Γράφει ο Ceteris Paribus
Της «καθαρής εξόδου από τα μνημόνια», στην οποία έχουμε αναφερθεί εκτενώς, μύρια έπονται. Μεταξύ αυτών, η παραπομπή στις ελληνικές καλένδες της ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους. Οι διαβεβαιώσεις περί δεσμεύσεων για ελάφρυνση του χρέους το καλοκαίρι του 2018, στο πλαίσιο της φόρμουλας για την περίοδο ύστερα από το τρέχον πρόγραμμα, αποδεικνύονται ξανά απατηλές. Κάποια «μερεμέτια» μικρού βεληνεκούς μόνο, και …καλή τύχη στο αρχιπέλαγος των αγορών…
Όπως έχουμε ξαναγράψει τρις είναι οι συντεταγμένες του σχεδίου των δανειστών:
Πρώτο, η Ελλάδα πρέπει να βγει στις αγορές, καθώς νέα χρηματοδότηση είναι πολιτικά απαγορευτική.
Δεύτερο, η διεθνής επιτροπεία θα συνεχιστεί – υπό νέο σχήμα, αλλά εξίσου δρακόντεια και υπό την πίεση, πλέον, και των αγορών.
Στο πρώτο, αναφέρθηκα στο προηγούμενο άρθρο μου. Σήμερα θα αναφερθώ στο δεύτερο.
«Πειραματόζωο» ξανά…
Η συζήτηση για τη μορφή που θα πάρει η επιτήρηση ύστερα από τη λήξη του τρέχοντος προγράμματος τον Αύγουστο του 2018, συμπίπτει με μια ευρωπαϊκή συγκυρία στην οποία συζητείται η «νέα αρχιτεκτονική» της Ε.Ε. και ιδίως της Ευρωζώνης. Και όπως σε όλες τις προηγούμενες περιπτώσεις μέχρι σήμερα στα χρόνια της κρίσης, η Ελλάδα προορίζεται να αποτελέσει το «πειραματόζωο» των αλλαγών και μετασχηματισμών.
Θεμελιώδες νέο στοιχείο της υπό συζήτηση νέας ευρωπαϊκής «αρχιτεκτονικής» είναι ο νέος ρόλος του ESM. Ότι θα παίζει το ρόλο του «ευρωπαϊκού νομισματικού ταμείου» έχει στη γενικότητά του αποφασιστεί. Αυτό που δεν έχει αποφασιστεί, είναι το εύρος των δικαιοδοσιών του: θα «αναλαμβάνει» και θα επιτηρεί μόνο χώρες που αντιμετωπίζουν οξεία κρίση (αποκλεισμός από τις αγορές και κίνδυνος άμεσης χρεοκοπίας ή και οξεία τραπεζική κρίση) ή θα υποκαταστήσει την Κομισιόν γενικότερα στο ρόλο του ελέγχου των δημοσιονομικών των χωρών-μελών; Σε κάθε περίπτωση, οι δικαιοδοσίες του θα επεκτείνονται σε όλες τις περιπτώσεις κατά τις οποίες θα απαιτηθούν δάνεια προς τη χώρα-μέλος που αντιμετωπίζει το οξύ πρόβλημα (είτε για αναχρηματοδότηση του χρέους της είτε για έκτακτη ανακεφαλαίωση του τραπεζικού συστήματος που δεν μπορεί να καλυφθεί από τον ιδιωτικό τομέα). Το γεγονός ότι στο όλο ζήτημα εμπλέκεται και το τραπεζικό σύστημα, άρα και ο εποπτικός ρόλος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), κάνει το ζήτημα ακόμη πιο περίπλοκο.
Στην πραγματικότητα, οι διαπραγματεύσεις για τη νέα ευρωπαϊκή «αρχιτεκτονική» αφορούν μια επαναδιευθέτηση του ρόλου και των συσχετισμών δύναμης μεταξύ των ισχυρών ευρωπαϊκών κέντρων: Βερολίνου (Γερμανός ηγήτωρ), Παρισιού (Γάλλος «συνεταίρος»), Φραγκφούρτης (ΕΚΤ) και Βρυξελλών (Κομισιόν).
