατο του βοδιού τους και περίμεναν πότε θα την τινάξει από το κεφάλι του.
Αν μετά το τίναγμα της κεφαλής η κουλούρα έπεφτε στο δάπεδο με την όψη προς τα επάνω, τότε πίστευαν ότι η σοδειά της νέας χρονιάς θα ήταν καλή.
Στην Αρκαδία
Aνήμερα της Πρωτοχρονιάς, κάτοικοι χωριών τοποθετούν σε κρήνες, διάφορα φαγητά, τα οποία προορίζονται για τις Μοίρες.
Σύμφωνα με το έθιμο, εάν την επόμενη μέρα δεν βρουν τα φαγητά, αυτό σημαίνει ότι η νέα χρονιά θα είναι καλή, ενώ εάν τα βρουν, τότε πιστεύουν ότι θα συμβεί το αντίθετο.
Ακόμη, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς οι νοικοκυρές έφτιαχναν λουκουμάδες, τους οποίους τους τηγάνιζαν με το πρώτο λάδι της χρονιάς.
Στην Κορινθία
Σε αρκετές περιοχές της Κορινθίας επικρατεί το έθιμο της φωτιάς, όπως για παράδειγμα η τοποθέτηση κλαδιών πάνω από τα τζάκια, διότι θεωρούν ότι με αυτό τον τρόπο διώχνουν τα «κακά πνεύματα».
Επίσης, φροντίζουν να σκεπάζουν τα γλυκά που έχουν παρασκευάσει για τις γιορτές, ώστε να μην τα «πειράξουν» οι καλικάντζαροι.
Στο μεταξύ, το πρωί της Πρωτοχρονιάς, όταν η οικογένεια επιστρέφει στο σπίτι από την εκκλησία, εκεί τους περιμένει, η έφηβη κόρη κρατώντας στα χέρια της ένα μεγάλο πιάτο που περιέχει κουραμπιέδες, μελομακάρονα, δίπλες και τηγανόψωμα.
Στην Αχαΐα
Στα ορεινά χωριά των Καλαβρύτων, τα χριστόψωμα που ζυμώνουν οι νοικοκυρές, είναι λευκά και αφράτα, περιέχουν σουσάμι και καρύδια, ενώ στο επάνω μέρος είναι σχηματισμένος ο σταυρός.
Στην Πάτρα τηρείται εδώ και πολλά χρόνια το έθιμο των μποναμάδων. Πρόκειται για μία υπαίθρια αγορά, όπου στήνονται πάγκοι με παιχνίδια και δώρα, η οποία ξεκινά να λειτουργεί λίγες ημέρες πριν από την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.
Στην Αιτωλοακαρνανία
Στα χωριά της ορεινής Αιτωλοακαρνανίας τηρείται το έθιμο της τσιγαρίδας, δηλαδή το τσιγάρισμα του χοιρινού κρέατος μαζί με το λίπος του.
Πρόκειται, μία παραδοσιακή μέθοδο που χρησιμοποιούσαν οι οικογένειες πριν από πολλά χρόνια, ώστε να μπορούν διατηρούν το κρέας για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Μάλιστα, μέχρι να ολοκληρωθεί το μαγείρεμα του κρέατος, υπήρχε σε κάθε γειτονιά μια εορταστική ατμόσφαιρα.
