Πριν λίγες μέρες διεξήχθη το περίφημο τουρκικό δημοψήφισμα, στο οποίο ο Πρόεδρος Ερντογάν επικράτησε με ένα οριακό ποσοστό της τάξης του 51,4%. Το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα γίνει τώρα που ο Ερντογάν έχει όλες αυτές τις υπερεξουσίες, ποια θα είναι η στρατηγική του ως προς την εσωτερική του πολιτική και κυρίως ποιες θα είναι οι σχέσεις του με τις ΗΠΑ-Ρωσία, αλλά και την Ελλάδα.
Γράφει ο Γιάννης Κουτρουμπής
Σίγουρα το αποτέλεσμα αποτελεί νέο πονοκέφαλο για την διεθνή σκηνή, διότι ο Ερντογάν φαίνεται να εκμεταλλεύτηκε το πραξικόπημα προκειμένου να κάνει το δημοψήφισμα της Κυριακής. Ενδεικτικό στοιχείο δεν είναι άλλο από την απόφαση του Κοινοβουλίου να παρατείνει το καθεστώς έκτακτης ανάγκης μία μέρα μετά το δημοψήφισμα, από το οποίο πάλι ο Πρόεδρος της Τουρκίας είναι ενισχυμένος λόγω του ότι έχει την δυνατότητα να παρακάμπτει το Κοινοβούλιο νομοθετώντας με προεδρικά διατάγματα.
Βέβαια οι νέες υπερεξουσίες του Ερντογάν είναι μία νέα πρόκληση για εκείνον καθώς πρέπει να αποδείξει ότι έχει ηγετικές ικανότητες ιδιαίτερα τώρα που η Τουρκία είναι τριχοτομημένη μεταξύ των υποστηρικτών του, των υποστηρικτών του «όχι» και των Κούρδων που αποτελούν μία μεγάλη πληγή για την Τουρκική ηγεσία.
Δημοψήφισμα με κατηγορίες για νοθεία
Στο δημοψήφισμα όπως ήταν αναμενόμενο υπάρχουν κατηγορίες, τόσο από κόμματα της αντιπολίτευσης, όσο και από τους Ευρωπαίους παρατηρητές για νοθεία, ενώ το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο της Τουρκίας απέρριψε τις καταγγελίες που υπήρχαν και από τους μεν και από τους δε.
Συγκεκριμένα οι αντιδράσεις μετά την οριακή νίκη του Ερντογάν και το “Ναι” με λίγο περισσότερο από 1% διαφορά, έναντι του “Όχι”, ήταν πολλαπλές. Η αντιπολίτευση του CHP έκανε λόγο για “παράβαση”, μετά την απόφαση της Ανώτατης Εκλογικής Επιτροπής (YSK) να θεωρήσει έγκυρα τα ψηφοδέλτια που δεν έφεραν την επίσημη σφραγίδα. Σε ανάλογη καταγγελία προέβη και το φιλοκουρδικό Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών HDP.
Επίσης, αμέσως μετά το κλείσιμο της κάλπης, τα social media πήραν φωτιά από βίντεο που αποδείκνυαν πως υπήρχαν προσπάθειες παραποίησης του τελικού αποτελέσματος. Ένα από τα βίντεο δείχνουν ψηφοφόρο να βγαίνει από το παραβάν και ρίχνει στην κάλπη πέντε φακέλους, ενώ ένα άλλο δείχνει άτομα της εφορευτικής επιτροπής βάζουν σφραγίδες σε ψηφοδέλτια.
Ανάκαμψη της οικονομίας ή πτωτική πορεία;
Ένα άλλο βασικό πρόβλημα του Ερντογάν είναι η πτωτική πορεία στην οικονομία και το ερώτημα που βρίσκεται στα χείλη όλων των οικονομολόγων είναι αν πρόκειται να καταφέρει την επανάκαμψη της οικονομίας ή αν θα υπάρξει πτωτική πορεία.
Οι αγορές θεωρούσαν ότι το «ναι» θα κέρδιζε στο δημοψήφισμα και προσβλέπουν σε μια επιστροφή της σταθερότητας στην Τουρκία, η οποία επλήγη τον τελευταίο ενάμιση χρόνο από αλλεπάλληλες τρομοκρατικές ενέργειες και την απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος του Ιουλίου.
Όμως μεσοπρόθεσμα κυριαρχεί η αβεβαιότητα. Η μείωση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στους θεσμούς, η αυξημένη πόλωση της κοινωνίας και η καθυστέρηση της υιοθέτησης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ίσως επηρεάσουν την ανάπτυξη.
Όμως η ανάπτυξη παραμένει ασθενική και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της μετατροπής του συστήματος σε προεδρικό παραμένουν ακόμη άγνωστες.
