Πώς έλυσε το Ισραήλ το πρόβλημα της φοροδιαφυγής;
Από όλες τις μεταρρυθμίσεις που παρουσίασε σήμερα η Ελλάδα, η υπόσχεση της αναμόρφωσης του διάσημου για την αναποτελεσματικότητα φορολογικού συστήματός της είναι εκείνη που όλοι πρόσεξαν, σημειώνει το Bloomberg.
Οι σκεπτικιστές, κυρίως οι νομοταγείς πολίτες των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, που πιστεύουν ότι τα ευρώ που οι ίδιοι πλήρωσαν σε φόρους θα πάνε χαμένα στο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας, δυσκολεύονται να πιστέψουν αυτή την ελληνική υπόσχεση.
Και αυτό γιατί πολλοί πιστεύουν ότι η κουλτούρα της φοροδιαφυγής είναι τόσο βαθιά ριζωμένη, ώστε το φορολογικό σύστημα στην Ελλάδα δεν μπορεί να βελτιωθεί.
Όμως, σύμφωνα με το Bloomberg, οι σκεπτικιστές αυτοί δεν έχουν παρά να δουντην περίπτωση μιας άλλης μεσογειακής χώρας που κατάφερε να εξαλείψει το πρόβλημα, παρότι εμφάνιζε συγκρίσιμα επίπεδα φοροδιαφυγής.
Στο Ισραήλ, η αιτία του προβλήματος εντοπιζόταν πριν ακόμα από την επίσημη δημιουργία του ισραηλινού κράτους, το 1948. Υπό τη βρετανική εξουσία, οι Εβραίοι πλήρωναν φόρους, σε εθελοντική βάση, για να χρηματοδοτηθεί η εθνοφρουρά και να ενισχυθούν οι πρόσφυγες. Την εποχή εκείνη, η αποφυγή των βρετανικών φόρων θεωρούνταν αποδεκτή.
Όμως, αυτή η κουλτούρα της μη φορολογικής συμμόρφωσης συνεχίστηκε και με τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ. Όταν οι αρχικές απειλές για την ασφάλεια του κράτους μετριάστηκαν, οι Ισραηλινοί άρχισαν να φοροδιαφεύγουν μαζικά. Τα στοιχεία του 1953 έδειχναν ότι από τους 560.000 δυνητικούς φορολογούμενους, λίγο περισσότερους από τους μισούς, μόλις 300.000 είχαν μπει στον κόπο να εγγραφούν στην εφορία. Το 1956 είχε υπολογιστεί ότι το 90% των εργαζόμενων πλήρωνε φόρους, αλλά μόνο το 50% των αυτό-απασχολούμενων έκανε το ίδιο. Την εποχή εκείνη, το Ισραήλ ήταν γεμάτο με πρόσφυγες, πολλοί εκ των οποίων έφερναν μαζί τους τη λογική του «το κράτος είναι ο εχθρός».
Πώς έλυσε το Ισραήλ το πρόβλημα της φοροδιαφυγής; Με πολλή βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και αρκετούς Αμερικανούς συμβούλους.
Πρώτα από όλα, εξηγεί το Bloomberg, οι Ισραηλινοί δεν φοβήθηκαν να αυξήσουν τις ποινές. Το 1959 επιδόθηκε η πρώτη ποινή φυλάκισης για φοροδιαφυγή και έως το 1960 το Ισραήλ είχε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ποινικών διώξεων για φορολογική απάτη.
Μεγαλύτερο αποτέλεσμα στην αλλαγή της νοοτροπίας έφεραν πιο απλές μεταρρυθμίσεις. Για παράδειγμα, οι αρχές συναντούσαν μεγάλη δυσκολία να καθορίσουν τους φόρους που έπρεπε να πληρώνουν κάποια επαγγέλματα, καθώς αυτά σπάνια κρατούσαν βιβλία. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθούν οδηγοί στάνταρ εκτίμησης, που σήμαιναν ότι όλοι όσοι ασκούσαν ένα συγκεκριμένο επάγγελμα θα φορολογούνταν με τον ίδιο συντελεστή. Με τον τρόπο αυτό, ενισχύθηκε η αντικειμενικότητα της διαδικασίας φορολόγησης και ενεπλάκησαν περισσότερο οι φορολογούμενοι σε αυτήν.
Επίσης, η εφορία σύστησε συμβουλευτικές επιτροπές, που απαρτίζονταν από ιδιοκτήτες τοπικών επιχειρήσεων, οι οποίοι είχαν πολύ καλή γνώση των φορολογούμενων μιας περιοχής. Οι επιτροπές αυτές αναλάμβαναν να δέχονται τις διαμαρτυρίες για τους φόρους και έτσι συχνά πρότειναν μία αναθεώρησή τους, προς όφελος του φορολογούμενου.
Την ίδια στιγμή, όταν η κυβέρνηση συναντούσε αντιδράσεις από κάποιο σωματείο ή μια επαγγελματική ομάδα, έστελνε μαζικά επιστολές, με τις οποίες εξηγούσε τη στάση της και τις υποχρεώσεις των φορολογούμενων.
Μάλιστα, οι Ισραηλινοί επανασχεδίασαν ακόμα και τις εφορίες τους. Αντί να βάζουν όλους τους φορολογούμενους σε μεγάλες αίθουσες, φρόντισαν ώστε ο καθένας να περιμένει τον εκπρόσωπο της εφορίας μόνος του και στη συνέχεια να έχει μία κατ΄ ιδίαν συνάντηση μαζί του. Στις αίθουσες αυτές βρίσκονταν πλέον ευχάριστοι πίνακες και άνετες καρέκλες.
Παράλληλα, η κυβέρνηση έβαλε μαθήματα για τη φορολόγηση στα σχολεία και γέμισε τη χώρα με σχετικά φυλλάδια. Στόχος ήταν να δημιουργήσει την εντύπωση ότι η φορολογία δεν είναι ένα κακό που πρέπει να αποφεύγεται, αλλά το τίμημα του να είναι κανείς πολίτης. Έφτιαξε μέχρι και μουσείο φορολογίας,δίνοντας το παράδειγμα και στην αμερικανική IRS. Και γύρισε ένα μικρό φιλμ στο οποίο ένας πολίτης διαπιστώνει έκπληκτος ότι το κράτος σταματούσε να λειτουργεί όταν εκείνος δεν πλήρωνε τους φόρους του.
Το αποτέλεσμα; Έως τη δεκαετία του 1970, η φοροδιαφυγή είχε σε μεγάλο βαθμό εξαφανιστεί και το Ισραήλ έδινε συμβουλές σε άλλες χώρες που δυσκολεύονταν να εισπράξουν τους φόρους τους.
