Οι προηγμένες οικονομίες έχουν ήδη ξοδέψει τεράστια ποσά παρέχοντας ανακούφιση από πανδημία σε νοικοκυριά και μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Οι προοπτικές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου τον Ιούνιο εκτιμούν ότι, συμπεριλαμβανομένων των φορολογικών μέτρων και των πιστωτικών εγγυήσεων, οι δαπάνες έφτασαν περίπου τις 20 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Κογκρέσο εξετάζει νέες δαπάνες που κυμαίνονται από 5% του ΑΕΠ (Ρεπουμπλικάνοι) έως 15% (Δημοκρατικοί). Και ακόμη περισσότερες κυβερνητικές δαπάνες, και επομένως δανεισμός, θα χρειαστούν τη στιγμή που η πανδημία βρίσκεται πίσω μας.
Οι οικονομολόγοι υποστήριξαν ότι τα τρέχοντα χαμηλά επιτόκια σημαίνουν ότι το δημόσιο χρέος παραμένει βιώσιμο σε πολύ υψηλότερα επίπεδα από ό, τι στο παρελθόν. Έχουν δίκιο, υπό την προϋπόθεση ότι η ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ επιστρέφει σε λογικό επίπεδο, τα επιτόκια παραμένουν χαμηλά και οι μελλοντικές κυβερνήσεις περιορίζουν τις δαπάνες τους. Ακόμα κι αν οι δύο πρώτες παραδοχές ισχύουν, η τρίτη συμπεριφορά μας είναι να εκτιμήσουμε την ποιότητα των τρεχουσών δαπανών.
Σε κανονικές περιόδους, οι υπεύθυνες κυβερνήσεις στοχεύουν σε μια ισορροπία κατά τη διάρκεια του επιχειρηματικού κύκλου, αποπληρώνοντας σταδιακά όσα δανείζονται σε ύφεση, με τους όρους που επωφελούνται κατά την πρώτη φάση να αποπληρώνουν κατά τη διάρκεια της δεύτερης. Ωστόσο, δεν υπάρχει πιθανότητα να εξοφληθούν σύντομα τα τεράστια χρέη που έχουν συσσωρευτεί κατά την τρέχουσα κρίση. Ακόμη και με υψηλότερους φόρους στους πλούσιους – μια πολιτική που θα αντιμετωπίσει έντονη αντίθεση και επιχειρήματα κατά της λιτότητας που καταστέλλει την ανάπτυξη – μεγάλο μέρος του συσσωρευμένου χρέους θα μεταφερθεί στις μελλοντικές γενιές.
Ομοίως, οι αρχές δεν θα πρέπει να προσφέρουν επιχορηγήσεις ή επιδοτούμενα δάνεια, έτσι ώστε οι μεγάλες επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν προβλήματα όπως οι αεροπορικές εταιρείες και οι ξενοδοχειακές αλυσίδες να μπορούν να διατηρούν τους υπαλλήλους τους.
Αυτές οι επιχειρήσεις θα διατηρήσουν επιπλέον υπαλλήλους μόνο εφόσον λάβουν τις επιδοτήσεις. Θα είναι πολύ φθηνότερο για την κυβέρνηση να υποστηρίξει τους απολυμένους εργαζομένους μέσω ασφάλισης ανεργίας παρά να πληρώσει τους εργοδότες για να τους διατηρήσει επ ‘αόριστον όταν η εργασία τους έχει σαφώς εξαφανιστεί.
Μεγάλες εταιρείες που χρειάζονται χρήματα για να παραμείνουν στη ζωή μπορούν να δανειστούν από τις αγορές, που ενισχύονται από τις κεντρικές τράπεζες. Εάν είναι τόσο χρεωμένοι που κανείς δεν τους δανείζει, μπορούν να αναδιαρθρώσουν τα χρέη τους σε καθεστώς ελεγχόμενης χρεοκοπίας και να ξεκινήσουν εκ νέου.
Τέλος, όπου είναι δυνατόν, πρέπει να ενισχυθούν οι επενδύσεις στους νέους ως μερική αποζημίωση για τα χρέη που έχουν να αντιμετωπίσουν. Για παράδειγμα, πρέπει να γίνου δαπάνες για ανοίξουν ξανά τα δημόσια σχολεία με ασφάλεια και να διασφαλιστούν οι απαραίτητες εγκαταστάσεις για μαθητές των οποίων η μόνη επιλογή είναι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
Οι κυβερνητικές δαπάνες είναι απαραίτητες σήμερα. Αλλά επειδή οι αγορές κρατικού χρέους δεν έχουν ακόμη αντιδράσει αρνητικά σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα δανεισμού και δαπανών, θα πρέπει να επιδείξουμε προσοχή.
Project Syndicate: Should Governments Spend Away?
Απόδοση: Γιάννης Κουτρουμπής