Οι αμφίρροπες σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας
Το ερώτημα όλων των διεθνών αναλυτών είναι πως πρόκειται να αντιμετωπίζει από εδώ και πέρα ο Ερντογάν τις σχέσεις Τουρκίας-Ελλάδας, και αν φυσικά θα αλλάξει κάτι και σε ποια κατεύθυνση στα θέματα που αφορούν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, το Κυπριακό και τις ευρωτουρκικές σχέσεις.
Καταρχήν, η πρόσφατη αύξηση της έντασης στο Αιγαίο μερικώς μόνο οφείλεται στις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία. Συνδέεται πολύ περισσότερο με τις πάγιες τουρκικές θέσεις και επιδιώξεις στο Αιγαίο.
Το ίδιο ισχύει και στο Κυπριακό, όπου η τουρκική στάση υπαγορεύεται από τη διαχρονική αντίληψη των τουρκικών συμφερόντων από σειρά κυβερνήσεων, και όχι μόνο από την περίοδο διακυβέρνησης του ΑΚΡ.
Δεύτερον, η λειτουργία δημοκρατίας δυτικού τύπου δεν αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση καλών σχέσεων, ή τουλάχιστον την αποτελεσματική διαχείριση προβλημάτων με κάποιο άλλο κράτος.
Για παράδειγμα, η Ελλάδα έχει καλές σχέσεις με χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα, όπου το πολιτικό σύστημα είναι αρκετά διαφορετικό από το μέσο ευρωπαϊκό. Μια πιο αυταρχική Τουρκία δεν σημαίνει a priori ότι μετατρέπεται σε πιο δύσκολο γείτονα.
Τρίτον, ασφαλώς η Ελλάδα δεν χρειάζεται να διαφοροποιηθεί σημαντικά από τους Ευρωπαίους εταίρους της όσον αφορά την έκφραση ανησυχιών για τη φθίνουσα πορεία της δημοκρατίας στην Τουρκία.
Η «μαγική» ισορροπία στις σχέσεις Τουρκίας με ΗΠΑ και Ρωσία
Μετά το τέλος του δημοψηφίσματος και την οριακή νίκη του ο Πρόεδρος της Τουρκίας προσπαθεί να φτιάξει τις κατάλληλες γέφυρες μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας και να επιδιορθώσει τις ζημιές που προκάλεσε ο πύρινος λόγος που είχε υιοθετήσει τους τελευταίους μήνες.
Για αρχή πρόκειται να συναντηθεί με τον Ρώσο Πρόεδρο στο Σότσι στις 3 Μαΐου και με τον Αμερικανό Πρόεδρο στις 16 και 17 Μαΐου στην Ουάσινγκτον. Η στρατηγική του Ερντογάν είναι να διατηρήσει τις σχέσεις, τόσο με την Ρωσία, όσο και με τις ΗΠΑ διατηρώντας την τριγωνική του πολιτική (σε περίπτωση δυσχέρειας με την μία προσεγγίζει περισσότερο την άλλη προκειμένου να είναι ασφαλής) και εκμεταλλευόμενος την στρατηγική θέση της χώρας του
Αξίζει να σημειωθεί πως η Τουρκία με την Ρωσία βρίσκονται ήδη στο τελικό στάδιο των συνομιλιών για την αγορά του πυραυλικού αντιαεροπορικού συστήματος S-400, πράγμα που ως χώρα του ΝΑΤΟ δημιουργεί ανησυχία στις ΗΠΑ.
Χαράζει πορεία αποκοπής από την Ευρώπη
Ιδιαίτερα μετά την επικράτηση του στο δημοψήφισμα και την αλλαγή του συνταγματικού χάρτη της χώρας ο Ερντογάν κατευθύνει την Τουρκία μακριά από της Ευρώπη και βυθίζεται περισσότερο στην Μέση Ανατολή.
Οι λόγοι αποκοπής είναι οι ίδιες οι υπερεξουσίες που πλέον φέρει το αξίωμα του Προέδρου της Τουρκίας, δηλαδή ότι το γεγονός ότι δεν υπάρχει το λεγόμενο check and balance καθότι ο μόνος τρόπος ελέγχου του Προέδρου είναι η μομφή και αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία ιδιαίτερα αν το κόμμα από το οποίο προέρχεται ο Πρόεδρος έχει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Ένα άλλος προφανής λόγος αποκοπής είναι η πρόθεση και η προεκλογική υπόσχεση του Ερντογάν να επαναφέρει την θανατική ποινή κάτι που στην Ευρώπη, αλλά και στην Αμερική δεν γίνεται δεκτό και έχει απαγορευτεί. Σε περίπτωση λοιπόν που γίνει επαναφορά της θανατικής ποινής θεωρείται βέβαιη η απόρριψη του αιτήματος της χώρας για ένταξη στην Ευρώπη.
