Γράφει ο Γεράσιμος Ταυρωπός
Με την πρόσφατη έκθεσή του, στα μέσα Σεπτεμβρίου, ο ΟΟΣΑ έκρουσε το «καμπανάκι του κινδύνου» για την παγκόσμια οικονομία, αναθεωρώντας προς το δυσμενέστερο τις προηγούμενες προβλέψεις του του Μαΐου 2014 για όλες τις χώρες. Λίγο πριν, με σημείο αφετηρίας τον Ιούλιο, είχαν «μαυρίσει» οι προβλέψεις για τις προοπτικές της ευρωπαϊκής οικονομίας, ανακόπτοντας την ανοδική πορεία των ευρωπαϊκών χρηματιστηριακών δεικτών αλλά και των αποδόσεων των ομολόγων και οδηγώντας σε μαζική έξοδο διεθνών (κυρίως αμερικανικών) κεφαλαίων από τις ευρωπαϊκές μετοχές και ομόλογα.
Την ίδια περίοδο, άρχισαν να πληθαίνουν οι ανησυχίες για την αρνητική επίδραση των εστιών γεωπολιτικής έντασης πάνω στις οικονομικές προοπτικές: η Γάζα, το Ιράκ, η Ουκρανία, ακόμη και τα δημοψηφίσματα σε Σκωτία ή Καταλονία, αλλά και η πιο πρόσφατη «θρυαλλίδα», της πολιτικής κρίσης στο Χονγκ Κονγκ, προκαλούν ρίγη ανησυχίας αν όχι και εκδηλώσεις πανικού, όχι τόσο για αυτές καθαυτές τις γεωπολιτικές τους συνέπειες όσο για τις οικονομικές επιπτώσεις αυτών των συνεπειών!
Το πιο πρόσφατο κύμα ανησυχιών ήρθε τις τελευταίες μέρες, καθώς τα τελευταία στοιχεία για τις οικονομικές προοπτικές των ΗΠΑ και τις Ευρωζώνης επιβεβαιώνουν την καθοδική τάση. Δύο εκθέσεις για τον κλάδο μεταποίησης στις ΗΠΑ έδειξαν επιβράδυνση της δραστηριότητας για το Σεπτέμβριο, ενώ τα στοιχεία για τις κατασκευαστικές δαπάνες τον Αύγουστο έδειξαν υποχώρηση 0,8% αντί για άνοδο 0,5% που εκτιμούσαν οι αναλυτές. Οι αμερικανικοί χρηματιστηριακοί δείκτες, που επέδειξαν «άγνοια κινδύνου» σε όλες τις κακές ειδήσεις του τελευταίου διαστήματος, χθες ανησύχησαν πραγματικά από αυτά τα δεδομένα.
Αλλά και στην Ευρώπη, τα οικονομικά στοιχεία δείχνουν ότι η καθοδική τάση εμπεδώνεται παρά αναστρέφεται. Η Ιταλία αναθεώρησε προς τα κάτω τις εκτιμήσεις της για την ανάπτυξη, ο γερμανικός μεταποιητικός κλάδος συρρικνώθηκε, ενώ οι τιμές παραγωγού στην Ευρωζώνη υποχώρησαν το Σεπτέμβριο με το μεγαλύτερο ρυθμό σε διάστημα άνω του έτους.
Όλα αυτά είναι πολύ πιο σημαντικά απ’ όσο φαίνεται με μια πρώτη ματιά. Πολιτικοί, οικονομολόγοι και αναλυτές είχαν στηρίξει τις ελπίδες τους στην προοπτική το 2014 να αποτελέσει το έτος καμπής, με την αμερικανική οικονομία να «απογειώνεται» σε ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από 3% και την Ευρωζώνη να «ξεκολλάει» από το τέλμα με ρυθμούς ανάπτυξης έως και 1,5%.
Τα στοιχεία των τελευταίων μηνών διαψεύδουν αυτές τις ελπίδες. Οι ΗΠΑ, που πέρασαν, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία, από μια -τουλάχιστον «περίεργη»- μετάπτωση από ύφεση κοντά στο 3% στο πρώτο τρίμηνο σε ανάπτυξη κοντά στο 4% στο δεύτερο τρίμηνο του έτους, τώρα δείχνουν να «κολλάνε» στο τρίτο τρίμηνο. Στην Ευρωζώνη οι προβλέψεις αναθεωρούνται διαρκώς προς τα κάτω.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες, οι προβλέψεις της πρόσφατης έκθεσης του ΟΟΣΑ μπορεί να αποδειχτούν ξανά αισιόδοξες, δηλαδή η «βύθιση» των ρυθμών ανάπτυξης να είναι ακόμη μεγαλύτερη.
Θα μπορούσε κανείς σε αυτό το σημείο να διατυπώσει το εύλογο ερώτημα: και τι κακό θα συμβεί αν οι ΗΠΑ αναπτυχθούν με 2% αντί για 3% το 2014; Ή αν η Ευρωζώνη αναπτυχθεί με 0,5% αντί για 1,5%; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι διπλή:
• Από το 2010 ήδη, η αμερικανική οικονομία έχει αρχίσει να ξεπερνάει το σοκ της κρίσης του 2008-2009. Όμως, οι ρυθμοί ανάπτυξης ποτέ δεν ανέκτησαν τον προ της κρίσης δυναμισμό τους. Το 2014 προαλειφόταν έτος που η αμερικανική οικονομία θα ανακτούσε αυτόν το δυναμισμό. Αν η πρόβλεψη αυτή διαψευστεί, τότε η εκτίμηση πως η αμερικανική οικονομία δεν εξέρχεται από την κρίση, αλλά απλώς περνάει περίοδο αναιμικής ανάκαμψης πριν την επόμενη «βύθιση», ισχυροποιείται. Είναι η τάση και η προοπτική που φοβίζει και όχι αυτό καθαυτό το ύψος των ρυθμών ανάπτυξης. Τα ίδια -και πιο εμφατικά- ισχύουν και για την Ευρωζώνη: Το 2014 θα επαληθεύσει την τάση για ανάκαμψη ή την καθήλωση στην «ιαπωνική παγίδα» (συνδυασμός στασιμότητας και χαμηλού πληθωρισμού);
• Σε αντίθεση με τους ρυθμούς ανάπτυξης, οι χρηματιστηριακοί δείκτες, οι αγορές ομολόγων και ο τομέας των παραγώγων έχουν ανακάμψει στα προ της κρίσης επίπεδα και μάλιστα τα έχουν ξεπεράσει. Όταν όμως αυτό δεν «αποδεικνύεται» από αντίστοιχο δυναμισμό της ανάπτυξης, τότε έχουμε την κλασική περίπτωση «φούσκας». Από μια τέτοια απόκλιση και «αναντιστοιχία» μεταξύ ανάπτυξης και τεράστιων επενδύσεων σε παράγωγα, χρηματιστήρια και ομόλογα ξεκίνησε η κρίση του 2008…
Είναι αυτή τη αντίφαση που τρέφει όλες τις ανησυχίες, που κάνει την παγκόσμια οικονομία τόσο ευάλωτη ακόμη και στο δημοψήφισμα της Σκωτίας ή την πολιτική κρίση στο Χονγκ Κονγκ…