Επειδή ακριβώς οι πολιτικές ισορροπίες και η επαναδιευθέτηση ρόλων και συσχετισμών δύναμης «λεπτή» υπόθεση, τα πρώτα βήματα πρέπει να βρουν όλους ευχαριστημένους. Για τον ίδιο ακριβώς λόγο, αλλά και για να μη «βαρύνει» το κλίμα, οι νέες διευθετήσεις δεν πρέπει να θίξουν άμεσα καμία χώρα-μέλος. Με μία εξαίρεση: την Ελλάδα, για την οποία ισχύει το «τι βρεγμένη τι μουσκεμένη»…
Το ΔΝΤ φεύγει, η Κομισιόν αναλαμβάνει, ο ESM περιμένει τη σειρά του…
Στη γερμανική προεκλογική περίοδο, ο κ. Σόιμπλε δήλωσε …ευθαρσώς ότι ο ESM πρέπει να αναλάβει τον έλεγχο των προϋπολογισμών όλων των χωρών-μελών. Πρόταση που όχι μόνο ακύρωνε ευθέως το ρόλο της Κομισιόν, αλλά προσέβαλλε το ίδιο ευθέως τις ιδέες Μακρόν για τη νέα ευρωπαϊκή «αρχιτεκτονική». Οι δηλώσεις αυτές εντάσσονταν στη διελκυστίνδα της διαπραγμάτευσης. Τώρα, καθώς πλησιάζουμε στη στιγμή που θα πρέπει να υπάρξει κατάληξη όσον αφορά τη φόρμουλα της επιτήρησης μετά τον Αύγουστο του 2018, τα πράγματα αρχίζουν να ξεκαθαρίζουν. Καθώς οι μόνοι που διαπραγματεύονται για το «ελληνικό ζήτημα» είναι οι διάφορες φράξιες των δανειστών, φαίνεται πως το σημείο ισορροπίας μεταξύ τους περιγράφεται από τις εξής διευθετήσεις:
- Ο ESM θα μετασχηματιστεί μεν σε «Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο», αλλά δεν θα αναλάβει τον έλεγχο των δημοσιονομικών των χωρών-μελών. Θα «προικιστεί» όμως με τέτοιες δικαιοδοσίες για τις περιπτώσεις που θα χρειαστεί να εισφέρει δανειακά κεφάλαια. Αυτό σημαίνει ότι ο ESM θα περιμένει τη σειρά του, για να «δράσει» όταν κάποια χώρα-μέλος… ξοκείλει – η Ελλάδα είναι ό,τι πιο πιθανό σκέφτεται και ο τελευταίος κάτοικος αυτής της ηπείρου.
- Εφόσον ο σκηνοθέτης ανέλαβε να σκηνοθετήσει την παράσταση «καθαρή έξοδος της Ελλάδας», θα αναλάβει την επιτήρηση των ελληνικών δημοσιονομικών η Κομισιόν, αλλά με δύο «συνδικαιούχους»: τον ESM (αφού έχει ήδη παράσχει δάνεια στην Ελλάδα και θα τη ξαναδανείσει για την αποπληρωμή του ΔΝΤ) και την ΕΚΤ (όσον αφορά το τραπεζικό σύστημα).
Αυτά, από θεσμικής απόψεως. Διότι, άτυπα αλλά ουσιαστικότατα, θα προστεθεί ένας νέος επιτηρητής που φημίζεται για τη σκληρότητα και τον αμοραλισμός του, αλλά και την απέχθειά του προς οποιαδήποτε «διαπραγμάτευση»: οι αγορές…
- Το χρέος δεν θα διευθετηθεί, πέρα από κάποια «μερεμέτια»: αντικατάσταση των δανείων του ΔΝΤ (το καλοκαίρι του 2018 θα κυμαίνονται περί τα 10 δισ. ευρώ) από δάνεια του ESM (με ταυτόχρονη γενναία μείωση επιτοκίου από 3,8% σε 0,89%) και επιστροφή τμήματος των κερδών των κεντρικών τραπεζών που κατέχουν ελληνικά ομόλογα (που ανέρχονται σε 7,9 δισ. ευρώ).
- Το ΔΝΤ θα αποχωρήσει χωρίς «φασαρία», διαφωνώντας για τη μη διευθέτηση του χρέους, διατηρώντας έναν συμβολικό εποπτικό ρόλο. Φυσικά θα αποπληρωθεί από τον ESM το υπόλοιπο των δανείων που έχει χορηγήσει.
Εμπνευστής αυτής της φόρμουλας είναι η Κομισιόν, διότι έτσι ανακτά τον απολεσθέντα ρόλο της στην επιτήρηση των ελληνικών δημοσιονομικών και αποκαθιστά μέρος της τρωθείσης ισχύος της, αλλά και διότι έτσι υποστηρίζει την πάγια θέση της για θεσμικές -και όχι παράτυπες- διευθετήσεις.
Όμως, μια τέτοια φόρμουλα (απουσία ΔΝΤ, «συγκατοίκηση» της Κομισιόν και του ESM, αλλά και της ΕΚΤ ως επιτηρητών) δεν θα είναι πολύ πειστική προς τι αγορές ώστε να ρίξουν αρκετά τα επιτόκια δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου. Το κενό μιας πειστικής ρύθμισης του χρέους (θα) βοά!
Το κενό, όπως πάντα μέχρι τώρα στην ελληνική μνημονιακή ιστορία, με ένα συνδυασμό νέου προγράμματος και νέας υπόσχεσης περί ρύθμισης του χρέους.
Σπεύδω να διευκρινίσω: Μιλώντας για νέο πρόγραμμα, εννοούμε νέο πρόγραμμα «μεταρρυθμίσεων», χωρίς νέα χρηματοδότηση. Όσο για την ανανέωση της υπόσχεσης για ρύθμιση του χρέους, αυτή θα συνδέεται ξανά με την ολοκλήρωση του επίσης «ανανεωμένου» προγράμματος «μεταρρυθμίσεων» – καμία πρωτοτυπία… Το πιθανότερο μάλιστα είναι ότι η μαγική φρασούλα «αν απαιτηθεί» θα βρει ξανά τη θέση της στα σχετικά ανακοινωθέντα…
Τι έχουμε λοιπόν;
Μια «καθαρή έξοδο», για την οποία οι δανειστές κόπτονται εξίσου με τον… Τσίπρα!
Ένα όργανο εκβιασμού, τις τράπεζες. Οι παλιοί «θρίαμβοι» («μισές» ανακεφαλαιώσεις που θεωρήθηκαν «νίκες», από Προβόπουλο μέχρι τώρα) διατήρησαν τη δυνατότητα των δανειστών να εκβιάζουν με την κατάσταση των τραπεζών.
Μια μετάθεση της ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους στις ελληνικές καλένδες, με αντάλλαγμα την επιστροφή της Ελλάδας και της Ευρώπης στη «θεσμική ομαλότητα». Όχι βέβαια εντελώς: δεν θα επιτηρείται με βάση τα κριτήρια του Μάαστριχτ, αλλά με βάση τα συμφωνηθέντα πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% και με βάση το ανανεωμένο πρόγραμμα «μεταρρυθμίσεων» που επίσης δεν θα προκύπτει από τους κανόνες του Μάαστριχτ.
Στην πραγματικότητα, η διευθέτηση του χρέους χάνεται για πάντα. Μόνο μία πιθανότητα πλέον θα απομείνει για μια τέτοια διευθέτηση: μια νέα, οξεία ελληνική κρίση λόγω νέου αποκλεισμού της Ελλάδας από τις αγορές εξαιτίας πολύ υψηλών επιτοκίων δανεισμού. Αν δεν υπάρξει ποτέ μια τέτοια υποτροπή, δεν θα υπάρξει ποτέ ελάφρυνση του ελληνικού χρέους – το πολύ-πολύ ad hoc «μερεμέτια» όπως μετάθεση της λήξης συγκεκριμένων ομολόγων. Αν όμως υπάρξει μια τέτοια υποτροπή, τότε η ελάφρυνση του χρέους δεν θα γίνει εντός Ευρωζώνης…
